Luật hợp tác xã (sửa đổi) không trái với Nghị quyết Trung ương 5
- 12/11/2012
Trên tinh thần cầu thị,ngày 9/11,Bộ KH&ĐT,cơ quan chủ trì soạn thảo Luật Hợp tác xã sửa đổi,đã tổ chức tọa đàm trả lời các vấn đề dư luận băn khoăn trước khi Quốc hội thông qua Luật này vào ngày 22/11 tới.
Ảnh: TTVN
Bản chất của HTX không đồng nhất với doanh nghiệp
Một trong những vấn đề được nêu ra tại tọa đàm đó là định nghĩa Hợp tác xã trong dự thảo Luật không quy định Hợp tác xã (HTX) là loại hình doanh nghiệp đặc thù hoặc doanh nghiệp tập thể hoặc định nghĩa HTX là một loại hình doanh nghiệp thì có phù hợp quan điểm, chủ trương của Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 Ban chấp hành Trung ương Đảng Khóa IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể không?
Về vấn đề này, bà Phạm Thị Thanh Hà, Phó Vụ trưởng, Vụ Hợp tác xã nhấn mạnh, Dự thảo Luật đã quy định đầy đủ đặc điểm riêng của HTX và đặc điểm chung của tổ chức kinh tế, trong đó nhiều nội dung tại quyền, nghĩa vụ, cơ cấu tổ chức của HTX giống với doanh nghiệp; hoàn toàn đầy đủ cho HTX hoạt động hiệu quả.
Tuy nhiên, HTX có những đặc điểm riêng khác với doanh nghiệp về bản chất. Trước hết, là về mục đích hoạt động.
Mục đích hoạt động của HTX là tối đa hóa lợi ích cho thành viên thông qua việc đáp ứng nhu cầu chung của thành viên về sản phẩm, dịch vụ hoặc tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho thành viên một cách hiệu quả hơn so với việc để từng thành viên đơn lẻ thực hiện; hoạt động của hợp tác xã tác động trực tiếp vào hoạt động kinh tế của các thành viên. Hoạt động của hợp tác xã có thể đem lại lợi nhuận cho các thành viên nhưng lợi nhuận chỉ là phương tiện để hợp tác xã thực hiện mục tiêu tối đa hóa lợi ích cho thành viên và thông qua lợi ích đó để tối đa hóa lợi nhuận cho từng thành viên.
Trong khi đó, theo Luật Doanh nghiệp mục đích hoạt động của doanh nghiệp và cổ đông doanh nghiệp là lợi nhuận, hoạt động của doanh nghiệp thông thường không tác động đến hoạt động kinh tế của các cổ đông mà chỉ tác động tới vốn góp nhằm mục tiêu thu lợi nhuận cho mỗi cổ đông.
Ngoài ra, tài sản không chia là một đặc trưng chỉ có ở hợp tác xã, là cơ sở nền tảng gắn kết thành viên với nhau và với hợp tác xã, tạo điều kiện cho hợp tác xã phát triển bền vững với mục đích phục vụ cộng đồng thành viên trong hiện tại và tương lai mà doanh nghiệp không thể có được.
Bản chất hợp tác xã được thể hiện tại định nghĩa hợp tác xã (Điều 3) và xuyên suốt ở các điều của dự thảo Luật là đúng với tinh thần Nghị quyết Trung ương 5 Khóa IX. Nghị quyết đã nêu rõ bản chất hợp tác xã như sau: “Kinh tế tập thể với hình thức phổ biến là các tổ hợp tác và hợp tác xã; trong lĩnh vực nông nghiệp, trước hết tập trung làm các dịch vụ đầu vào, đầu ra phục vụ hoạt động sản xuất, kinh doanh của các hộ thành viên”; “Mở rộng các hình thức liên doanh, liên kết kinh tế giữa các tổ hợp tác, hợp tác xã với các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế nhất là với doanh nghiệp nhà nước”;
Đồng ý với quan điểm của bà Hà, ông ông Dương Văn Huệ - Vụ trưởng Vụ Pháp luật Kinh tế dân sự Bộ Tư pháp cho hay, theo Luật doanh nghiệp, không có quy định loại hình doanh nghiệp tập thể hay doanh nghiệp đặc thù.
Ông Huệ cũng cho biết, khi hợp tác xã đủ lớn mạnh, có thể tự thành lập ra doanh nghiệp hợp tác xã và doanh nghiệp này chỉ là công cụ để hợp tác xã sử dụng nhằm thực hiện mục đích chung của mình chứ hợp tác xã không phải là doanh nghiệp.
Nhấn mạnh rằng, chuyên gia Đinh Xuân Niêm cho biết, những đặc điểm khác biệt của HTX đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ ra. Cụ thể, tại cuốn Đường Kách Mệnh, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh: “ Hợp tác là tổ chức kinh tế - xã hội, nó khác hội buôn (giống với doanh nghiệp hiện nay- ông Đinh Xuân Niêm) vì không thuần túy là kinh; nhưng lại khác hội từ thiện vì không thuần túy xã hội. Cách tổ chức hợp tác xã phải dựa trên nguyên tắc tự nguyện, dân chủ, cùng có lợi và phải đi dần từ thấp đến cao”. Qua đó cho thấy, bản chất của HTX không thể đồng nhất với doanh nghiệp thuần túy.
Các doanh nghiệp - HTX sẽ ra sao nếu Luật được thông qua?
Hiện nay, có một số HTX có “vỏ” là HTX nhưng “ruột” lại là doanh nghiệp, chiếm dụng một lượng lớn vốn ưu đãi của Nhà nước.
Theo thống kê có khoảng 1.500-3.000 doanh nghiệp-hợp tác xã. Họ đang được hưởng những ưu đãi không chính đáng.
Điển hình như hợp tác xã Hải An (Bắc Giang) đã tiết kiệm được 20 tỷ tiền thuê đất nhờ chính sách hỗ trợ 50% thuế đất đối với HTX, trong khi thực tế đây là doanh nghiệp đội lốt.
Điều này tạo ra một môi trường cạnh tranh không bình đẳng, nhiều hợp tác xã thật thì không nhận được ưu đãi và chưa được khuyến khích thành lập, hoạt động. Ngược lại, nhiều doanh nghiệp mang danh hợp tác xã biết lợi dụng luật thì lại phát triển mạnh, để được hưởng nhiều ưu đãi mà đáng ra họ không được hưởng…
Do đó, nguồn lực hỗ trợ của Nhà nước bị thất thoát, không được sử dụng đúng mục tiêu, đồng thời Nhà nước cũng mất một khoản thuế nhất định vì không thu được của những hợp tác xã “trá hình”.
Thứ trưởng Đặng Huy Đông cho rằng, không nên quá cường điệu về số phận của họ nếu Luật Hợp tác xã sửa đổi được thông qua.
Thứ trưởng Đông cũng cho biết, sẽ không có chuyện hàng nghìn doanh nghiệp hợp tác xã sẽ phải đóng cửa. Bởi, các doanh nghiệp này sẽ có khoảng thời gian 2-3 năm để “căn chỉnh lại”.
“Nếu là doanh nghiệp thì không thể là hợp tác xã. Họ sẽ đi về đâu ư? Tôi nghĩ họ sẽ trở về chính là mình. Và điều đó làm cho xã hội lành mạnh hơn, để chính sách của Đảng và Chính phủ đến đúng đối tượng như hiện nay”, Thứ trưởng Đông cho hay.
Luật này cần sớm thông qua để đi vào cuộc sống. Đây là cơ hội giúp cho nông dân phát triển. Chính các DN cũng nhìn nhận và mong muốn ra đời HTX để có cơ hội đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp.
Một trong những vấn đề được nêu ra tại tọa đàm đó là định nghĩa Hợp tác xã trong dự thảo Luật không quy định Hợp tác xã (HTX) là loại hình doanh nghiệp đặc thù hoặc doanh nghiệp tập thể hoặc định nghĩa HTX là một loại hình doanh nghiệp thì có phù hợp quan điểm, chủ trương của Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 Ban chấp hành Trung ương Đảng Khóa IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể không?
Về vấn đề này, bà Phạm Thị Thanh Hà, Phó Vụ trưởng, Vụ Hợp tác xã nhấn mạnh, Dự thảo Luật đã quy định đầy đủ đặc điểm riêng của HTX và đặc điểm chung của tổ chức kinh tế, trong đó nhiều nội dung tại quyền, nghĩa vụ, cơ cấu tổ chức của HTX giống với doanh nghiệp; hoàn toàn đầy đủ cho HTX hoạt động hiệu quả.
Tuy nhiên, HTX có những đặc điểm riêng khác với doanh nghiệp về bản chất. Trước hết, là về mục đích hoạt động.
Mục đích hoạt động của HTX là tối đa hóa lợi ích cho thành viên thông qua việc đáp ứng nhu cầu chung của thành viên về sản phẩm, dịch vụ hoặc tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho thành viên một cách hiệu quả hơn so với việc để từng thành viên đơn lẻ thực hiện; hoạt động của hợp tác xã tác động trực tiếp vào hoạt động kinh tế của các thành viên. Hoạt động của hợp tác xã có thể đem lại lợi nhuận cho các thành viên nhưng lợi nhuận chỉ là phương tiện để hợp tác xã thực hiện mục tiêu tối đa hóa lợi ích cho thành viên và thông qua lợi ích đó để tối đa hóa lợi nhuận cho từng thành viên.
Trong khi đó, theo Luật Doanh nghiệp mục đích hoạt động của doanh nghiệp và cổ đông doanh nghiệp là lợi nhuận, hoạt động của doanh nghiệp thông thường không tác động đến hoạt động kinh tế của các cổ đông mà chỉ tác động tới vốn góp nhằm mục tiêu thu lợi nhuận cho mỗi cổ đông.
Ngoài ra, tài sản không chia là một đặc trưng chỉ có ở hợp tác xã, là cơ sở nền tảng gắn kết thành viên với nhau và với hợp tác xã, tạo điều kiện cho hợp tác xã phát triển bền vững với mục đích phục vụ cộng đồng thành viên trong hiện tại và tương lai mà doanh nghiệp không thể có được.
Bản chất hợp tác xã được thể hiện tại định nghĩa hợp tác xã (Điều 3) và xuyên suốt ở các điều của dự thảo Luật là đúng với tinh thần Nghị quyết Trung ương 5 Khóa IX. Nghị quyết đã nêu rõ bản chất hợp tác xã như sau: “Kinh tế tập thể với hình thức phổ biến là các tổ hợp tác và hợp tác xã; trong lĩnh vực nông nghiệp, trước hết tập trung làm các dịch vụ đầu vào, đầu ra phục vụ hoạt động sản xuất, kinh doanh của các hộ thành viên”; “Mở rộng các hình thức liên doanh, liên kết kinh tế giữa các tổ hợp tác, hợp tác xã với các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế nhất là với doanh nghiệp nhà nước”;
Đồng ý với quan điểm của bà Hà, ông ông Dương Văn Huệ - Vụ trưởng Vụ Pháp luật Kinh tế dân sự Bộ Tư pháp cho hay, theo Luật doanh nghiệp, không có quy định loại hình doanh nghiệp tập thể hay doanh nghiệp đặc thù.
Ông Huệ cũng cho biết, khi hợp tác xã đủ lớn mạnh, có thể tự thành lập ra doanh nghiệp hợp tác xã và doanh nghiệp này chỉ là công cụ để hợp tác xã sử dụng nhằm thực hiện mục đích chung của mình chứ hợp tác xã không phải là doanh nghiệp.
Nhấn mạnh rằng, chuyên gia Đinh Xuân Niêm cho biết, những đặc điểm khác biệt của HTX đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ ra. Cụ thể, tại cuốn Đường Kách Mệnh, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh: “ Hợp tác là tổ chức kinh tế - xã hội, nó khác hội buôn (giống với doanh nghiệp hiện nay- ông Đinh Xuân Niêm) vì không thuần túy là kinh; nhưng lại khác hội từ thiện vì không thuần túy xã hội. Cách tổ chức hợp tác xã phải dựa trên nguyên tắc tự nguyện, dân chủ, cùng có lợi và phải đi dần từ thấp đến cao”. Qua đó cho thấy, bản chất của HTX không thể đồng nhất với doanh nghiệp thuần túy.
Các doanh nghiệp - HTX sẽ ra sao nếu Luật được thông qua?
Hiện nay, có một số HTX có “vỏ” là HTX nhưng “ruột” lại là doanh nghiệp, chiếm dụng một lượng lớn vốn ưu đãi của Nhà nước.
Theo thống kê có khoảng 1.500-3.000 doanh nghiệp-hợp tác xã. Họ đang được hưởng những ưu đãi không chính đáng.
Điển hình như hợp tác xã Hải An (Bắc Giang) đã tiết kiệm được 20 tỷ tiền thuê đất nhờ chính sách hỗ trợ 50% thuế đất đối với HTX, trong khi thực tế đây là doanh nghiệp đội lốt.
Điều này tạo ra một môi trường cạnh tranh không bình đẳng, nhiều hợp tác xã thật thì không nhận được ưu đãi và chưa được khuyến khích thành lập, hoạt động. Ngược lại, nhiều doanh nghiệp mang danh hợp tác xã biết lợi dụng luật thì lại phát triển mạnh, để được hưởng nhiều ưu đãi mà đáng ra họ không được hưởng…
Do đó, nguồn lực hỗ trợ của Nhà nước bị thất thoát, không được sử dụng đúng mục tiêu, đồng thời Nhà nước cũng mất một khoản thuế nhất định vì không thu được của những hợp tác xã “trá hình”.
Thứ trưởng Đặng Huy Đông cho rằng, không nên quá cường điệu về số phận của họ nếu Luật Hợp tác xã sửa đổi được thông qua.
Thứ trưởng Đông cũng cho biết, sẽ không có chuyện hàng nghìn doanh nghiệp hợp tác xã sẽ phải đóng cửa. Bởi, các doanh nghiệp này sẽ có khoảng thời gian 2-3 năm để “căn chỉnh lại”.
“Nếu là doanh nghiệp thì không thể là hợp tác xã. Họ sẽ đi về đâu ư? Tôi nghĩ họ sẽ trở về chính là mình. Và điều đó làm cho xã hội lành mạnh hơn, để chính sách của Đảng và Chính phủ đến đúng đối tượng như hiện nay”, Thứ trưởng Đông cho hay.
Luật này cần sớm thông qua để đi vào cuộc sống. Đây là cơ hội giúp cho nông dân phát triển. Chính các DN cũng nhìn nhận và mong muốn ra đời HTX để có cơ hội đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp.