Ủy ban thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Đầu tư công (sửa đổi)

Trình bày Tờ trình dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đầu tư công, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, sau hơn 3 năm thực hiện Luật Đầu tư công, tuy đạt được nhiều kết quả tích cực, nhưng trong quá trình triển khai thực hiện Luật Đầu tư công và các văn bản hướng dẫn thi hành vẫn còn tồn tại một số hạn chế, vướng mắc. Một số quy định trong Luật Đầu tư công quá cứng nhắc, hoặc chưa đầy đủ nên dẫn tới tình trạng các quy định đã không đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn, điển hình là trong công tác thẩm định, phê duyệt chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư, thẩm định nguồn vốn và khả năng cân đối vốn, tồn tại nhiều bất cập trong điều chỉnh dự án, điều chỉnh kế hoạch...; một số điểm chưa thống nhất giữa Luật Đầu tư công với các luật khác như Luật Ngân sách nhà nước, Luật Xây dựng, Luật Đất đai, Luật Bảo vệ môi trường, Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Quy hoạch... Do vậy, để thực hiện nhiệm vụ, mục tiêu của Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016-2020 trong đó nhấn mạnh việc cơ cấu lại đầu tư công, nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý hiệu quả vốn đầu tư công và tạo thuận lợi trong quá trình triển khai thực hiện, tăng cường phân cấp, phân nhiệm, khắc phục những tồn tại, hạn chế, việc sửa đổi, bổ sung một số quy định của Luật Đầu tư công là cần thiết.

Việc xây dựng Luật nhằm tiếp tục thể chế hóa quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, nhất là triển khai thực hiện các nhiệm vụ cơ cấu lại nền kinh tế theo Nghị quyết số 05-NQ/TW ngày 01 tháng 11 năm 2016 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (Khóa XII) và Nghị quyết số 24/2016/QH14 ngày 8 tháng 11 năm 2016 của Quốc hội Khóa XIV, trong đó trọng tâm là cơ cấu lại đầu tư công; tiếp tục hoàn thiện thể chế, pháp luật về đầu tư công theo hướng thống nhất, đồng bộ với các luật có liên quan khác nhằm tăng cường quản lý chặt chẽ, hiệu quả các hoạt động đầu tư công và nguồn vốn đầu tư công; tiếp tục khắc phục thêm một bước tình trạng đầu tư phân tán, dàn trải, góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư theo đúng mục tiêu, định hướng của chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế, xã hội của đất nước; tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, góp phần đẩy nhanh tốc độ giải ngân vốn đầu tư công gắn với đẩy mạnh phân cấp, tăng cường trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có liên quan trong quản lý hoạt động đầu tư công như: phân cấp điều chỉnh dự án, phân cấp phê duyệt quyết định chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư gắn với trách nhiệm của từng cấp nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý sử dụng vốn nhà nước đối với toàn bộ quá trình đầu tư; nâng cao tính công khai, minh bạch trong quản lý đầu tư công gắn với tăng cường theo dõi, giám sát, thanh tra, kiểm tra các hoạt động đầu tư công, sử dụng nguồn vốn đầu tư công thông qua đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý đầu tư công, gắn với quá trình xây dựng Chính phủ điện tử và tiến tới Chính phủ số, góp phần tích cực vào việc chống thất thoát, lãng phí; gắn liền với quá trình cơ cấu lại nền kinh tế nói chung và cơ cấu lại đầu tư công nói riêng theo hướng sử dụng hiệu quả nguồn lực hạn hẹp của nhà nước, tạo điều kiện khuyến sự tham gia đầu tư của khu vực tư nhân, trong và ngoài nước, thông qua các hình thức đầu tư phù hợp, đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng, phục vụ tăng trưởng nhanh, bền vững, gắn với nâng cao chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính- Ngân sách Nguyễn Đức Hải trình bàu Báo cáo thẩm tra

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, dự thảo Luật tập trung sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến 3 nhóm chính sách chủ yếu. Đó là, nhóm chính sách về quy định chung, trong đó, đã tiếp thu ý kiến của bộ, ngành, địa phương đối với các quy định về nguồn vốn đầu tư công; phân loại nguồn vốn; phạm vi điều chỉnh; điều kiện áp dụng; phân loại dự án... Thứ hai là nhóm chính sách về quản lý dự án, trong đó, đề xuất sửa đổi, bổ sung quy trình, trình tự, thủ tục, thẩm quyền liên quan đến chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư chương trình, dự án theo hướng đẩy mạnh phân cấp, tăng cường trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có liên quan; đẩy mạnh đơn giản hóa thủ tục hành chính; giảm bớt, rút gọn hoặc bãi bỏ các thủ tục rườm rà, không cần thiết, mất nhiều thời gian, nhằm cải thiện chất lượng công tác chuẩn bị đầu tư, chuẩn bị dự án, góp phần đẩy nhanh tốc độ giải ngân vốn đầu tư công ngay sau khi dự án đủ thủ tục đầu tư và được bố trí kế hoạch vốn. Thứ ba là nhóm chính sách về quản lý kế hoạch đầu tư công, trong đó, đề xuất sửa đổi, bổ sung quy trình, trình tự, thủ tục liên quan đến lập, thẩm định, quyết định, giao, điều chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm theo hướng phân cấp mạnh mẽ, tạo sự chủ động, linh hoạt trong điều hành, thực hiện kế hoạch, tăng cường hậu kiểm....

Trình bày Báo cáo thẩm tra về dự án Luật này, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính- Ngân sách Nguyễn Đức Hải cho biết, Ủy ban Tài chính- Ngân sách nhất trí với việc sửa đổi Luật Đầu tư công cũng như các các quan điểm, mục tiêu xây dựng Luật do Chính phủ trình, nhằm đổi mới, nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư công; thống nhất quy định với các luật liên quan và điều chỉnh một số vấn đề phát sinh trên thực tiễn.

Tuy nhiên, Ủy ban Tài chính- Ngân sách cho rằng, dự thảo Luật đang có nhiều điều khoản giao Chính phủ quy định chi tiết. Qua rà soát cho thấy, trong số 106 điều luật thì có đến gần 30 điều luật quy định giao Chính phủ hướng dẫn, trong đó nhiều nội dung quan trọng không thuộc thẩm quyền hướng dẫn như: về các trường hợp điều chỉnh làm tăng tổng mức đầu tư ; thẩm định dự án; thẩm quyền quyết định dự án đặc biệt; thứ tự ưu tiên, lựa chọn danh mục dự án… Điều này một mặt không phù hợp thẩm quyền, mặt khác sẽ làm phát sinh vướng mắc trong quá trình tổ chức thực hiện, không bảo đảm yêu cầu pháp điển hóa. Do đó, đề nghị Chính phủ quy định chi tiết tối đa các điều, khoản trong Dự thảo Luật, đảm bảo tính cụ thể, minh bạch, phù hợp về thẩm quyền. Đối với những vấn đề thuộc thẩm quyền hướng dẫn, đề nghị Chính phủ khẩn trương xây dựng dự thảo Nghị định trình kèm Dự thảo Luật.

Báo cáo của Ủy ban Tài chính- Ngân sách cũng nêu rõ, dự thảo Luật chưa đáp ứng yêu cầu về tính bao quát, cụ thể. Trong đó, nhiều vấn đề cần phải được sửa đổi, bổ sung, song trong Dự thảo Luật lại chưa đề cập đến. Cụ thể là vấn đề chuyển nguồn vốn đầu tư công; việc giải ngân và thẩm quyền kéo dài thời hạn giải ngân; việc quyết định Danh mục đầu tư công, trường hợp điều chỉnh Danh mục đầu tư công; nhóm vấn đề liên quan đến thẩm quyền, bao gồm thẩm quyền của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Ủy ban nhân dân, Hội đồng nhân dân, các bộ, ngành liên quan; cơ chế thu hút, khuyến khích các thành phần kinh tế khác tham gia đầu tư; nguyên tắc, trình tự quyết định dự án PPP;  thẩm quyền quyết định việc sử dụng dự phòng…

Bên cạnh đó, Thường trực Ủy ban Tài chính- Ngân sách nhận thấy, nội dung dự thảo Luật cũng chưa thể hiện đầy đủ mục tiêu sửa đổi Luật, các quy định mới chỉ tập trung vào nội dung phân bổ vốn đầu tư công, từ xem xét đề xuất, phê duyệt chủ trương đầu tư đến khi hoàn thành việc giải ngân cấp vốn cho công trình; Dự thảo Luật thiếu các quy định về quyết toán; thiếu yêu cầu về kết quả đầu ra, tiêu chí đánh giá hiệu quả đầu ra, trách nhiệm bảo đảm hiệu quả đầu tư, đặc biệt trong trường hợp đầu tư không hiệu quả, thất thoát, lãng phí; thiếu chế tài xử lý khi xảy ra vi phạm... Do vậy, đề nghị Ban soạn thảo bổ sung vào Dự thảo Luật các nội dung này.

Các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội thảo luận

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính- Ngân sách Nguyễn Đức Hải nhấn mạnh, một trong những yêu cầu quan trọng trong lần sửa đổi này là phải cải cách thủ tục hành chính. Tuy nhiên, đối chiếu với Dự thảo Luật cho thấy, còn nhiều thủ tục chưa được đơn giản hóa, thậm chí một số quy trình, thủ tục còn phức tạp hơn như quy trình xử lý nguồn vốn ODA; quy trình thẩm định, phê duyệt các dự án thuộc Kế hoạch đầu tư công trung hạn 03 năm... Có ý kiến cho rằng, để nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư công cần sắp xếp, tinh gọn bộ máy theo hướng tập trung vào một đầu mối quản lý, khắc phục tình trạng trùng lắp chức năng, nhiệm vụ theo nghị quyết 18-NQ/TW của Ban chấp hành Trung ương về đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị.

Qua xem xét hồ sơ của Dự án Luật, Thường trực Ủy ban Tài chính- Ngân sách đề nghị Cơ quan soạn thảo tiếp tục nâng cao chất lượng Dự thảo Luật và các tài liệu liên quan; bổ sung các Nghị định hướng dẫn thi hành; nghiêm túc rút kinh nghiệm về việc gửi tài liệu quá chậm theo quy định trong khi đó, Dự thảo Luật chứa đựng nhiều nội dung mang tính phức tạp, nhiều vấn đề mới.

Thảo luận tại phiên họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cơ bản nhất trí với sự cần thiết sửa đổi dự án Luật Đầu tư công để nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư công trong giai đoạn tới, tuy nhiên đa số thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng chỉ nên sửa những nội dung, quy định vướng mắc, thực sự bất hợp lý, những vấn đề đã được đánh giá cụ thể, đủ độ chín, chứ không sửa toàn diện.

Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Nguyễn Văn Giàu nhấn mạnh nên rà soát, nghiên cứu lại, chỉ nên chọn những điều bất cập để sửa thôi còn những điều kia vẫn cho vận hành. Trong những năm gần đây, tác động của đầu tư công đã đưa tốc độ tăng trưởng kinh tế Việt Nam ổn định ở mức cao và góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, cân đối ngân sách. Do đó, không cần thiết sửa toàn bộ luật, Chính phủ chỉ nên xem xét lại sự phối hợp nhịp nhàng giữa các bộ để hỗ trợ các dự án triển khai tốt và cả sự phối hợp trong nội bộ từng bộ để xử lý hồ sơ, thủ tục.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cũng cho rằng, cái gì đang vướng mắc khó khăn trong thực hiện đầu tư công thì mới sửa luật. Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân nhấn mạnh, Luật Đầu tư công có khó khăn, nhưng bất cập trong Luật chỉ là một phần, còn phần nhiều hơn do tổ chức thực hiện Luật đầu tư công chưa nghiêm. Do vậy, những gì cứng nhắc thì rà soát lại, cái gì thiếu, chưa đồng bộ thì sửa đổi, còn những gì không phải do Luật mà do công tác điều hành thì không sửa.

Phát biểu kết thúc nội dung phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển đề nghị Ban soạn thảo tiếp thu đầy đủ ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội; rà soát lại các nội dung sửa đổi đảm bảo sự thống nhất của Luật này trong hệ thống pháp luật; các quy định sửa đổi cần tránh rườm rà nhưng cũng phải đảm bảo không được buông lỏng trong công tác quản lý./.