Dự thảo online

Thực hiện Nghị quyết số 129/2024/QH15 ngày 08/6/2024 của Quốc hội về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025, điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 (được sửa đổi, bổ sung năm 2020), Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) kính trình Quốc hội dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân (sau đây gọi là Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật HĐGS) với các nội dung chủ yếu sau đây:

Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân (HĐND) được Quốc hội khóa XIII thông qua ngày 20/11/2015, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2016. Việc triển khai thi hành Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND từ khi ban hành năm 2015 đến nay đã đạt nhiều kết quả, đóng góp tích cực vào việc đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND. Để phát huy những kết quả đã đạt được và tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát của các cơ quan quyền lực nhà nước - cơ quan dân cử, thời gian gần đây, Đảng đã ban hành nhiều văn bản thể hiện quan điểm, chủ trương, định hướng, nhiệm vụ, giải pháp đổi mới hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND cần tiếp tục được thể chế hóa, đó là:

- Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 Hội nghị lần thứ sáu Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới (Nghị quyết số 27-NQ/TW) đã xác định nhiệm vụ: (1) Tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật và cơ chế tổ chức thực hiện pháp luật: “Tăng cường kiểm tra, giám sát, xử lý văn bản quy phạm pháp luật trái pháp luật; siết chặt kỷ luật, kỷ cương, đề cao trách nhiệm, nhất là trách nhiệm người đứng đầu, kiên quyết chống tiêu cực, lợi ích nhóm trong công tác xây dựng pháp luật”…(2) Tiếp tục đổi mới tổ chức và nâng cao chất lượng hoạt động của Quốc hội, trong đó có hoạt động giám sát:“Tiếp tục nghiên cứu để xác định rõ hơn phạm vi, đối tượng, phương pháp, hình thức giám sát tối cao của Quốc hội phù hợp thực tiễn; nâng cao chất lượng hoạt động chất vấn, giải trình, giám sát văn bản quy phạm pháp luật, chú trọng việc theo dõi, xem xét, đôn đốc việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát; thực hiện nghiêm việc lấy phiếu tín nhiệm của Quốc hội”.

- Kết luận số 19-KL/TW ngày 14/10/2021 của Bộ Chính trị về định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV đã xác định trong quá trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV cần thực hiện: “Tăng cường giám sát, kiểm soát việc thực hiện quyền lực nhà nước…”; “Tiếp tục đổi mới phương thức, nâng cao hiệu quả hoạt động của Quốc hội, tăng tính chủ động của các cơ quan của Quốc hội, đại biểu Quốc hội trong công tác lập pháp, giám sát việc thi hành luật”.

- Chương trình hành động của Đảng đoàn Quốc hội thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng^[1], đề ra yêu cầu đổi mớihoạt động giám sát của Quốc hội: “Hoạt động giám sát tối cao nói riêng và tổng thể hoạt động giám sát của Quốc hội nói chung cần bám sát các nhiệm vụ trọng tâm đặt ra trong Nghị quyết, văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIII, các nghị quyết, chỉ thị của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư. Hoạt động giám sát của Quốc hội vừa phải bám sát, đáp ứng kịp thời nhu cầu của xã hội, tâm tư, nguyện vọng, mong muốn của Nhân dân và cử tri, đồng thời phải gắn với công tác lập pháp, cung cấp thông tin thực tiễn để hoàn thiện chính sách, pháp luật, nâng cao trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong thực hiện quy định của pháp luật, tăng cường hiệu quả hoạt động của các tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát.”

- Kết luận số 843-KL/ĐĐQH15 ngày 03/8/2022 của Đảng đoàn Quốc hội (Kết luận số 843-KL/ĐĐQH15) về Đề án tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội (Đề án) đã yêu cầu tập trung thực hiện tốt việc nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò, tầm quan trọng hoạt động giám sát của Quốc hội theo hướng “Xác định việc đổi mới và đẩy mạnh công tác giám sát là khâu trọng tâm, then chốt để nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Quốc hội. Hoạt động giám sát của Quốc hội cần bám sát các nhiệm vụ trọng tâm đặt ra trong Nghị quyết, văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, các nghị quyết, chỉ thị của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư; bám sát tình hình thực tế của đất nước, những vấn đề thực tiễn đặt ra, đáp ứng kịp thời nhu cầu của xã hội, phản ánh tâm tư, nguyện vọng, mong muốn của Nhân dân và cử tri. Hoạt động giám sát phải cung cấp thông tin thực tiễn để hoàn thiện chính sách, pháp luật, nâng cao trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong thực hiện quy định của pháp luật, tăng cường hiệu quả hoạt động của các tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát”. Đồng thời, Kết luận số 843-KL/ĐĐQH15 yêu cầu cơ quan chức năng thực hiện rà soát, tổng kết, đánh giá và nghiên cứu đề xuất sửa đổi, bổ sung một số quy định của pháp luật về hoạt động giám sát trên cơ sở kết quả nghiên cứu của Đề án và căn cứ vào Kế hoạch số 81/KH-UBTVQH15 của UBTVQH^[2], trình các cơ quan có thẩm quyền để xem xét đưa vào chương trình năm 2022 - 2023 và những năm tiếp theo.

- Nghị quyết số 161/2021/QH14 ngày 08/4/2021 của Quốc hội[6] đã yêu cầu “Tiếp tục đổi mới,nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát, đặc biệt là tăng cường giám sát việc thi hành Hiến pháp, luật, pháp lệnh, nghị quyết, hoạt động của các cơ quan trong bộ máy nhà nước, những vấn đề lớn, quan trọng hoặc bức xúc trong xã hội, việc thực hiện kết luận, kiến nghị sau giám sát; đẩy mạnh hoạt động chất vấn tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, hoạt động giải trình tại Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội”.

Sau 08 năm thi hành Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND, có thể khẳng định hoạt động giám sát của Quốc hội, HĐND ngày càng nâng cao hiệu lực, hiệu quả, đạt được nhiều kết quả quan trọng, được cử tri và Nhân dân đánh giá cao, cụ thể:

Một là, Giám sát tối cao của Quốc hội; giám sát của UBTVQH, các cơ quan của Quốc hội, các Đoàn đại biểu Quốc hội và đại biểu Quốc hội được tăng cường. Nội dung giám sát cơ bản đã bao quát hầu hết các lĩnh vực kinh tế - xã hội, tư pháp, quốc phòng, an ninh, đối ngoại…, tập trung vào những vấn đề lớn, quan trọng mà cử tri, dư luận xã hội quan tâm; việc theo dõi kết quả thực hiện nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát được chú trọng thực hiện. Thông qua hoạt động giám sát đã khẳng định tính đúng đắn của chính sách, pháp luật, cũng như kịp thời phát hiện hạn chế, bất cập và đưa ra kiến nghị bổ sung, hoàn thiện chính sách, pháp luật, làm cơ sở cho việc quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước; đồng thời kiến nghị trách nhiệm chính trị của tổ chức, cá nhân, bảo đảm kỷ cương, từ đó các cơ quan hữu quan nhận thức đầy đủ trách nhiệm và thực hiện tốt hơn nhiệm vụ của mình.

Để hoàn thiện cơ sở pháp lý phục vụ cho hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND, trong thời gian qua, cùng với Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015, Quốc hội, UBTVQH đã ban hành nhiều văn bản quy định cụ thể, hướng dẫn việc tổ chức một số hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND, như: Việc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc hội, HĐND bầu hoặc phê chuẩn; chất vấn và xem xét trả lời chất vấn tại kỳ họp Quốc hội, phiên họp UBTVQH; giám sát chuyên đề của Quốc hội, UBTVQH; xem xét việc thực hiện nghị quyết, kiến nghị giám sát của Quốc hội, UBTVQH; hoạt động giám sát của Đoàn đại biểu Quốc hội; hoạt động giám sát của HĐND, Thường trực HĐND, Ban của HĐND, Tổ đại biểu HĐND và đại biểu HĐND; việc giám sát VBQPPL[7]…. Nhiều nội dung hướng dẫn của các nghị quyết đã phát huy giá trị trong thực tiễn, góp phần nâng cao hiệu quả, hiệu lực hoạt động giám sát của Quốc hội, HĐND cần được nghiên cứu để luật hóa quy định trong Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật HĐGS.

Hai là, Hoạt động giám sát của HĐND, Thường trực HĐND; các Ban, Tổ đại biểu và đại biểu HĐND đã không ngừng đổi mới, cải tiến phương thức, nâng cao chất lượng hoạt động giám sát, thực hiện tốt vai trò của cơ quan dân cử, cơ quan quyền lực Nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của Nhân dân. Thông qua hoạt động giám sát đã kịp thời phát hiện những hạn chế, bất cập để đưa ra kiến nghị giúp các cơ quan quản lý nhà nước ở trung ương và địa phương nâng cao trách nhiệm, thực hiện tốt hơn chức trách, nhiệm vụ; kiến nghị Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành trung ương kịp thời tháo gỡ những vướng mắc nhất là về thể chế, cơ chế, sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật còn bất cập, chồng chéo, vướng mắc trong việc thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước theo lĩnh vực của ngành, của địa phương.

Bên cạnh những kết quả đạt được, thực tiễn triển khai thực hiện Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015 cũng đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập cần được khắc phục, cụ thể như sau:

Thứ nhất, Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND hiện hành chưa quy định nguyên tắc về bảo đảm hoạt động giám sát cung cấp thông tin thực tiễn cho hoạt động xây dựng pháp luật, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương.

Thứ hai, đối với hoạt động giám sát của Quốc hội: (1) Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND hiện hành chưa có quy định về tiêu chí lựa chọn nhóm vấn đề chất vấn, người bị chất vấn, giám sát chuyên đề, vấn đề được giải trình, người được yêu cầu giải trình tại kỳ họp, phiên họp, hoạt động giám sát của các cơ quan có thẩm quyền giám sát; (2) Thiếu quy định về thẩm quyền giám sát của ĐBQH thông qua hoạt động kiến nghị Quốc hội bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc hội bầu hoặc phê chuẩn; (3) Một số quy định chưa thực sự rõ ràng, cụ thể và đầy đủ như: Quy định về phạm vi, cách thức giám sát của Đoàn Đại biểu Quốc hội đối với VBQPPL; quy định về nội dung cơ bản, yêu cầu của nghị quyết, kết luận giám sát chưa thực sự rõ ràng, cụ thể, chưa lượng hóa được bằng chỉ tiêu định lượng…

Thứ ba, đối với hoạt động giám sát của HĐND:(1) Luật hiện hành chưa có các quy định về tiêu chí lựa chọn nhóm vấn đề chất vấn và người bị chất vấn tại kỳ họp HĐND, phiên họp Thường trực HĐND; tiêu chí lựa chọn chuyên đề giám sát của HĐND, Thường trực HĐND; (2) Thiếu quy định Thường trực HĐND có thẩm quyền điều chỉnh chương trình giám sát của HĐND và báo cáo HĐND tại kỳ họp gần nhất trong trường hợp cần thiết; (3) Quy định ban hành Nghị quyết thành lập Đoàn giám sát của HĐND, Ban của HĐND còn một số bất cập trong thực tiễn triển khai thực hiện.

Thứ tư, một số hoạt động giám sát đã được quy định nhưng chưa cụ thể, chi tiết, dẫn đến việc được triển khai thực hiện khó khăn, chưa hiệu quả; vẫn còn tình trạng chủ thể chịu sự giám sát và cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan không thực hiện hoặc thực hiện không đúng, không kịp thời, không đầy đủ trách nhiệm của mình theo nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát; việc áp dụng biện pháp bảo đảm thực hiện nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát còn gặp khó khăn. Thiếu quy định cụ thể về hậu giám sát, dẫn đến việc theo dõi, đôn đốc, giám sát việc thực hiện nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị sau giám sát có lúc, có cơ quan còn chưa thực sự quyết liệt, nên không ít trường hợp, vấn đề tồn tại, bất cập phát hiện qua hoạt động giám sát nhưng chậm được giải quyết…đòi hỏi phải sửa đổi, bổ sung hoàn thiện.

Thứ năm, Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND hiện hành chưa quy định đầy đủ về việc cung cấp, chia sẻ, trao đổi, xử lý, sử dụng, quản lý, bảo quản thông tin từ các tài liệu, dữ liệu, hoạt động giám sát có liên quan để kiểm chứng, đưa ra nhận định, đánh giá, kết luận về các vấn đề liên quan trong hoạt động giám sát; thiếu quy định về việc ứng dụng công nghệ thông tin, số hóa trong hoạt động giám sát góp phần nâng cao hiệu quả của hoạt động giám sát.

Để tiếp tục thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng, cụ thể hóa chính sách, pháp luật của Nhà nước về đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả giám sát của Quốc hội, HĐND; bảo đảm đồng bộ, thống nhất với hệ thống văn bản pháp luật khác có liên quan; khắc phục những tồn tại, hạn chế trong quá trình thực hiện Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND thời gian qua, việc xây dựng, ban hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật HĐGS là hết sức cần thiết.

Việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND nhằm mục đích sau:

Một là, thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng, cụ thể hóa chính sách của Nhà nước về đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND, nâng cao trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong thực hiện quy định của pháp luật; tăng cường hiệu quả hoạt động của các cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát trong thực hiện các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, nhất là Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, Nghị quyết số 27-NQ/TW.

Hai là, sửa đổi, bổ sung Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND để hoàn thiện quy định của pháp luật về hoạt động giám sát bảo đảm tính toàn diện, ổn định, thống nhất, đồng bộ, minh bạch, khả thi; sửa đổi các quy định làm phát sinh khó khăn, vướng mắc, bất cập, hạn chế của hoạt động giám sát; đồng thời, bổ sung các quy định mới, hoàn thiện các quy định đã có nhưng chưa đầy đủ, rõ ràng, cụ thể và luật hóa các quy định, hướng dẫn trong các văn bản dưới luật về hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND đã được thực tiễn kiểm nghiệm, đánh giá là cần thiết, phù hợp, có hiệu quả.

Việc sửa đổi, bổ sung Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND phải quán triệt các quan điểm cơ bản sau đây:

Thứ nhất, bảo đảm thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước để hoàn thiện hệ thống pháp luật về giám sát; việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND phải bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật.

Thứ hai, bảo đảm kế thừa và phát huy những quy định đã được thực tiễn kiểm nghiệm là hợp lý, đúng đắn và hiệu quả của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND hiện hành và các văn bản pháp luật có liên quan. Chỉ xem xét sửa đổi, bổ sung những vấn đề cấp bách, đã chín, đã rõ, được thực tiễn chứng minh, có sự thống nhất cao nhằm cụ thể hóa các chỉ đạo, kết luận của Trung ương liên quan đến đổi mới hoạt động giám sát để nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Quốc hội; tháo gỡ được các khó khăn, vướng mắc, tồn tại trong thực tiễn hoạt động giám sát; bảo đảm việc sửa đổi, bổ sung có tính khả thi, phù hợp với năng lực tổ chức thực hiện, điều kiện kinh tế - xã hội và yêu cầu đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động giám sát trong giai đoạn hiện nay.

Ngày 08/6/2024 Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 129/2024/QH15 về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025, điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024; Theo đó, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật HĐGS đã được bổ sung vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024, trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp thứ 8 (tháng 10/2024) và thông qua tại kỳ họp thứ 9 (tháng 5/2025). Thực hiện Nghị quyết số 1065/NQ-UBTVQH15 ngày 14/6/2024 của UBTVQH về việc thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025, điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024[8]; HĐDT đã chủ trì, phối hợp với các cơ quan, tổ chức có liên quan xây dựng hồ sơ dự án Luật theo đúng quy trình, quy định của Luật ban hành VBQPPL, cụ thể như sau:

1. Thành lập Ban soạn thảo, Tổ biên tập dự án Luật; ban hành Kế hoạch xây dựng dự án Luật và phân công nhiệm vụ của các thành viên Ban soạn thảo, Tổ biên tập dự án Luật.

2. Tổ chức các cuộc họp của Ban soạn thảo, Tổ biên tập để xây dựng, soạn thảo, cho ý kiến về dự án Luật.

3. Tổ chức các hội thảo, tọa đàm để tham vấn ý kiến của các cơ quan, tổ chức, các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý, nhà hoạt động thực tiễn, đối tượng tác động của dự án Luật. Xây dựng văn bản tổng hợp, tiếp thu, giải trình ý kiến tham gia và chỉnh lý dự án Luật.

4. Gửi dự án Luật lấy ý kiến các Ủy ban của Quốc hội, các cơ quan thuộc UBTVQH, các Đoàn đại biểu Quốc hội, các Bộ, ngành, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, HĐND các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.Xây dựng văn bản tổng hợp, tiếp thu, giải trình ý kiến tham gia của các cơ quan và chỉnh lý dự án Luật.

5. Đăng tải dự án Luật trên cổng thông tin điện tử của Quốc hội để lấy ý kiến Nhân dân, cơ quan, tổ chức và đối tượng chịu sự tác động của Luật. Xây dựng văn bản tổng hợp, tiếp thu, giải trình ý kiến tham gia và chỉnh lý dự án Luật.

6. Gửi dự án Luật lấy ý kiến tham gia của Chính phủ. Xây dựng văn bản tiếp thu, giải trình ý kiến của Chính phủ và chỉnh lý dự án Luật.

7. Trình dự án Luật để UBTVQH cho ý kiến; đồng thời, gửi dự án Luật để Ủy ban Pháp luật của Quốc hội thẩm tra. Xây dựng văn bản tổng hợp, tiếp thu, giải trình ý kiến của UBTVQH, ý kiến thẩm tra của Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, chỉnh lý dự án Luật.

8. Trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV. Tổ chức các phiên họp Ban soạn thảo, Tổ Biên tập, hội thảo, các phiên họp Thường trực HĐDT, HĐDT. Xây dựng văn bản tổng hợp, tiếp thu, giải trình ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV, chỉnh lý dự án Luật.

9. Trình UBTVQH cho ý kiến; đồng thời, gửi Ủy ban Pháp luật để thẩm tra. Xây dựng văn bản tổng hợp, giải trình, tiếp thu ý kiến của UBTVQH, ý kiến thẩm tra của Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, chỉnh lý dự án Luật.

10. Trình Quốc hội xem xét, thông qua Luật tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV.

a) Bổ sung nguyên tắc bảo đảm hoạt động giám sát cung cấp thông tin thực tiễn cho hoạt động xây dựng pháp luật, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương và luật hóa tiêu chí gắn với công tác xây dựng pháp luật, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương là một trong các tiêu chí lựa để chọn chuyên đề giám của các chủ thể giám sát;  

b) Sửa đổi, bổ sung các quy định về thẩm quyền, trách nhiệm của Quốc hội, cơ quan của Quốc hội, đại biểu Quốc hội, HĐND, cơ quan của HĐND, đại biểu HĐND và thẩm quyền, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân khác có liên quan trong hoạt động giám sát;

c) Sửa đổi, bổ sung các quy định về phương thức, trình tự, thủ tục, thời gian, thời hạn thực hiện hoạt động giám sát;

d) Sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến bảo đảm thực hiện nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát;

đ) Sửa đổi, bổ sung các quy định về trao đổi, sử dụng thông tin của hoạt động giám sát có liên quan và các hoạt động khác; ứng dụng công nghệ thông tin, số hóa trong hoạt động giám sát.

Dự thảo Luật gồm 02 điều:

Điều 1 quy định về sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND (gồm 57 khoản);

Điều 2 quy định về hiệu lực thi hành của Luật.

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung theo 5 chính sách tại hồ sơ lập đề nghị xây dựng dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật HĐGS, gồm: (1) Các quy định mới về nguyên tắc hoạt động giám sát bảo đảm cung cấp thông tin thực tiễn cho hoạt động xây dựng pháp luật, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương; (2) các quy định về thẩm quyền, trách nhiệm của Quốc hội, cơ quan của Quốc hội, đại biểu Quốc hội, HĐND, cơ quan của HĐND, đại biểu HĐND và thẩm quyền, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân khác có liên quan trong hoạt động giám sát; (3) các quy định về phương thức, trình tự, thủ tục, thời gian, thời hạn thực hiện hoạt động giám sát; (4) các quy định liên quan đến bảo đảm thực hiện nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị sau giám sát; (5) các quy định về trao đổi, sử dụng thông tin của hoạt động giám sát có liên quan và các hoạt động khác; ứng dụng công nghệ thông tin, số hóa trong hoạt động giám sát.

Nội dung dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung 31 Điều và bổ sung mới 27 Điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND hiện hành, cụ thể như sau:

Sửa đổi, bổ sung nội dung quy định tại 03 Điều, gồm: Nguyên tắc hoạt động giám sát (Điều 3); Thẩm quyền giám sát của Quốc hội (Điều 4); Trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát (Điều 7).

- Sửa đổi, bổ sung nội dung quy định tại 17 Điều, gồm: Chương trình giám sát của Quốc hội (Điều 12); Xem xét báo cáo (Điều 13); Xem xét văn bản quy phạm pháp luật có dấu hiệu trái với Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội (Điều 14); Chất vấn và xem xét việc trả lời chất vấn tại kỳ họp Quốc hội (Điều 15); Giám sát chuyên đề của Quốc hội (Điều 16); Thẩm quyền của Quốc hội trong việc xem xét kết quả giám sát (Điều 21); Xem xét văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước ở trung ương có dấu hiệu trái với Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của UBTVQH (Điều 25); Chất vấn và xem xét trả lời chất vấn tại phiên họp UBTVQH trong thời gian giữa hai kỳ họp Quốc hội (Điều 26); Giám sát chuyên đề của UBTVQH (Điều 27); Giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo (Điều 30); Giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri (Điều 31); Kiến nghị Quốc hội bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc hội bầu hoặc phê chuẩn (Điều 34); Thẩm quyền của UBTVQH trong việc xem xét kết quả giám sát (Điều 35); Thẩm tra báo cáo (Điều 39); Xem xét báo cáo của Đoàn giám sát của HĐDT, Ủy ban của Quốc hội (Điều 42); Giải trình tại phiên họp HĐDT, Ủy ban của Quốc hội (Điều 43); Các hoạt động giám sát của đại biểu Quốc hội (Điều 47).

- Bổ sung mới 13 Điều, gồm: Tiêu chí lựa chọn nhóm vấn đề chất vấn và người bị chất vấn tại kỳ họp Quốc hội (Điều 15a); Chất vấn kết hợp với xem xét việc thực hiện nghị quyết của Quốc hội về chất vấn, giám sát chuyên đề và các vấn đề đã hứa tại các kỳ họp Quốc hội (Điều 15b); Tiêu chí lựa chọn chuyên đề giám sát, cơ quan, tổ chức chịu sự giám sát của Quốc hội (Điều 16a); Tiêu chí lựa chọn nhóm vấn đề chất vấn và người bị chất vấn tại phiên họp UBTVQH (Điều 26a); Chất vấn kết hợp với xem xét việc thực hiện nghị quyết của UBTVQH về chất vấn, giám sát chuyên đề và các vấn đề đã hứa tại các phiên họp của UBTVQH (Điều 26b); Tiêu chí lựa chọn chuyên đề giám sát, cơ quan, tổ chức, cán nhân chịu sự giám sát của UBTVQH (Điều 27a); Điều hòa hoạt động giám sát khi xây dựng kế hoạch giám sát (Điều 36a); Phương thức điều hòa hoạt động của các Đoàn giám sát chuyên đề, hoạt động giám sát về giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của cử tri và hoạt động của HĐND cấp tỉnh (Điều 36b); Thực hiện điều hòa hoạt động giám sát của các cơ quan (Điều 36c); Điều hòa hoạt động giải trình tại phiên họp HĐDT, các Ủy ban của Quốc hội (Điều 36d); Tiêu chí lựa chọn chuyên đề giám sát, cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát của HĐDT, Uỷ ban của Quốc hội (Điều 41a); Tiêu chí lựa chọn vấn đề được giải trình và người được yêu cầu giải trình, người được yêu cầu tham gia giải trình tại phiên giải trình của HĐDT, Ủy ban của Quốc hội (Điều 43a); Đoàn đại biểu Quốc hội giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của công dân (Điều 52a).

- Sửa đổi, bổ sung nội dung quy định tại 09 Điều, gồm: Chương trình giám sát của HĐND (Điều 58); Xem xét báo cáo (Điều 59); Chất vấn và xem xét trả lời chất vấn tại kỳ họp HĐND (Điều 60); Giám sát chuyên đề của HĐND (Điều 62); Chất vấn và xem xét trả lời chất vấn tại phiên họp Thường trực HĐND trong thời gian giữa hai kỳ họp HĐND (Điều 69); Giám sát chuyên đề của Thường trực HĐND (Điều 70); Giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân (Điều 73); Giám sát chuyên đề của Ban của HĐND (Điều 80); Xem xét báo cáo của Đoàn giám sát (Điều 81);

- Bổ sung mới 12 Điều, gồm: Tiêu chí lựa chọn nhóm vấn đề chất vấn và người bị chất vấn tại kỳ họp HĐND (Điều 60a); Chất vấn việc thực hiện các nghị quyết của HĐND về chất vấn, giám sát chuyên đề và các vấn đề đã hứa tại các kỳ họp HĐND (Điều 60b); Tiêu chí lựa chọn chuyên đề giám sát, cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát của HĐND (Điều 62a); Tiêu chí lựa chọn nhóm vấn đề chất vấn và người bị chất vấn tại phiên họp Thường trực HĐND (Điều 69a); Chất vấn việc thực hiện các nghị quyết của Thường trực HĐND về chất vấn, giám sát chuyên đề và các vấn đề đã hứa tại các phiên họp Thường trực HĐND (Điều 69b); Tiêu chí lựa chọn chuyên đề giám sát của Thường trực HĐND (Điều 70a); Tiêu chí lựa chọn vấn đề giải trình tại phiên họp Thường trực HĐND (Điều 72a); Điều hòa hoạt động giám sát khi xây dựng kế hoạch giám sát (Điều 75a); Phương thức điều hòa hoạt động của Đoàn giám sát chuyên đề, hoạt động giám sát về giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của công dân (Điều 75b); Thực hiện điều hòa hoạt động của giám sát của các cơ quan (Điều 75c); Điều hòa hoạt động giải trình tại phiên họp Thường trực HĐND (Điều 75d); Tiêu chí lựa chọn chuyên đề giám sát, cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát của Ban của HĐND (Điều 80a).

- Sửa đổi, bổ sung nội dung quy định tại 01 Điều: Bảo đảm việc thực hiện kết luận, kiến nghị giám sát (Điều 89).

- Bổ sung mới 02 Điều, gồm: Cung cấp, chia sẻ, trao đổi, xử lý, sử dụng thông tin phục vụ hoạt động giám sát (Điều 88a); Ứng dụng công nghệ thông tin, số hóa trong hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND (Điều 90a).

5. Về điều khoản thi hành (Chương V): Sửa đổi, bổ sung nội dung 01 Điều: Về hiệu lực thi hành (Điều 91).

Vấn đề này, trong quá trình xây dựng dự án Luật các ý kiến thống nhất với việc cần thiết bổ sung nguyên tắc mới của hoạt động giám sát của Quốc hội, HĐND là “Bảo đảm cung cấp thông tin thực tiễn cho hoạt động xây dựng pháp luật, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương” để thể chế hóa chủ trương của Đảng, cụ thể hóa chính sách của Nhà nước về đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội, HĐND trong tình tình mới. Tuy nhiên, về mức độ thể hiện nguyên tắc này trong dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung này thì có 02 loại ý kiến khác nhau, cụ thể là:

Có ý kiến cho rằng, yêu cầu gắn hoạt động giám sát của Quốc hội, HĐND với việc xây dựng pháp luậtlà một trong các tiêu chí để lựa chọn chuyên đề giám sát đang được quy định tại Nghị quyết số 334/2017/UBTVQH15 ngày 11/01/2017 của UBTVQH ban hành quy chế tổ chức một số hoạt động của Quốc hội, UBTVQH, HĐDT, Ủy ban của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội, đại biểu Quốc hội (Nghị quyết 334) và Nghị quyết 594/NQ-UBTVQH15 ngày 12/9/2022 của UBTVQH hướng dẫn hoạt động giám sát của HĐND, Thường trực HĐND, Ban của HĐND, Tổ đại biểu HĐND, đại biểu HĐND (Nghị quyết 594). Quy định này đã được áp dụng và phát huy giá trị tích cực, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội, HĐND trong thời gian qua. Trên tinh thần phương châm tăng cường quy định cụ thể, trực tiếp trong luật, hạn chế việc phải ban hành văn bản dưới luật để quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành và những vấn đề đã chín, đã rõ, đã được thực tiễn kiểm nghiệm là đúng, là phù hợp thì cần luật hóa để bảo đảm cơ sở pháp lý vững chắc, đồng bộ, thống nhất; cùng với đó, nội dung về yêu cầu gắn hoạt động giám sát với việc quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương là một nội hàm của nguyên tắc của hoạt động giám sát mới được bổ sung theo dự thảo Luật hiện chưa được quy định là tiêu chí để lựa chọn chuyên đề giám sát trong văn bản nào. Do vậy, cùng với việc bổ sung nguyên tắc nêu trên, cần thiết phải luật hóa, hoàn thiện các quy định về tiêu chí lựa chọn chuyên đề giám sát trong Luật để bảo đảm nguyên tắc hoạt động giám sát mới được bổ sung được thi hành trên thực tế.

Có ý kiến đề nghị chỉ bổ sung quy định “Bảo đảm cung cấp thông tin thực tiễn cho hoạt động xây dựng pháp luật, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương” là một nguyên tắc của hoạt động giám sát mà không coi là tiêu chí lựa chọn vấn đề giám sát để không ảnh hưởng đến tính linh hoạt trong hoạt động giám sát chuyên đề nói riêng, hoạt động giám sát nói chung của Quốc hội và HĐND.

Theo đó, dự thảo Luật xây dựng 02 phương án, cụ thể là:

Phương án 1: Cùng với việc bổ sung nguyên tắc mới về hoạt động giám sát tại Điều 3 của Luật, dự thảo Luật bổ sung một số điều luật mới để luật hóa quy định của Nghị quyết 334 và Nghị quyết 594 và hoàn thiệc các quy định về tiêu chí lựa chọn chuyên đề giám sát của Quốc hội, HĐND (các điều 16a, 27a, 41a, 62a, 70a, 80a). Cùng với đó, để bảo đảm tính hợp lý về thang bậc giá trị pháp lý điều chỉnh các vấn đề về hoạt động giám sát, dự thảo Luật đồng thời bổ sung một số điều luật mới để hoàn thiện, luật hoá các quy định của Nghị quyết 334, Nghị quyết 594 về tiêu chí lựa chọn vấn đề chất vấn, vấn đề giải trình của Quốc hội, HĐND (các điều: 16a, 26a, 43a, 60a, 69a, 72a).

Phương án 2: Chỉ bổ sung nguyên tắc mới tại Điều 3 của Luật, không bổ sung các điều luật quy định về tiêu chí lựa chọn chuyên đề giám sát của Quốc hội, HĐND (Các tiêu chí này được quy định tại các nghị quyết của UBTVQH).

Để thể chế hóa nhiệm vụ “Chú trọng việc theo dõi, xem xét, đôn đốc việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát” theo chủ trương của Đảng tạiNghị quyết số 27-NQ/TW; chỉ đạo của Đảng đoàn Quốc hội tại Kết luận số 843-KL/ĐĐQH15: “Chú trọng giám sát việc thực hiện các nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội về giám sát chuyên đề, chất vấn; tăng cường xem xét các kiến nghị giám sát chưa được thực hiện, coi đây là nhiệm vụ thường xuyên của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội”, dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung các quy định về chất vấn thực hiện các nghị quyết về chất vấn, giám sát chuyên đề và các vấn đề đã hứa tại kỳ họp Quốc hội, phiên họp UBTVQH, kỳ họp HĐND, phiên họp Thường trực HĐND (giám sát lại).

Về các quy định này, dự thảo Luật xây dựng 02 phương án, cụ thể là:

Phương án 1: Kết hợp với việc sửa đổi, bổ sung các điều luật có liên quan của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND hiện hành và luật hóa các quy định có liên quan của Nghị quyết 334, dự thảo Luật đã xây dựng các điều luật mới quy định về việc Quốc hội, UBTVQH, HĐND, Thường trực HĐND thực hiện việc chất vấn việc thực hiện các nghị quyết về chất vấn, giám sát chuyên đề và các vấn đề đã hứa tại kỳ họp, phiên họp của mình (các Điều 15b, 26b, 60b, 69b) để quy định đầy đủ các nội dung có liên quan (gồm cả phương thức, trình tự, thủ tục…) và tương xứng với cơ sở pháp lý quy định về giám sát lần 01 (giám sát đi) đang được quy định tại Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND hiện hành. 

Phương án 2: Sửa đổi, bổ sung các quy định tương ứng của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND hiện hành (khoản 8 Điều 15, khoản 6 Điều 26, khoản 7 Điều 60, khoản 5 Điều 69); trong đó, dự thảo Luật chỉ dừng lại ở quy định Quốc hội, UBTVQH, HĐND, Thường trực HĐND thực hiện việc chất vấn việc thực các nghị quyết về chất vấn, giám sát chuyên đề và các vấn đề đã hứa tại kỳ họp, phiên họp của mình và thời gian thực hiện, còn các nội dung khác như phương thức, trình tự, thủ tục… thì giao cho UBTVQH quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành (như đang được quy định tại Nghị quyết 334).

Vấn đề này, trong quá trình xây dựng dự án Luật có 02 loại ý kiến, cụ thể là:

Có ý kiến cho rằng, tại Kết luận 843-KL/ĐDQH15 chỉ đạo “Phát huy hiệu quả vai trò chỉ đạo, điều hoà, phối hợp hoạt động giám sát của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội theo hướng chủ động, thống nhất, trách trùng lặp, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh cụ thể, phát huy được hiệu quả hoạt động giám sát”. Trong khi đó, về điều hòa hoạt động giám sát, Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND hiện hành mới chỉ dừng lại ở các quy định về trách nhiệm điều hòa, phối hợp hoạt động giám sát, chưa có các quy định mang tính nguyên tắc về phương thức, trình tự, thủ tục… cơ bản thực hiện hoạt động này nên cần bổ sung vào Luật hiện hành những quy định cơ bản có liên quan làm cơ sở cho việc quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành.

Ý kiến khác cho rằng, tại Kết luận 843-KL/ĐDQH15 chỉ đạo “Phát huy hiệu quả vai trò chỉ đạo, điều hoà, phối hợp hoạt động giám sát của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội theo hướng chủ động, thống nhất, trách trùng lặp, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh cụ thể, phát huy được hiệu quả hoạt động giám sát”; tuy nhiên, nội dung chỉ đạo này thuộc về phạm vi hoạt động thi hành pháp luật, không thuộc nhiệm vụ hoàn thiện thể chế, pháp luật. Cùng với đó, trách nhiệm điều hòa, phối hợp hoạt động giám sát của UBTVQH, của Thường trực HĐND đã được quy định tại các điều 36, 75 của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND. Các nội dung về phương thức, trình tự, thủ tục… thực hiện điều hòa hoạt động giám sát tại các cơ quan của Quốc hội đang được quy định tại Nghị quyết 334 (các Điều từ 42 đến 54). Theo đó, không nên bổ sung vào Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND hiện hành, nếu cần thiết thì sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 334 và Nghị quyết 594 để hoàn thiện các quy định về điều hòa hoạt động giám sát.

Về các quy định này, dự thảo Luật xây dựng 02 phương án, cụ thể là:

Phương án 1: Ngoài các Điều 36 và 75 của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND hiện hành quy định về thẩm quyền của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Thường trực HĐND trong điều hòa hoạt động giám sát của các cơ quan chức năng, dự thảo Luật đã bổ sung một số điều luật mới quy định ở tầm nguyên tắc phương thức, trình tự, thủ tục… thực hiện điều hòa (các Điều 36a, 36b, 36c, 36d, 75a, 75b, 75c, 75d) trên cơ sở luật hóa các quy định có liên quan tại Nghị quyết 334 về điều hòa hoạt động giám sát của UBTVQH và xây dựng các điều luật quy định mới về điều hòa hoạt động giám sát của Thường trực HĐND hiện chưa được quy định tại văn bản nào).

Phương án 2: Ngoài các Điều 36, 75 của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND hiện hành quy định về thẩm quyền của UBTVQH, Thường trực HĐND trong điều hòa hoạt động giám sát của các cơ quan chức năng, không bổ sung các điều luật mới quy định về phương thức, trình tự, thủ tục… thực hiện điều hòa. Phương thức, trình tự, thủ tục… thực hiện điều hòa hoạt động giám sát được quy định trong các văn bản dưới luật.

Trên cơ sở rà soát các quy định pháp luật có liên quan, dự thảo Luật được xây dựng trên cơ sở thể chế hóa các đường lối, chính sách của Đảng, bảo đảm tính hợp Hiến, hợp pháp, thống nhất, đồng bộ với các quy định pháp luật có liên quan.

Nội dung của dự thảo Luật bảo đảm tương thích với các điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.

Trên đây là Tờ trình dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật HĐGS, UBTVQH kính trình Quốc hội xem xét, quyết định./.

 

---