Dự thảo online

Qua 07 năm tổ chức triển khai thi hành Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân (từ ngày Luật có hiệu lực thi hành 01/7/2016 đến nay) cho thấy, các quy định của Luật đã tạo cơ sở pháp lý khá đầy đủ và toàn diện phục vụ hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, góp phần đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của các cơ quan dân cử trên các lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội. Qua hoạt động giám sát đã đưa ra nhiều kiến nghị đóng góp vào hoạt động lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, góp phần tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc về cơ chế, chính sách, pháp luật và quản lý điều hành, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, bảo đảm quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, được cử tri và Nhân dân đánh giá cao. Luật Hoạt động giám sát đã góp phần phát huy tính chủ động, tích cực của các cơ quan thực hiện giám sát, bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của đối tượng chịu sự giám sát. Luật đã quy định khá đầy đủ về nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm, phương thức hoạt động, nguyên tắc làm việc và các điều kiện bảo đảm hoạt động giám sát của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội, đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân, cơ quan của Hội đồng nhân dân và đại biểu Hội đồng nhân dân.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động giám sát thời gian qua cũng còn những hạn chế nhất định, chưa thực sự đáp ứng được đòi hỏi của thực tiễn và nguyện vọng của Nhân dân. Hoạt động giám sát có nội dung chưa gắn kết chặt chẽ với hoạt động xây dựng pháp luật và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương. Một số quy định chưa phù hợp với thực tiễn[1]; một số hoạt động giám sát đã được quy định nhưng chưa triển khai thực hiện hoặc thực hiện chưa hiệu quả[2]; một số hoạt động giám sát chưa có hướng dẫn chi tiết dẫn tới còn khó khăn trong tổ chức thực hiện[3]; một số hoạt động đổi mới chưa phù hợp với quy định nhưng đã báo cáo Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội trước khi triển khai và phát huy hiệu quả trong thực tiễn, cần được luật hóa[4]… Chất lượng một số hoạt động giám sát chưa cao; nhiều nội dung nghị quyết, kết luận, kiến nghị còn chung chung, chưa có định lượng, mốc hoàn thành, chưa phân định rõ trách nhiệm người đứng đầu dẫn đến khó theo dõi giám sát việc thực hiện, khó quy trách nhiệm, chưa bảo đảm việc giám sát đến cùng. Việc xây dựng kế hoạch, chương trình và điều hòa hoạt động giám sát còn những hạn chế, ảnh hưởng nhất định đến hoạt động thường xuyên của các đối tượng chịu sự giám sát. Việc tổ chức hoạt động giám sát của Đoàn đại biểu Quốc hội còn gặp khó khăn. Hoạt động giám sát của đại biểu Quốc hội chủ yếu theo chương trình giám sát của Đoàn giám sát, chưa có hoạt động giám sát riêng.

Đồng thời, trong thời gian vừa qua, Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản liên quan đến hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân như:

- Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã xác định “việc đổi mới và đẩy mạnh công tác giám sát là khâu trọng tâm, then chốt để nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Quốc hội”.

- Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 Hội nghị lần thức sáu Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới đã đề ra nhiệm vụ và giải pháp: Tăng cường kiểm tra, giám sát, xử lý văn bản quy phạm pháp luật trái pháp luật; tăng cường giám sát, kiểm tra, thanh tra, phát hiện và xử lý nghiêm minh, kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật; tiếp tục xây dựng Quốc hội thực sự là cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân, đại diện cho ý chí, nguyện vọng của Nhân dân, là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất; phát huy tính dân chủ, pháp quyền, hiện đại, chuyên nghiệp, khoa học, công khai, minh bạch, hiệu lực, hiệu quả trong tổ chức và hoạt động, bảo đảm Quốc hội thực hiện tốt chức năng lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, giám sát tối cao đối với hoạt động của Nhà nước; tiếp tục nghiên cứu để xác định rõ hơn phạm vi, đối tượng, phương pháp, hình thức giám sát tối cao của Quốc hội phù hợp thực tiễn; nâng cao chất lượng hoạt động chất vấn, giải trình, giám sát văn bản quy phạm pháp luật, chú trọng việc theo dõi, xem xét, đôn đốc việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát; thực hiện nghiêm việc lấy phiếu tín nhiệm của Quốc hội.

- Chương trình hành động của Đảng đoàn Quốc hội thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng[5], đề ra yêu cầu đổi mới “Hoạt động giám sát tối cao nói riêng và tổng thể hoạt động giám sát của Quốc hội nói chung cần bám sát các nhiệm vụ trọng tâm đặt ra trong Nghị quyết, văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIII, các nghị quyết, chỉ thị của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, nhất là về các vấn đề lớn, được quan tâm như mô hình tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô, cơ cấu lại nền kinh tế, việc thực hiện các dự án quan trọng quốc gia, cải cách hành chính, sắp xếp, tinh gọn bộ máy nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, các vấn đề về văn hóa, an sinh xã hội, hội nhập, hợp tác kinh tế quốc tế, bảo đảm quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội. Hoạt động giám sát của Quốc hội vừa phải bám sát, đáp ứng kịp thời nhu cầu của xã hội, tâm tư, nguyện vọng, mong muốn của Nhân dân và cử tri, đồng thời phải gắn với công tác lập pháp, cung cấp thông tin thực tiễn để hoàn thiện chính sách, pháp luật, nâng cao trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong thực hiện quy định của pháp luật, tăng cường hiệu quả hoạt động của các tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát.”

- Kết luận số 843-KL/ĐĐQH15 ngày 03/8/2022 của Đảng đoàn Quốc hội về Đề án tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội đã xác định đổi mới và đẩy mạnh công tác giám sát là khâu trọng tâm, then chốt để nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Quốc hội. Hoạt động giám sát của Quốc hội cần bám sát các nhiệm vụ trọng tâm đặt ra trong Nghị quyết, văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, các nghị quyết, chỉ thị của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư; bám sát tình hình thực tế của đất nước, những vấn đề thực tiễn đặt ra, đáp ứng kịp thời nhu cầu của xã hội, phản ánh tâm tư, nguyện vọng, mong muốn của Nhân dân và cử tri. Hoạt động giám sát phải cung cấp thông tin thực tiễn để hoàn thiện chính sách, pháp luật, nâng cao trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong thực hiện quy định của pháp luật, tăng cường hiệu quả hoạt động của các tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát. Đồng thời, Kết luận cũng yêu cầu cơ quan chức năng thực hiện rà soát, tổng kết, đánh giá và nghiên cứu đề xuất sửa đổi, bổ sung một số quy định của pháp luật về hoạt động giám sát trên cơ sở kết quả nghiên cứu của Đề án và căn cứ vào Kế hoạch số 81/KH-UBTVQH15 ngày 05/11/2021 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội triển khai thực hiện Kết luận số 19-KL/TW của Bộ Chính trị và Đề án định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ khóa XV, trình các cơ quan có thẩm quyền để xem xét đưa vào chương trình năm 2022 - 2023 và những năm tiếp theo.

- Nghị quyết số 161/2021/QH14 ngày 08/4/2021 của Quốc hội về công tác nhiệm kỳ 2016 - 2021 của Quốc hội, Chủ tịch nước, các cơ quan của Quốc hội, Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Kiểm toán nhà nước yêu cầu Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, các Đoàn đại biểu Quốc hội, các vị đại biểu Quốc hội “Tiếp tục đổi mới,nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát, đặc biệt là tăng cường giám sát việc thi hành Hiến pháp, luật, pháp lệnh, nghị quyết, hoạt động của các cơ quan trong bộ máy nhà nước, những vấn đề lớn, quan trọng hoặc bức xúc trong xã hội, việc thực hiện kết luận, kiến nghị sau giám sát; đẩy mạnh hoạt động chất vấn tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, hoạt động giải trình tại Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội”.  

- Nghị quyết số 334/2017/UBTVQH14 ngày 11/01/2017 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Quy chế tổ chức thực hiện một số hoạt động giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội và đại biểu Quốc hội quy định về trình tự, thủ tục, thời gian, thời hạn; thành phần, nội dung hồ sơ, tài liệu; thẩm quyền, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân... thực hiện một số hoạt động giám sát. Nhiều quy định của Nghị quyết đã phát huy giá trị trong thực tiễn hoạt động giám sát của Quốc hội cần được nghiên cứu để pháp điển hóa trong Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

- Nghị quyết số 594/NQ-UBTVQH15 ngày 12/9/2022 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội hướng dẫn hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân, Thường trực Hội đồng nhân dân, Ban của Hội đồng nhân dân, Tổ đại biểu Hội đồng nhân dân và đại biểu Hội đồng nhân dân hướng dẫn về trình tự, thủ tục, trách nhiệm thực hiện một số hoạt động giám sát của các cơ quan, tổ chức, cá nhân nêu trên. Nghị quyết số 560/NQ-UBTVQH15 ngày 22/7/2022 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội hướng dẫn việc tổ chức thực hiện hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội đã hướng dẫn về trình tự, thủ tục tổ chức thực hiện giám sát, báo cáo kết quả giám sát, theo dõi, đôn đốc việc thực hiện kết luận, kiến nghị giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội. Nhiều nội dung hướng dẫn của các nghị quyết nêu trên bước đầu đã phát huy giá trị, góp phần nâng cao hiệu quả, hiệu lực hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân cần được nghiên cứu để luật hóa trong Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

Trong bối cảnh như vậy, ngày 14/11/2022, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Kế hoạch số 370/KH-UBTVQH15 triển khai thực hiện Kết luận số 843-KL/ĐĐQH15 ngày 03/8/2022 của Đảng đoàn Quốc hội về Đề án tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội; trong đó, xác định Ủy ban Thường vụ Quốc hội thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu, xem xét đề xuất đưa vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2023 và chủ trì soạn thảo việc sửa đổi, bổ sung Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân. Tiếp đó, tại Thông báo số 2196/TB-TTKQH ngày 17/4/2023 của Tổng Thư ký Quốc hội về kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về phương án phân công cơ quan giúp Ủy ban Thường vụ Quốc hội lập đề nghị, chủ trì soạn thảo và cơ quan thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc họi và Hội đồng nhân dân giao Hội đồng Dân tộc là cơ quan chủ trì giúp Ủy ban Thường vụ Quốc hội lập đề nghị bổ sung dự án Luật vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2023; đồng thời, là cơ quan chủ trì soạn thảo dự án Luật.

Theo đó, để thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng, cụ thể hóa chính sách của Nhà nước về đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân; tạo sự hoàn thiện, thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật; pháp điển hóa, luật hóa các quy định của pháp luật về hoạt động giám sát, cần thiết phải sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

Việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân nhằm đáp ứng các mục tiêu cơ bản sau:

Một là, thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng, cụ thể hóa chính sách của Nhà nước về đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân.

Nội dung mục tiêu trọng tâm là gắn kết hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân với công tác lập pháp, hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật, quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước, địa phương; bám sát nhiệm vụ chính trị trọng tâm đã được đề ra, tình hình thực tế của đất nước, địa phương; đáp ứng kịp thời nhu cầu của xã hội, tâm tư, nguyện vọng, mong muốn của nhân dân và cử tri; nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Nhà nước, kiểm soát quyền lực nhà nước, phòng, chống tham nhũng; nâng cao hiệu quả, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát trong việc tuân theo Hiến pháp, pháp luật trong thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình.

Hai là,hoàn thiện các quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, tạo sự đầy đủ, thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả, thuận lợi của hoạt động giám sát.

Sửa đổi, bổ sung Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân để bảo đảm tính toàn diện, cụ thể, minh bạch của Luật; trong đó nghiên cứu để pháp điển hóa, luật hóa các quy định, hướng dẫn về hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân trong các văn bản dưới luật đã được thực tiễn kiểm nghiệm, đánh giá là cần thiết, phù hợp, có hiệu quả. Đồng thời, rà soát để sửa đổi, bổ sung các quy định của các luật khác có liên quan bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ.

-         Mục tiêu cụ thể

(1) Sửa đổi, bổ sung các quy định có liên quan của Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân để thực hiện đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân. Cụ thể là sửa đổi, bổ sung các quy định của Luật để thực hiện gắn kết hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân với hoạt động lập hiến, lập pháp,quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương và bám sát nhiệm vụ chính trị trọng tâm đã được đề ra, tình hình thực tế của đất nước, của địa phương.

(2) Sửa đổi, bổ sung các quy định có liên quan của Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân để hoàn thiện quy định về thẩm quyền, trách nhiệm của Quốc hội, cơ quan của Quốc hội, Hội đồng nhân dân trong hoạt động giám sát.

(3) Sửa đổi, bổ sung các quy định có liên quan của Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân để hoàn thiện các quy định bảo đảm thực hiện nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát.

(4) Sửa đổi, bổ sung các quy định có liên quan của Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân để hoàn thiện quy định về trình tự, thủ tục, thời gian, thời hạn hoạt động giám sát.

(5) Sửa đổi, bổ sung các quy định có liên quan của Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân để bổ sung, hoàn thiện các quy định về cung cấp, chia sẻ, trao đổi, xử lý, sử dụng, quản lý, bảo quản, xử lýthông tin từ các tài liệu, dữ liệu, hoạt động giám sát có liên quan và các hoạt động khác trong hoạt động giám sát; bổ sung quy định về ứng dụng công nghệ thông tin, số hóa trong hoạt động giám sát; các quy định cần thiết khác; các quy định đã được quy định, hướng dẫn trong các văn bản của cơ quan có thẩm quyền ban hành được thực tiễn kiểm nghiệm là đúng, phù hợp cần được pháp điển hóa, luật hóa.

 II. ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA CHÍNH SÁCH

Trên cơ sở tiếp tục kế thừa các chính sách hiện hành còn hiệu quả, phù hợp với thực tiễn quy định tại Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề xuất 05 chính sách trong đề nghị xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, gồm: 

Đến nay, pháp luật về hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân cơ bản đã hoàn thiện. Hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dântiếp tục được tăng cường, có nhiều đổi mới, tổ chức khoa học, chuyên nghiệp, ngày càng nâng cao hiệu lực,hiệu quả, được cử tri và Nhân dân đánh giá cao. Nội dung giám sát tập trung vào những vấn đề lớn, quan trọng hoặc bức xúc của cuộc sống, bao quát hầu hết các lĩnh vực. Thông qua hoạt động giám sát, giúp Quốc hội, Hội đồng nhân dân xác định tính đúng đắn, phù hợp của chính sách, pháp luật để tiếp tục duy trì, kịp thời phát hiện hạn chế, bất cập và sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện, cũng như quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, địa phương, bảo đảm kỷ luật, kỷ cương, từ đó, các cơ quan hữu quan nhận thức đầy đủ trách nhiệm và thực hiện tốt hơn nhiệm vụ của mình. Tuy nhiên, hoạt động giám sát cũng còn có những mặt hạn chế nhất định, chưa thực sự gắn kết chặt chẽ với hoạt động xây dựng pháp luật và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương, bám sát nhiệm vụ chính trị trọng tâm đã được đề ra, tình hình thực tế của đất nước, của địa phương;chưa thực sự đáp ứng được đòi hỏi của thực tiễn và nguyện vọng của Nhân dân. Một số quy định không phù hợp với yêu cầu đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả của hoạt động giám sát đang đặt ra, một số nội dung cần luật hóa để tạo cơ sở pháp lý đáp ứng yêu cầu của hoạt động giám sát.

Bổ sung nguyên tắc mới của hoạt động giám sát (vào Điều 3 của Luật); đó là, hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân phải gắn kết với hoạt động lập hiến, lập pháp,quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương và bám sát nhiệm vụ chính trị trọng tâm đã được đề ra, tình hình thực tế của đất nước, của địa phương. Việc bổ sung nguyên tắc với nội dung nêu trên là cơ sở pháp lý quán xuyến, định hướng đối với các nội dung cần sửa đổi, bổ sung của Luật; đồng thời, là nguyên tắc quán triệt trong hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân. Đây là nội dung cần thiết để thể chế hóa chủ trương, quan điểm của Đảng, cụ thể hóa chính sách của Nhà nước về đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân trong giai đoạn hiện nay.

Cùng với đó, bổ sung các quy định về tiêu chí lựa chọn nhóm vấn đề chất vấn, người bị chất vấn tại kỳ họp Quốc hội, tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội; tiêu chí lựa chọn chuyên đề giám sát, đối tượng chịu sự giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội; tiêu chí lựa chọn vấn đề được giải trình, người được yêu cầu giải trình tại phiên họp Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội; tiêu chí lựa chọn nhóm vấn đề chất vấn và người bị chất vấn tại kỳ họp Hội đồng nhân dân; tiêu chí lựa chọn chuyên đề giám sát của Hội đồng nhân dân; tiêu chí lựa chọn nhóm vấn đề chất vấn và người bị chất vấn tại phiên họp Thường trực Hội đồng nhân dân; tiêu chí lựa chọn chuyên đề giám sát của Thường trực Hội đồng nhân dân là một trong số các quy định của Luật cụ thể hóa nguyên tắc mới được bổ sung của hoạt động giám sát.

Đồng thời, sửa đổi, bổ sung một số về khái niệm quy định trong Luật như bổ sung khái niệm giám sát văn bản quy phạm pháp luật tạo cơ sở pháp lý để sửa đổi, bổ sung các quy định khác có liên quan và thống nhất trong thực tế triển khai công tác này. Ngoài ra, cũng cần nghiên cứu để sửa đổi một số khái niệm đã có trong Luật nhằm đáp ứng yêu cầu của thực tiễn hoạt động giám sát trong thời gian qua, như khái niệm “giải trình” không chỉ được hiểu là một hình thức của hoạt động giám sát mà còn mở rộng ra là một loại hình hoạt động của công tác lập pháp. Đó là hoạt động để cơ quan thẩm tra thu thập thông tin, cơ quan trình dự án luật, dự thảo nghị quyết được trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng nhân dân giải thích, làm rõ, cung cấp, thông tin về các chính sách, nội dung trong dự án, dự thảo văn bản.

Về giải pháp 1, sửa đổi, bổ sung một số quy định có liên quan của Luật hiện hành; cụ thể là:

- Bổ sung nguyên tắc mới của hoạt động giám sát: Gắn kết hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân với công tác lập hiến, lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, địa phương; bám sát nhiệm vụ trọng tâm đã được đề ra, tình hình thực tế của đất nước, địa phương để thể chế hóa chủ trương, quan điểm của Đảng, cụ thể hóa chính sách của Nhà nước về đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

- Bổ sung tiêu chí lựa chọn nhóm vấn đề chất vấn, người bị chất vấn tại kỳ họp Quốc hội, tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội; tiêu chí lựa chọn chuyên đề giám sát, đối tượng chịu sự giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội; tiêu chí lựa chọn vấn đề được giải trình, người được yêu cầu giải trình tại phiên họp Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội; tiêu chí lựa chọn nhóm vấn đề chất vấn và người bị chất vấn tại kỳ họp Hội đồng nhân dân; tiêu chí lựa chọn chuyên đề giám sát của Hội đồng nhân dân; tiêu chí lựa chọn nhóm vấn đề chất vấn và người bị chất vấn tại phiên họp Thường trực Hội đồng nhân dân; tiêu chí lựa chọn chuyên đề giám sát của Thường trực Hội đồng nhân dân. Trong các tiêu chí lựa chọn các vấn đề ấy có tiêu chí bảo đảm gắn kết hoạt động giám sát với công tác lập hiến, lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, địa phương; bám sát nhiệm vụ trọng tâm đã được đề ra, tình hình thực tế của đất nước, địa phương.

- Sửa đổi khái niệm “giải trình” để mở rộng nội hàm của hoạt động giải trình tại phiên họp Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội, Thường trực Hội đồng nhân dân không chỉ là hoạt động giám sát mà còn là một trong các hoạt động thuộc công tác lập pháp của Quốc hội.

- Bổ sung khái niệm “giám sát văn bản quy phạm pháp luật” để xác định rõ nội hàm của hoạt động giám sát này.

(1) Về mặt tích cực: Giảm chi phí của Nhà nước cho hoạt động của Quốc hội và Hội đồng nhân dân và các cơ quan, tổ chức khác có liên quan (do việc gắn hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân với công tác lập hiến, lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương và thực hiện nhiệm vụ chính trị trọng tâm đã được đề ra, giải quyết các vấn đề thực tế của đất nước, của địa phương nên sẽ giảm bớt một số hoạt động của cơ quan chức năng).

(2) Về mặt tiêu cực: Nhà nước phải chi phí cho việc sửa đổi, bổ sung, ban hành mới các văn bản để điều chỉnh chính sách.

 (1) Về mặt tích cực: Thực hiện được nhiệm vụ đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân. Cụ thể và trực tiếp là thực hiện được sự gắn kết hoạt động giám sát với việc thực hiện các nhiệm vụ lập hiến, lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương, thực hiện nhiệm vụ trọng tâm đã được đề ra, giải quyết các vấn đề thực tế đặt ra; có cơ sở pháp lý xác định rõ ràng, rành mạch nội dung, phạm vi của các hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

 (2) Về mặt tiêu cực: Có sự thay đổi, xáo trộn ở một mức độ nhất định đối với các chính sách hiện hành liên quan đến phạm vi của hoạt động giám sát.

c) Tác động về giới: Chính sách và phương án này không ảnh hưởng đến cơ hội, điều kiện, năng lực thực hiện và thụ hưởng các quyền, lợi ích của mỗi giới; do vậy, không tác đồng về giới.

d) Tác động về thủ tục hành chính: Chính sách và phương án này không ảnh hưởng đến thủ tục hành chính (không có tác động tích cực hoặc tiêu cực về thủ tục hành chính, bởi vì hoạt động lập hiến, lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương, hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân không là phát sinh thủ tục hành chính).

(1) Về mặt tích cực: Thể chế hóa được quan điểm, chủ trương của Đảng, cụ thể hóa được chính sách của Nhà nước về đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân; nâng cao được sự hoàn thiện của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, của hệ thống pháp luật.

(2) Về mặt tiêu cực: Phải thực hiện rà soát, sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan để thực hiện chính sách.

(1) Về mặt tích cực: Nhà nước không phát sinh chi phí sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các văn bản để điều chỉnh chính sách.

(2) Về mặt tiêu cực: Nhà nước phải chi phí nhiều hơn cho hoạt động của Quốc hội và Hội đồng nhân dân và các cơ quan, tổ chức khác có liên quan (do chưa gắn hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân với công tác lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, địa phương).

 (1) Về mặt tích cực: Không làm xáo trộn các chính sách hiện hành liên quan đến phạm vi của hoạt động giám sát.

 (2) Về mặt tiêu cực: Không thực hiện được nhiệm vụ đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân. Cụ thể và trực tiếp là không thực hiện được việc gắn kết, thực hiện đồng thời các chức năng, nhiệm vụ của Quốc hội và Hội đồng nhân dân thông qua hoạt động giám sát hoặc thông qua thực hiện các chức năng, nhiệm vụ khác (lập hiến, lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, địa phương, thực hiện nhiệm vụ trọng tâm đã được đề ra, giải quyết các vấn đề thực tế đặt ra) của Quốc hội và Hội đồng để phục vụ công tác giám sát; không có cơ sở pháp lý xác định rõ ràng, rành mạch nội dung, phạm vi của các hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

c) Tác động về giới: Chính sách và phương án này không ảnh hưởng đến cơ hội, điều kiện, năng lực thực hiện và thụ hưởng các quyền, lợi ích của mỗi giới; do vậy, không tác đồng về giới.

d) Tác động về thủ tục hành chính: Chính sách và phương án này không ảnh hưởng đến thủ tục hành chính (không có tác động tích cực hoặc tiêu cực về thủ tục hành chính, bởi vì hoạt động lập hiến, lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương, hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân không làm phát sinh thủ tục hành chính)[6].

(1) Về mặt tích cực: Bảo đảm sự ổn định của hệ thống pháp luật.

 (2) Về mặt tiêu cực: Không thể chế hóa được quan điểm, chủ trương của Đảng, cụ thể hóa được chính sách của Nhà nước về đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân; không nâng cao được sự hoàn thiện của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân nói riêng, sự hoàn thiện của hệ thống pháp luật nói chung.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội kiến nghị lựa chọn giải pháp 1 để thể chế hóa chủ trương, quan điểm của Đảng, cụ thể hóa chính sách của Nhà nước về đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân trong giai đoạn hiện nay. Tuy nhiên, để thực hiện được phương án này, cần phải rà soát, sửa đổi, bổ sung Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, các văn bản quy phạm pháp luật khác có liên để đảm bảo tính thống nhất và toàn vẹn của các quy định về hoạt động giám sát của cơ quan dân cử, từ việc đề xuất, quyết định chương trình giám sát (lựa chọn vấn đề giám sát, phạm vi giám sát, cơ quan thực hiện giám sát, đối tượng chịu sự giám sát, thời gian thực hiện giám sát…), thực hiện giám sát, ban hành nghị quyết, kết luận giám sát, đến việc theo dõi, xem xét, đánh giá việc thực hiện các yêu cầu, kiến nghị giám sát và xử lý hoặc kiến nghị cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyển xử lý hành vi vi phạm trách nhiệm thực hiện yêu cầu, kiến nghị giám sát…

Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân được xây dựng, ban hành sau thời điểm của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 nên các nội dung về giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân tương thích, thống nhất với quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Tuy nhiên, năm 2020, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 được sửa đổi, bổ sung; trong đó có sửa đổi về hệ thống văn bản quy phạm pháp luật. Theo đó, những loại văn bản mới được bổ sung vào hệ thống pháp luật theo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật nhưng chưa được Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân quy định là đối tượng giám sát, chưa quy định cơ quan nào có thẩm quyền giám sát, cơ quan nào có thẩm quyền xử lý, đề nghị xử lý đối với văn bản có dấu hiệu trái pháp luật... Đồng thời, có loại văn bản đã được loại bỏ ra khỏi hệ thống pháp luật theo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật nhưng vẫn được quy định là đối tượng giám sát theo Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

Bên cạnh đó, Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân còn thiếu hoặc quy định chưa thực sự hợp lý, rõ ràng, cụ thể về thẩm quyền, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trong hoạt động giám sát, cần thiết phải được bổ sung, sửa đổi, hoàn thiện như chưa có quy định phân biệt rõ ràng về phạm vi, đối tượng giám sát của QH, UBTVQH, Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của QH, Đoàn đại biểu QH, HĐND, Thường trực HĐND, Tổ đại biểu HĐND và HĐND các cấp; chưa quy định về thẩm quyền giám của HĐND ở chính quyền đô thị; quy định QH xem xét việc thực hiện các nghị quyết của UBTVQH về chất vấn là chưa hợp lý; chưa có quy định giao cho Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của QH, các cơ quan thuộc UBTVQH giám sát nghị quyết của HĐND theo lĩnh vực phụ trách; chưa có quy định bổ sung quy định giao Hội đồng dân tộc, Ủy ban của QH tổ chức phiên giải trình theo yêu cầu của UBTVQH để phục vụ giám sát một số vấn đề trong chương trình giám sát của UBTVQH hoặc kịp thời đáp ứng yêu cầu thực tế; chưa có quy định HĐND, đại biểu HĐND có thẩm quyền chất vấn, yêu cầu giải trình đối với thủ trưởng, người đứng đầu các cơ quan ngành dọc trung ương trên địa bàn (thi hành án dân sự, thuế, quản lý thị trường, hải quan, kho bạc nhà nước...); chưa quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của Thường trực HĐND trong việc đôn đốc, kiểm tra UBND và các cơ quan nhà nước khác ở địa phương thực hiện các nghị quyết của HĐND; chưa quy định cụ thể về vai trò, trách nhiệm của Tổ đại biểu HĐND, Tổ trưởng Tổ đại biểu HĐND trong hoạt động giám sát…

          2.2. Mục tiêu giải quyết vấn đề

Sửa đổi, bổ sung Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân để bổ sung quy định về thẩm quyền giám sát và xem xét, xử lý (trong trường hợp có dấu hiệu trái pháp luật) đối với những văn bản quy phạm pháp luật có trong hệ thống pháp luật theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2020) nhưng chưa được quy định là đối tượng giám sát trong Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân;loại bỏ các quy định có liên quan đến việc giám sát văn bản quy phạm pháp luật đang được quy định trong Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân nhưng đã được loại bỏ ra khỏi hệ thống pháp luật theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2020).

Sửa đổi, bổ sung Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân để bổ sung, sửa đổi, quy định cụ thể, rõ ràng thẩm quyền, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trong hoạt động giám sát.

Về giải pháp 1, sửa đổi, bổ sung một số quy định có liên quan của Luật hiện hành; cụ thể là:

- Bổ sung thẩm quyền giám sát, xem xét, xử lý (trong trường hợp văn bản có dấu hiệu trái pháp luật) đối với nghị quyết liên tịch giữa Ủy ban thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Đoàn Chủ tịch Ủy ban trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; thông tư liên tịch giữa Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tổng Kiểm toán nhà nước, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ. Loại bỏ quy định về giám sát đối với thông tư liên tịch giữa Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ.

- Sửa đổi, bổ sung các quy định như: thẩm quyền, trách nhiệm giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đối với công tác tiếp công dân; quy định cụ thể về giám sát của Đoàn đại biểu Quốc hội đối với việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của công dân; điều chuyển thẩm quyền xem xét việc thực hiện các nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về chất vấn và các vấn đề đã hứa tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội từ Quốc hội xuống cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội; sửa đổi, bổ sung quy định về việc Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét kiến nghị giám sát của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội và đại biểu Quốc hội (quy định cụ thể trường hợp Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định ra nghị quyết và trường hợp phải báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định; Quốc hội sẽ xem xét, quyết định theo hướng ban hành nghị quyết hay áp dụng trách nhiệm pháp lý đối với đối tượng chịu sự giám sát); sửa đổi, bổ sung quy định rõ hơn phạm vi giám sát của đại biểu Quốc hội đối với văn bản quy phạm pháp luật; cụ thể hơn về cách thức đại biểu Quốc hội giám sát văn bản quy phạm pháp luật, việc đại biểu Quốc hội xem xét văn bản quy phạm pháp luật có dấu hiệu trái với Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội; cụ thể hóa thẩm quyền của đại biểu Quốc hội trong xử lý kết quả giám sát đối với văn bản quy phạm pháp luật; bổ sung quy định về việc phối hợp giám sát giữa các cơ quan của Quốc hội với các Đoàn đại biểu Quốc hội; trách nhiệm của Đoàn đại biểu Quốc hội trong việc thực hiện các chuyên đề giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội; bổ sung quy định cụ thể về giám sát của Đoàn đại biểu Quốc hội đối với việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của công dân; bổ sung đại biểu Hội đồng nhân dân có quyền chất vấn Thủ trưởng cơ quan, đơn vị thuộc ngành dọc khác của trung ương cùng cấp tại địa phương; bổ sung quy định Thường trực Hội đồng nhân dân có thẩm quyền điều chỉnh chương trình giám sát của Hội đồng nhân dân và báo cáo Hội đồng nhân dân tại kỳ họp gần nhất trong trường hợp cần thiết; bổ sung thẩm quyền Hội đồng nhân dân xem xét, báo cáo của cơ quan thi hành án dân sự cùng cấp; bổ sung thẩm quyền của Thường trực Hội đồng nhân dân yêu cầu Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự cùng cấp giải trình và cá nhân có liên quan tham gia giải trình vấn đề mà Thường trực Hội đồng nhân dân quan tâm. Và bổ sung, sửa đổi, quy định cụ thể, rõ ràng thẩm quyền, trách nhiệm của Quốc hội, cơ quan của Quốc hội, Hội đồng nhân dân, cơ quan của Hội đồng nhân dân, các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trong hoạt động giám sát được xác định cần thiết sửa đổi, bổ sung theo Báo cáo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tổng kết thi hành Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân năm 2015.

(1) Về mặt tích cực: Việc sửa đổi, bổ sung các quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân về thẩm quyền, trách nhiệm trong hoạt động giám sát ngoài có tác động tiêu cực là làm phát sinh chi phí của Nhà nước cho công tácsửa đổi, bổ sung, ban hành mới các văn bản quy phạm pháp luật cho phù hợp thì không có tác động trực tiếp khác về kinh tế; không làm tăng hoặc giảm chi ngân sách, chi phí xã hội và các tác động khác về kinh tế so với phương án sửa đổi, bổ sung.

(2) Về mặt tiêu cực: Phát sinh chi phí của Nhà nước cho việc sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các văn bản quy phạm pháp luật để điều chỉnh chính sách.

 (1) Về mặt tích cực: Việc sửa đổi, hoàn thiện các quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân về thẩm quyền, trách nhiệm của Quốc hội, cơ quan của Quốc hội, đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân, cơ quan của Hội đồng nhân dân, đại biểu Hội đồng nhân dân và cơ quan, tổ chức, cá nhân khác có liên quan trong hoạt động giám sát là lấp khoảng trống, thực hiện giám sát đối với tất cả các văn bản quy phạm pháp luật của hệ thống pháp luật và hoạt động của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Việc sửa đổi, bổ sung, bảo đảm tính hợp lý, rõ ràng, cụ thể về thẩm quyền, trách nhiệm của cơ quan chức năng trong hoạt động giám sát sẽ ảnh hưởng tích cực đến hiệu quả, chất lượng hoạt động giám sát, hiệu lực, hiệu quả của Hiến pháp và pháp luật, chất lượng, hiệu quả thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân.  

 (2) Về mặt tiêu cực: Làm xáo trộn, thay đổi một số thẩm quyền, trách nhiệm của Quốc hội và Hội đồng nhân dân trong hoạt động giám sát.

c) Tác động về giới: Chính sách và phương án này không ảnh hưởng đến cơ hội, điều kiện, năng lực thực hiện và thụ hưởng các quyền, lợi ích của mỗi giới; do vậy, không tác đồng về giới.

d) Tác động về thủ tục hành chính: Chính sách và phương án này không ảnh hưởng đến thủ tục hành chính (không có tác động tích cực hoặc tiêu cực về thủ tục hành chính, bởi vì hoạt động lập hiến, lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương, hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân không là phát sinh thủ tục hành chính)[7].

(1) Về mặt tích cực: Bảo đảm sự hoàn thiện, đây đủ, đồng bộ, thống nhất của pháp luật về hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân nói riêng, của hệ thống pháp luật nói chung.

 (2) Về mặt tiêu cực: Phải thực hiện rà soát, sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan để thực hiện chính sách.

(1) Về mặt tích cực: Không phát sinh chi phí của Nhà nước cho việc sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các văn bản quy phạm pháp luật để điều chỉnh chính sách.

(2) Về mặt tiêu cực: Việc giữ nguyên, không sửa đổi, bổ sung các quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân về thẩm quyền, trách nhiệm của Quốc hội, cơ quan của Quốc hội, đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân, cơ quan của Hội đồng nhân dân, đại biểu Hội đồng nhân dân, cơ quan, tổ chức, cá nhân khác có liên quan trong hoạt động giám sát không trực tiếp tác động về kinh tế; không làm tăng hoặc giảm chi ngân sách, chi phí xã hội và các tác động khác về kinh tế so với phương án sửa đổi, bổ sung.

 (1) Về mặt tích cực: Không làm xáo trộn, thay đổi thẩm quyền, trách nhiệm của Quốc hội và Hội đồng nhân dân trong hoạt động giám sát.

 (2) Về mặt tiêu cực: Việc không sửa đổi, không hoàn thiện các quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân về thẩm quyền, trách nhiệm của Quốc hội, cơ quan của Quốc hội, đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân, cơ quan của Hội đồng nhân dân, đại biểu Hội đồng nhân dân và cơ quan, tổ chức, cá nhân khác có liên quan trong hoạt động giám sát là tiếp tục bỏ trống, không thực hiện giám sát đối với một số văn bản quy phạm pháp luật, một số hoạt động của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Và việc không sửa đổi, bổ sung, để pháp luật có những quy định không hợp lý, không rõ ràng, cụ thể về thẩm quyền, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trong hoạt động giám sát ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả, chất lượng hoạt động giám sát, hiệu lực, hiệu quả của Hiến pháp và pháp luật, nghị quyết, kết luận giám sát, chất lượng, hiệu quả thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân.  

c) Tác động về giới: Chính sách và phương án này không ảnh hưởng đến cơ hội, điều kiện, năng lực thực hiện và thụ hưởng các quyền, lợi ích của mỗi giới; do vậy, không tác đồng về giới.

d) Tác động về thủ tục hành chính: Chính sách và phương án này không ảnh hưởng đến thủ tục hành chính (không có tác động tích cực hoặc tiêu cực về thủ tục hành chính, bởi vì hoạt động lập hiến, lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương, hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân không là phát sinh thủ tục hành chính)[8].

(1) Về mặt tích cực: Bảo đảm sự ổn định của hệ thống pháp luật.

 (2) Về mặt tiêu cực: Không hoàn thiện được pháp luật về hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân; không bảo đảm được tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội kiến nghị lựa chọn giải pháp 1 để hoàn thiện thẩm quyền, trách nhiệm củaQuốc hội, cơ quan của Quốc hội, đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân, cơ quan của Hội đồng nhân dân, đại biểu Hội đồng nhân dân và cơ quan, tổ chức, cá nhân khác có liên quan trong hoạt động giám sát góp phần nâng cao hiệu quả, chất lượng hoạt động giám sát, hiệu lực, hiệu quả của Hiến pháp và pháp luật, nghị quyết, kết luận giám sát, chất lượng, hiệu quả thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Tuy nhiên, để bảo đảm thực hiện có hiệu quả phương án này, cần nâng cao hơn nữa tinh thần, trách nhiệm của các cơ quan là chủ thể thực hiện quyền giám sát.   

Để bảo đảm việc thực hiện nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát nhằm bảo đảm hiệu lực, hiệu quả của hoạt động giám sát, Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân năm 2015 đã có các quy định có liên quan như quy định về nội dung cơ bản của nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát, trách nhiệm của các chủ thể chịu sự giám sát trong việc thực hiện nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát, giá trị pháp lý của nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát, các biện pháp xử lý, chế tài đối với trường hợp chủ thể chịu sự giám sát không thực hiện, thực hiện không đúng không đầy đủ nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát của cơ quan thực hiện giám sát[9],...

Tuy nhiên, nhiều quy định của Luật về vấn đề này còn chưa toàn vẹn, đầy đủ để bảo đảm thực hiện có hiệu quả nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát, như chưa quy định bắt buộc nội dung về trách nhiệm của chủ thể chịu sự giám sát phải được xác định bằng định lượng cụ thể đối với những trách nhiệm có thể lượng hóa được, chưa quy định giá trị pháp lý của một số văn bản thuộc kết quả hoạt động giám sát của một số cơ quan chức năng, chưa quy định cụ thể biện pháp xử lý, hình thức chế tài áp dụng đối với chủ thể chịu sự giám sát hoặc các chủ thể khác có liên quan trong trường hợp không thực hiện, thực hiện không đầy đủ, không đúng trách nhiệm của mình theo nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát. Do vậy, có những nội dung, cơ quan chức năng phải ban hành văn bản dưới luật để quy định[10], có những nội dung vẫn đang còn chưa được quy định hoặc quy định chưa cụ thể, đầy đủ. Theo đó, cần thiết phải sửa đổi, bổ sung Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân năm 2015 để sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy định về nội dung trách nhiệm của chủ thể chịu sự giám sát trong nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát,  phải cụ thể, được xác định bằng định lượng cụ thể đối với những trách nhiệm có thể lượng hóa đượ; về giá trị pháp lý của một số văn bản thuộc kết quả hoạt động giám sát của một số cơ quan chức năng; về biện pháp xử lý, hình thức chế tài áp dụng đối với chủ thể chịu sự giám sát hoặc các chủ thể khác có liên quan  trong trường hợp vi phạm trách nhiệm thực hiện nghị quết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát của cơ quan thực hiện giám sát.

 3.2. Mục tiêu giải quyết vấn đề

Sửa đổi, bổ sung Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân để sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy định về nội dung cơ bản, yêu cầu của nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát. Nội dung của nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát phải rõ ràng, cụ thể, đối với trách nhiệm của chủ thể chịu sự giám sát và các chủ thể khác có liên quan phải được lượng hóa cụ thể bằng định lượng đối với những trách nhiệm có thể lượng hóa được. Sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy định về giá trị pháp lý đối với các nghị quyết, kết luận giám sát chưa được Luật xác định giá trị pháp lý. Sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy định về biện pháp xử lý, hình thức chế tài đối với trường hợp chủ thể chịu sự giám sát và các chủ thể khác có liên quan vi phạm trách nhiệm thực hiện nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát.

Đồng thời, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy định về biện pháp xử lý, hình thức chế tài đối với những hành vi vi phạm trách nhiệm trong hoạt động giám sát nhưng chưa được pháp luật hiện hành quy định như bổ sung quy định biện pháp xử lý, hình thức chế tài đối với trường hợp cơ quan, cá nhân có thẩm quyền vi phạm trách nhiệm trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của cử tri,…

Về giải pháp 1, sửa đổi, bổ sung các quy định có liên quan của Luật hiện hành; cụ thể là:

- Sửa đổi, bổ sung Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân để sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy định về nội dung cơ bản, yêu cầu của nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát theo hướng nội dung của nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát phải rõ ràng, cụ thể; trách nhiệm của chủ thể chịu sự giám sát và các chủ thể khác có liên quan phải được lượng hóa cụ thể bằng định lượng đối với những trách nhiệm có thể lượng hóa được.

- Sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy định về giá trị pháp lý đối với các nghị quyết, kết luận giám sát của một số chủ thể thực hiện giám sát chưa được Luật xác định giá trị pháp lý. Đó là nghị quyết, kết luận giám sát của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội, Thường trực Hội đồng nhân dân, Ban của Hội đồng nhân dân, Tổ đại biểu Hội đồng nhân dân.

- Sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy định về xử lý, chế tài đối với trường hợp chủ thể chịu sự giám sát và các chủ thể khác có liên quan vi phạm trách nhiệm thực hiện nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát.

- Bổ sung quy định biện pháp xử lý, hình thức chế tài đối với những hành vi vi phạm trách nhiệm trong hoạt động giám sát nhưng chưa được pháp luật hiện hành quy định như bổ sung quy định biện pháp xử lý, hình thức chế tài đối với trường hợp cơ quan, cá nhân có thẩm quyền vi phạm trách nhiệm trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của cử tri,…

(1) Về mặt tích cực: Việc sửa đổi, bổ sung các quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân để hoàn thiện các quy định liên quan đến bảo đảm thực hiện nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát,ngoài có tác động tiêu cực là làm phát sinh chi phí của Nhà nước cho công tácsửa đổi, bổ sung, ban hành mới các văn bản quy phạm pháp luật cho phù hợp thì không có tác động trực tiếp khác về kinh tế; không làm tăng hoặc giảm chi ngân sách, chi phí xã hội và các tác động khác về kinh tế so với phương án sửa đổi, bổ sung.

(2) Về mặt tiêu cực: Phát sinh chi phí của Nhà nước cho việc sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các văn bản quy phạm pháp luật để điều chỉnh chính sách.

(1) Về mặt tích cực: Việc sửa đổi, hoàn thiện các quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân về hoàn thiện quy định liên quan đến bảo đảm thực hiện nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát là yếu tố quan trọng ảnh hưởng tích cực đến hiệu quả, chất lượng hoạt động giám sát, hiệu lực, hiệu quả của Hiến pháp và pháp luật, nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát, chất lượng, hiệu quả thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân.  

 (2) Về mặt tiêu cực: Làm xáo trộn, thay đổi các quy định liên quan đến bảo đảm thực hiện nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sátcủa Quốc hội và Hội đồng nhân dân trong hoạt động giám sát.

c) Tác động về giới: Chính sách và phương án này không ảnh hưởng đến cơ hội, điều kiện, năng lực thực hiện và thụ hưởng các quyền, lợi ích của mỗi giới; do vậy, không tác đồng về giới.

d) Tác động về thủ tục hành chính: Chính sách và phương án này không ảnh hưởng đến thủ tục hành chính (không có tác động tích cực hoặc tiêu cực về thủ tục hành chính, bởi vì hoạt động lập hiến, lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương, hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân không là phát sinh thủ tục hành chính)[11].

(1) Về mặt tích cực: Bảo đảm sự hoàn thiện, đầy đủ, đồng bộ, thống nhất của pháp luật về hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân nói riêng, của hệ thống pháp luật nói chung.

 (2) Về mặt tiêu cực: Phải thực hiện rà soát, sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan để thực hiện chính sách.

(1) Về mặt tích cực: Không phát sinh chi phí của Nhà nước cho việc sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các văn bản quy phạm pháp luật để điều chỉnh chính sách.

(2) Về mặt tiêu cực: Việc giữ nguyên, không sửa đổi, bổ sung các quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân về các quy định liên quan đến bảo đảm thực hiện nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát không trực tiếp tác động về kinh tế; không làm tăng hoặc giảm chi ngân sách, chi phí xã hội và các tác động khác về kinh tế so với phương án sửa đổi, bổ sung.

 (1) Về mặt tích cực: Không làm xáo trộn, thay đổi biện pháp xử lý, chế tài để bảo đảm thực hiện nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sátcủa Quốc hội và Hội đồng nhân dân trong hoạt động giám sát.

 (2) Về mặt tiêu cực: Việc không sửa đổi, bổ sung các quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân về các quy định liên quan đến bảo đảm thực hiện nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát là nhân tố tiếp tục ảnh hưởng tiêu cực đến việc thực hiện nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát, hiệu quả, chất lượng hoạt động giám sát, hiệu lực, hiệu quả của Hiến pháp và pháp luật, chất lượng, hiệu quả thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân.  

c) Tác động về giới: Chính sách và phương án này không ảnh hưởng đến cơ hội, điều kiện, năng lực thực hiện và thụ hưởng các quyền, lợi ích của mỗi giới; do vậy, không tác đồng về giới.

d) Tác động về thủ tục hành chính: Chính sách và phương án này không ảnh hưởng đến thủ tục hành chính (không có tác động tích cực hoặc tiêu cực về thủ tục hành chính, bởi vì hoạt động lập hiến, lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương, hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân không là phát sinh thủ tục hành chính)[12].

(1) Về mặt tích cực: Bảo đảm sự ổn định của hệ thống pháp luật.

 (2) Về mặt tiêu cực: Không hoàn thiện được pháp luật về hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân; không bảo đảm được tính thống nhất, đồng bộ, đầy đủ của hệ thống pháp luật.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội kiến nghị lựa chọn giải pháp 1 để hoàn thiện các quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân liên quan đến bảo đảm thực hiện nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát để góp phần nâng cao hiệu quả, chất lượng hoạt động giám sát của cơ quan dân cử, hiệu lực, hiệu quả của Hiến pháp và pháp luật, chất lượng, hiệu quả thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Tuy nhiên, để bảo đảm thực hiện có hiệu quả phương án này, cần nâng cao hơn nữa tinh thần, trách nhiệm của các cơ quan là chủ thể thực hiện quyền giám sát.

 4.1. Xác định vấn đề bất cập

Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân năm 2015 được ban hành là dấu mốc quan trọng trong tiến trình hoàn thiện cơ sở pháp lý về hoạt động giám sát của cơ quan dân cử ở Nhà nước ta. Luật đã kế thừa, bổ sung và khắc phục các hạn chế, thiếu hụt trong các quy định về hoạt động giám sát của Luật tổ chức Quốc hội (năm 2001), Luật hoạt động giám sát của Quốc hội (năm 2003), Luật tổ chức Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân (năm 2003). Kể từ khi có hiệu lực thi hành, áp dụng trong thực tế, Luật đã phát huy giá trị quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp. Tuy nhiên, qua 07 năm vận hành, Luật cũng đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập, trong đó có các quy định vềtrình tự, thủ tục, thời gian, thời hạn thực hiện một số hoạt động giám sát. Có hoạt động giám sát còn thiếu hoặc chưa cụ thể quy trình, thủ tục, thời gian, thời hạn thực hiện; có hoạt động giám sát quy trình, thủ tục thời gian, thời hạn thực hiện không hợp lý hoặc không thống nhất với quy định của các văn bản quy phạm pháp luật khác…

 4.2. Mục tiêu giải quyết vấn đề

Sửa đổi, bổ sung Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân để quy định đầy đủ, cụ thể, hợp lý quy trình, thủ tục, thời gian, thời hạn thực hiện các hoạt động giám sát. Theo đó, sẽ bổ sung, quy định cụ thể quy trình, thủ tục, thời gian, thời hạn thực hiện những hoạt động giám sát còn thiếu, chưa quy định cụ thể trong Luật; sẽ sửa đổi những quy định về quy trình, thủ tục, thời gian, thời hạn thực hiện những hoạt động giám sát không phù hợp hoặc không thống nhất với quy định của các văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan nhằm tạo thuận lợi, thống nhất, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân trong thời gian tới.

Về giải pháp 1, sửa đổi, bổ sung các quy định có liên quan của Luật hiện hành; cụ thể là:

- Quy định cụ thể trong Luật hoặc Luật giao quy định, hướng dẫn về quy trình, thủ tục các cơ quan của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội, đại biểu Quốc hội thực hiện quyền kiến nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét trình Quốc hội bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc hội bầu hoặc phê chuẩn.

- Quy định rõ các loại báo cáo và thời điểm trình Quốc hội xem xét, thảo luận; các loại báo cáo gửi các cơ quan của Quốc hội, đại biểu Quốc hội để tiến hành giám sát mà không phải thẩm tra. Đối với báo cáo của Chính phủ về tình hình thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, đề nghị làm rõ thêm một số nội dung về phạm vi, nội hàm, tiêu chí vấn đề báo cáo, làm rõ nội dung này cần được Quốc hội thảo luận và ra nghị quyết cho tương xứng với vai trò của Chính phủ trong tổ chức thi hành pháp luật tại khoản 1 Điều 96 của Hiến pháp.

- Sửa đổi quy định về việc ban hành Nghị quyết thành lập Đoàn giám sát tối cao của Quốc hội, trong đó chỉ bao gồm một số nội dung chính như: thành phần Đoàn giám sát, phạm vi, đối tượng, nội dung, thời gian xem xét báo cáo; giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội chỉ đạo, xem xét quyết định kế hoạch giám sát, đề cương báo cáo và tổ chức triển khai thực hiện của Đoàn giám sát.

- Bổ sung quy định về việc Quốc hội thảo luận Báo cáo giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về kết quả trả lời, giải quyết kiến nghị của cử tri gửi đến Quốc hội; bổ sung quy định về việc trình bày Báo cáo giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về công tác tiếp dân, giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo (hằng năm) thay vì chỉ gửi đại biểu Quốc hội tại kỳ họp Quốc hội cuối năm.

- Sửa đổi quy định về việc ban hành Nghị quyết thành lập Đoàn giám sát chuyên đề của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, trong đó, chỉ quy định một số nội dung chính như: thành phần Đoàn giám sát, phạm vi, đối tượng, nội dung, thời gian xem xét báo cáo; giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội chỉ đạo, xem xét quyết định kế hoạch giám sát, đề cương báo cáo và tổ chức triển khai thực hiện của Đoàn giám sát.

- Quy định cụ thể việc xem xét, thẩm tra các báo cáo của Chính phủ, thời hạn gửi báo cáo để Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội tiến hành thẩm, các loại báo cáo phải thẩm tra, quy trình, thủ tục thẩm tra các báo cáo.

- Quy định cụ thể về quy trình tự, thủ tục tiến hành hoạt động giải trình; trách nhiệm của các chủ thể trong việc cung cấp thông tin, tài liệu cho Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban để tiến hành phiên giải trình; trách nhiệm thực hiện kiến nghị, kết luận phiên giải trình của đối tượng phải giải trình để bảo đảm hiệu lực, hiệu quả của hoạt động giải trình.

- Bổ sung quy định về trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân khi không thực hiện đúng yêu cầu của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, nhất là trường hợp xem xét trách nhiệm của cá nhân có hành vi vi phạm pháp luật.

Ngoài ra, sửa đổi, bổ sung các quy định vềquy trình, thủ tục, thời gian, thời hạn thực hiện các hoạt động giám sát khác được nêu ra trong Báo cáo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tổng kết thi hành Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

(1) Về mặt tích cực: Sửa đổi, bổ sung Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân để quy định đầy đủ, cụ thể, hợp lý quy trình, thủ tục, thời gian, thời hạn thực hiện các hoạt động giám sát sẽ tác động tích cực đến chất lượng, hiệu quả của hoạt động giám sát, góp phần giải quyết tình trạng lãng phí ngân sách nhà nước trong hoạt động giám sát của các cơ quan dân cử.

(2) Về mặt tiêu cực: Việc đổi, bổ sung các quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân về quy trình, thủ tục, thời gian, thời hạn thực hiện các hoạt động giám sát còn thiếu, chưa cụ thể, chưa hợp lý có tác động sẽ làm phát sinh chi ngân sách của Nhà nước cho hoạt động sửa đổi, bổ sung, triển khai thi hành Luật và các văn bản quy phạm pháp luật quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Luật.

 (1) Về mặt tích cực: Phương án sửa đổi, bổ sung các quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân về quy trình, thủ tục, thời gian, thời hạn thực hiện các hoạt động giám sát còn thiếu, chưa cụ thể, chưa hợp lý sẽ góp phần thể chế hóa, thực hiện chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước ta về tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân đã đang đặt ra; hoàn thiện cơ sở pháp lý, tạo thuận lợi cho hoạt động giám sát của các cơ quan dân cử.

 (2) Về mặt tiêu cực: Việc sửa đổi, hoàn thiện các quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân về quy trình, thủ tục, thời gian, thời hạn thực hiện các hoạt động giám sát không làm phát sinh tác động tiêu cực về mặt xã hội.

c) Tác động về giới: Chính sách và phương án này không ảnh hưởng đến cơ hội, điều kiện, năng lực thực hiện và thụ hưởng các quyền, lợi ích của mỗi giới; do vậy, không tác đồng về giới.

d) Tác động về thủ tục hành chính: Chính sách và phương án này không ảnh hưởng đến thủ tục hành chính (không có tác động tích cực hoặc tiêu cực về thủ tục hành chính, bởi vì hoạt động lập hiến, lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương, hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân không là phát sinh thủ tục hành chính)[13].

(1) Về mặt tích cực: Bảo đảm sự toàn diện, chặt chẽ, hoàn thiện của pháp luật về hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, sự thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật.

 (2) Về mặt tiêu cực: Không hoàn thiện được pháp luật về hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân; không bảo đảm được tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật.

(1) Về mặt tích cực: Không có tác động tích cực nào về mặt kinh tế đối với phương án giữ nguyên các quy định có liên quan của Luật hiện hành. Bởi vì nếu không sửa Luật thì ngoài những quy định về quy trình, thủ tục, thời gian, thời hạn thực hiện các hoạt động giám sát đã có trong Luật nhưng không phù hợp, không thống nhất sẽ tác động tiêu cực đến chất lượng, hiệu quả của hoạt động giám sát, lãng phí ngân sách nhà nước, còn những quy trình, thủ tục, thời gian, thời hạn thực hiện các hoạt động giám sát chưa được Luật quy định hoặc đã được quy định nhưng chưa cụ thể thì Nhà nước phải xây dựng, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật để quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành. Và như vậy, Nhà nước vẫn phải chi ngân sách đề hoàn thiện và triển khai thi hành các văn bản này.

(2) Về mặt tiêu cực: Việc giữ nguyên, không sửa đổi, bổ sung các quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân về quy trình, thủ tục, thời gian, thời hạn thực hiện các hoạt động giám sát có tác động tiêu cực về kinh tế, Nhà nước phải chi phí cho một số quy trình, thủ tục hoạt động giám sát không hiệu quả, lãng phí ngân sách nhà nước.

 (1) Về mặt tích cực: Phương án giữ nguyên các quy định có liên quan của Luật hiện hành, không hoàn thiện các quy định về quy trình, thủ tục, thời gian, thời hạn thực hiện các hoạt động giám sát không có tác động tích cực nào về mặt xã hội. Làm hạn chế việc thực hiện chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước về tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

 (2) Về mặt tiêu cực: Việc không sửa đổi, không hoàn thiện các quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân về quy trình, thủ tục, thời gian, thời hạn thực hiện các hoạt động giám sát sẽ làm hạn chế việc thực hiện chủ trương của Đảng, chính sách Nhà nước về tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân; theo đó, sẽ không góp phần vào việc nâng cao hiệu quả tuân theo Hiến pháp, pháp luật, nghị quyết, kết luận, yêu cầu, kiến nghị giám sát, trong thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của các thủ thể chịu sự giám sát.

c) Tác động về giới: Chính sách và phương án này không ảnh hưởng đến cơ hội, điều kiện, năng lực thực hiện và thụ hưởng các quyền, lợi ích của mỗi giới; do vậy, không tác đồng về giới.

d) Tác động về thủ tục hành chính: Chính sách và phương án này không ảnh hưởng đến thủ tục hành chính (không có tác động tích cực hoặc tiêu cực về thủ tục hành chính, bởi vì hoạt động lập hiến, lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương, hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân không là phát sinh thủ tục hành chính)[14].

(1) Về mặt tích cực: Bảo đảm sự ổn định của hệ thống pháp luật.

 (2) Về mặt tiêu cực: Không hoàn thiện được pháp luật về hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân; không bảo đảm được tính toàn diện thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội kiến nghị lựa chọn giải pháp 1 để bổ sung, quy định cụ thể, sửa đổi cho phù hợp các quy định về quy trình, thủ tục, thời gian, thời hạn thực hiện một số hoạt động giám sát của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân sẽ tạo thuận lợi, góp phần nâng cao hiệu quả, chất lượng hoạt động giám sát, hiệu lực, hiệu quả của Hiến pháp và pháp luật.

Thực tiễn hoạt động giám sát cho thấy, ngoài báo cáo của cơ quan, cá nhân chịu sự giám sát, các thông tin từ các tài liệu, dữ liệu, hoạt động giám sát có liên quan hoặc các hoạt động khác của cơ quan chức năng như hoạt động điều tra hình sự, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, khiếu nại, tố cáo, thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, thuế, ngân hàng… là nguồn thông tin tin cậy, có ý nghĩa quan trọng trong hoạt động giám sát, nhất là trong hoạt động giám sát chuyên đề của Quốc hội và Hội đồng nhân dân. Các thông tin từ các tài liệu, dữ liệu, hoạt động nêu trên giúp hoạt động giám sát có thêm nguồn thông tin, tư liệu để kiểm chứng, đưa ra nhận định, đánh giá, kết luận về các vấn đề liên quan trong hoạt động giám sát. Tuy nhiên, Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân và các văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan chưa có quy định đầy đủ về vấn đề này[15].

Việc ứng dụng công nghệ thông tin, số hóa trong hoạt động giám sát là điều kiện thuận lợi phục vụ có hiệu quả cho hoạt động giám sát và sử dụng kết quả của hoạt động giám sát cho hoạt động lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương và các hoạt động khác của cơ quan chức năng. Trong khi đó, Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân hiện hành chưa có quy định về vấn đề này.

Bên cạnh đó, kể từ khi được ban hành năm 2015 đến nay, tình hình chính trị, kinh tế, xã hội, chính sách, pháp luật của nước ta đã có nhiều đổi mới, đòi hỏi phải sửa đổi, bổ sung Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân để bổ sung những quy định mới đáp ứng yêu cầu của thực tiễn như quy định về hoạt động giám sát tại mô hình tổ chức chính quyền đô thị đã được quy định trong các nghị quyết của Quốc hội.

Đồng thời, do một số quy định của Luật mới dừng lại ở tính nguyên tắc, quy định khái quát, quy định chung nên để tạo thuận lợi, thống nhất cho việc thi hành Luật, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành một số văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Luật[16]. Nhiều quy định trong các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Luật đã phát huy giá trị, hiệu quả trong thực tiễn nên trong lần sửa đổi, bổ sung Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân lần này cần được xem xét để bổ dung, pháp điển hóa, luật hóa, góp phần hoàn thiện Luật.

 5.2. Mục tiêu giải quyết vấn đề

Sửa đổi, bổ sung Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân để:

 - Sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy định về cung cấp, chia sẻ, trao đổi, xử lý, sử dụng, quản lý, bảo quản thông tin, từ các tài liệu, dữ liệu, hoạt động giám sát có liên quan và các hoạt động khác trong hoạt động giám sát;

- Bổ sung quy định về ứng dụng công nghệ thông tin, số hóa trong hoạt động giám sát;

- Bổ sung các quy định cần thiết khác đáp ứng yêu cầu của thực tiễn hoạt động giám sát đã và đang đặt ra;

- Luật hóa các nội dung đã được quy định, hướng dẫn trong các văn bản của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân đã được thực tiễn kiểm nghiệm và được đánh giá là cần thiết, phù hợp, phát huy hiệu quả.

Về giải pháp 1, sửa đổi, bổ sung các quy định có liên quan của Luật hiện hành; cụ thể là:

- Sửa đổi, bổ sung các quy định về cung cấp, chia sẻ, trao đổi, xử lý, sử dụng, quản lý, bảo quản thông tin từ các tài liệu, dữ liệu, hoạt động giám sát có liên quan, các hoạt động khác trong hoạt động giám sát.

- Bổ sung quy định về ứng dụng công nghệ thông tin, số hóa trong hoạt động giám sát.

- Bổ sung các quy định cần thiết khác đáp ứng yêu cầu của thực tiễn hoạt động giám sát đã và đang đặt ra như quy định về hoạt động giám sát của chính quyền đô thị theo mô hình quy định trong các nghị quyết có liên quan của Quốc hội[17], quy định về nội dung cơ bản của đề cương báo cáo của cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát, Đề cương báo cáo kết quả giám sát[18]…

- Luật hóa những nội dung đã được quy định, hướng trong các văn bản của Quốc hội, của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về hoạt động giám sát đã được thực tiễn kiểm nghiệm, đánh giá là cần thiết, là phù hợp, phát huy hiệu quả. Các nội dung được quy định, hướng dẫn trong Nghị quyết số 334/2017/UBTVQH14 ngày 11/01/2017 của ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Quy chế tổ chức thực hiện một số hoạt động giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, Ủy ban cua Quốc hội, đoàn đại biểu Quốc hội và đại biểu Quốc hội quy định về trình tự, thủ tục một số hoạt động giám sát; Nghị quyết số 594/NQ-UBTVQH15 ngày 12/9/2022 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về hướng dẫn giám sát của Hội đồng nhân dân, Thường trực Hội đồng nhân dân, Ban của Hội đồng nhân dân, Tổ đại biểu Hội đồng nhân dân và đại biểu Hội đồng nhân dân; Nghị quyết số 560/QH-UBTVQH15 ngày 22/7/2022 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội hướng dẫn việc tổ chức hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội; Nghị quyết số 96/2023/QH15 ngày 23/6/2013 của Quốc hội về việc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc hội, Hội đồng nhân dân bầu hoặc phê chuẩn.

(1) Về mặt tích cực: Sửa đổi, bổ sung Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân để bổ sung, hoàn thiện các quy định về cung cấp, chia sẻ, trao đổi, xử lý, sử dụng, quản lý, bảo quản thông tin từ các tài liệu, dữ liệu, hoạt động giám sát khác có liên quan, các hoạt động khác trong hoạt động giám sát; bổ sung quy định về ứng dụng công nghệ thông tin, số hóa trong hoạt động giám sát; các quy định cần thiết khác; các nội dung đã được quy định, hướng dẫn trong các văn bản của cơ quan có thẩm quyền ban hành được thực tiễn kiểm nghiệm là đúng, phù hợp cần được pháp điển hóa, luật hóa sẽ góp phần tiết kiệm ngân sách nhà nước cho hoạt động giám sát của cơ quan dân cử do tận dụng các nguồn thông tin, tài liệu, kết quả của các hoạt động khác của các cơ quan chức năng phục vụ cho hoạt động giám sát.

(2) Về mặt tiêu cực: Làm phát sinh chi phí của Nhà nước cho việc sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các văn bản quy phạm pháp luật để điều chỉnh chính sách.

 (1) Về mặt tích cực: Việc sửa đổi Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân dân để bổ sung, hoàn thiện các quy định về cung cấp, chia sẻ, trao đổi, xử lý, sử dụng, quản lý, bảo quản thông tin từ các tài liệu, dữ liệu, hoạt động giám sát khác có liên quan, các hoạt động khác trong hoạt động giám sát; bổ sung quy định về ứng dụng công nghệ thông tin, số hóa trong hoạt động giám sát; các quy định cần thiết khác; các nội dung đã được quy định, hướng dẫn trong các văn bản của cơ quan có thẩm quyền ban hành được thực tiễn kiểm nghiệm là đúng, phù hợp cần được pháp điển hóa, luật hóa sẽ thực hiện được việc hoàn thiện Luật, nâng cao được hiệu lực, giá trị pháp lý, luật hóa, pháp điển hóa các quy định của các văn bản liên quan, góp phần nâng cao hiệu quả, chất lượng hoạt động giám sát của cơ quan dân cử trong thời gian tới.

 (2) Về mặt tiêu cực: Làm xáo trộn, thay đổi các văn bản của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội về hoạt động giám sát của cơ quan dân cử.

c) Tác động về giới: Chính sách và phương án này không ảnh hưởng đến cơ hội, điều kiện, năng lực thực hiện và thụ hưởng các quyền, lợi ích của mỗi giới; do vậy, không tác đồng về giới.

d) Tác động về thủ tục hành chính: Chính sách và phương án này không ảnh hưởng đến thủ tục hành chính (không có tác động tích cực hoặc tiêu cực về thủ tục hành chính, bởi vì hoạt động lập hiến, lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương, hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân không là phát sinh thủ tục hành chính)[19].

(1) Về mặt tích cực: Hoàn thiện được Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật.

 (2) Về mặt tiêu cực: Không bỏ đảm được tính ổn định của hệ thống pháp luật.

(1) Về mặt tích cực: Không phát sinh chi phí của Nhà nước cho việc sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các văn bản quy phạm pháp luật để điều chỉnh chính sách.

(2) Về mặt tiêu cực: Việc giữ nguyên, không bổ sung, hoàn thiện các quy định về cung cấp, chia sẻ, trao đổi, xử lý, sử dụng, quản lý, bảo quản thông tin từ các tài liệu, dữ liệu, hoạt động giám sát khác có liên quan, các hoạt động khác trong hoạt động giám sát; bổ sung quy định về ứng dụng công nghệ thông tin, số hóa trong hoạt động giám sát; các quy định cần thiết khác; các nội dung đã được quy định, hướng dẫn trong các văn bản của cơ quan có thẩm quyền được thực tiễn kiểm nghiệm là đúng, phù hợp cần được pháp điển hóa, luật hóa là tiếp tục làm lãng phí một phần nhất định ngân sách nhà nước cho hoạt động giám sát của cơ quan dân cử do không tận dụng các nguồn thông tin, tài liệu, kết quả của các hoạt động khác của các cơ quan chức năng phục vụ cho hoạt động giám sát.

 (1) Về mặt tích cực: Không làm xáo trộn, thay đổi các văn bản của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội về hoạt động giám sát của cơ quan dân cử.

 (2) Về mặt tiêu cực: Việc không sửa đổi Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân dân để bổ sung, hoàn thiện các quy định về cung cấp, chia sẻ, trao đổi, xử lý, sử dụng, quản lý, bảo quản thông tin từ các tài liệu, dữ liệu, hoạt động giám sát khác có liên quan, các hoạt động khác trong hoạt động giám sát; bổ sung quy định về ứng dụng công nghệ thông tin, số hóa trong hoạt động giám sát; các quy định cần thiết khác; các quy định đã được quy định, hướng dẫn trong các văn bản của cơ quan có thẩm quyền ban hành được thực tiễn kiểm nghiệm là đúng, phù hợp cần được pháp điển hóa, luật hóa sẽ không hoàn thiện được Luật, ảnh hưởng đến việc nâng cao chất lượng, hiệu quả của hoạt động giám sát, sự đầy đủ, hoàn thiện của Luật, hiệu lực, giá trị pháp lý của các quy phạm pháp luật về hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

c) Tác động về giới: Chính sách và phương án này không ảnh hưởng đến cơ hội, điều kiện, năng lực thực hiện và thụ hưởng các quyền, lợi ích của mỗi giới; do vậy, không tác đồng về giới.

d) Tác động về thủ tục hành chính: Chính sách và phương án này không ảnh hưởng đến thủ tục hành chính (không có tác động tích cực hoặc tiêu cực về thủ tục hành chính, bởi vì hoạt động lập hiến, lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương, hoạt động giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân không là phát sinh thủ tục hành chính)[20].

(1) Về mặt tích cực: Bảo đảm sự ổn định của hệ thống pháp luật.

 (2) Về mặt tiêu cực: Không hoàn thiện được Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân. Các quy định về hoạt động giám sát của cơ quan dân cử được quy định tản mạn, trong nhiều văn bản, hiệu lực pháp lý không bảo đảm yêu cầu hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội kiến nghị lựa chọn giải pháp 1 để hoàn thiện Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, tiết kiệm ngân sách nhà nước, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát và các hoạt động khác có liên quan, nâng cao hiệu lực, giá trị pháp lý các quy phạm pháp luật về hoạt động giám sát của cơ quan dân cử, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ, đầy đủ của hệ thống pháp luật.

Việc xây dựng Báo cáo đánh giá tác động của chính sách của dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân được thực hiện theo đúng quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2020) và các văn bản quy phạm pháp luật quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành có liên quan, cụ thể như sau:

1. Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã gửi dự thảo Báo cáo đánh giá tác động của chính sách và hồ sơ đề nghị xây dựng Luật lấy ý kiến tham gia của các cơ quan chức năng của Quốc hội, các cơ quan chức năng thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Văn phòng Quốc hội, Chính phủ, các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Hội đồng nhân dân nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các cơ quan, tổ chức, cá nhân khác chịu sự tác động của chính sách. Dự thảo Báo cáo đánh giá tác động của chính sách cũng đã được đăng tải trên Cổng thông tin điện tử của Quốc hội để lấy ý kiến tham gia của cơ quan, tổ chức, cá nhân theo quy định.

2. Tổ chức các hoạt động phục vụ cho việc nghiên cứu, xây dựng chính sách trong dự án Luật như: tổ chức hội thảo khoa học, hội nghị, khảo sát, tọa đàm, tham vấn, nghiên cứu kinh nghiệm lập pháp của các nước…

3. Trên cơ sở tổng hợp các ý kiến tham gia, thông tin tổng hợp từ các hoạt động nghiên cứu khoa học, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã nghiên cứu, tiếp thu, giải trình ý kiến tham gia và chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Báo cáo đánh giá tác động của chính sách.

1. Việc tổ chức thi hành Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân liên quan trực tiếp đến các cơ quan nhà nước từ trung ương đến địa phương. Do đó, trách nhiệm thi hành Luật là trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức liên quan; trong đó, trách nhiệm chính là của Quốc hội, các cơ quan chức năng của Quốc hội, đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp, các cơ quan chức năng của Hội đồng nhân dân, đại biểu Hội đồng nhân dân.

2. Giám sát, đánh giá việc thực hiện Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân thuộc trách nhiệm của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, các cơ quan thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp, Thường trực Hội đồng nhân dân, các Ban của Hội đồng nhân dân, Tổ đại biểu Hội đồng nhân dân, đại biểu Hội đồng nhân dân, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể liên quan.

Trên đây là Báo cáo đánh giá tác động của chính sách đề nghị xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân./.

 

---