Xây dựng chức danh Hộ tịch viên: Theo hướng chuyên nghiệp hóa

Ngày 19-6, Ban soạn thảo Dự án Luật Hộ tịch đã tổ chức phiên họp lần thứ 4 để góp ý cho việc hoàn thiện Dự thảo Luật trước khi trình xin ý kiến Chính phủ. Một trong những nội dung được nhiều thành viên quan tâm là việc xây dựng chức danh Hộ tịch viên.
Theo đại diện Tổ biên tập, hiện tại ở các xã, phường, thị trấn trong cả nước đều có ít nhất một công chức Tư pháp - Hộ tịch. Công chức này ngoài việc giúp UBND cấp xã thực hiện việc quản lý và đăng ký hộ tịch ở địa phương, còn phải đảm nhiệm rất nhiều công việc tư pháp khác.
Trước đây, xuất phát từ chủ trương công chức hóa một số vị trí công tác ở chính quyền cấp cơ sở, Nhà nước ta đã quy định chức danh cán bộ Tư pháp - Hộ tịch là một trong bốn chức danh chuyên môn, không thay đổi theo nhiệm kỳ nhằm bảo đảm sự ổn định của công tác này.

(Phiên họp Ban soạn thảo Dự án Luật Hộ tịch.  Ảnh:Xuân Lĩnh)

Việc ra đời chức danh cán bộ Tư pháp - Hộ tịch là trên cơ sở lồng ghép công tác tư pháp với công tác hộ tịch để chung nhau một định suất lương. Trên thực tế, tính chất chuyên môn của công tác hộ tịch và các công tác tư pháp khác (công tác văn bản, tuyên truyền pháp luật, hòa giải…) là rất khác nhau. Trong khi các công tác tư pháp khác mang tính chất "hành chính trật tự" của chính quyền thì công tác hộ tịch đòi hỏi sự ổn định chuyên môn rất cao. Do đó việc ghép chung một cách cơ học hai loại nhiệm vụ này trong cùng một chức danh Tư pháp - Hộ tịch là không phù hợp.
Chưa kể, đội ngũ cán bộ Tư pháp - Hộ tịch lại thường xuyên biến động, thay đổi theo nhiệm kỳ của HĐND và UBND, khiến cho việc đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ hộ tịch mất nhiều thời gian và công sức.
Do đó, Dự thảo Luật Hộ tịch đã quy định về chức danh Hộ tịch viên trên cơ sở tách riêng công tác hộ tịch khỏi công tác tư pháp khác, theo hướng chuyên nghiệp hóa chức danh Hộ tịch viên để bảo đảm ổn định và nâng cao chất lượng công tác hộ tịch, đáp ứng được việc chuyển đổi mô hình đăng ký hộ tịch ở một cấp.
Đáng chú ý, Dự thảo quy định, trước khi bổ nhiệm chức danh Hộ tịch viên thì người được bổ nhiệm phải là công chức.
Tuy nhiên, theo đại diện Bộ Quốc phòng, quy định này là không khả thi. Đối với cấp phường thì có thể thực hiện được nhưng với cấp xã thì sẽ rất khó có đủ điều kiện bổ nhiệm Hộ tịch viên. Đại diện này cho rằng, Dự thảo nên quy định theo hướng đủ điều kiện thì bổ nhiệm.
Đại diện Sở Tư pháp Hà Nội, Phó Giám đốc Sở Phạm Xuân Phương cho biết, cán bộ Hộ tịch viên hiện chưa đáp ứng được yêu cầu về cải cách thủ tục hành chính. Về quản lý hộ tịch, với trình độ hiện nay, việc giao toàn quyền cho cấp xã là cả một vấn đề. Do đó, không nên để cấp xã quản lý mà đưa về cấp tỉnh.
Trước đó, tại phiên họp Ban soạn thảo lần thứ 3, cho ý kiến về việc quy định chức danh Hộ tịch viên cần được đào tạo về chuyên môn nghiệp vụ như các chức danh tư pháp khác (công chứng viên, trợ giúp viên pháp lý, đấu giá viên…) và phải có trình độ từ trung cấp luật trở lên, Phó Giám đốc Sở Tư pháp TP Hà Nội Phạm Xuân Phương cũng đã lưu ý, nếu quy định "cứng", vô tình sẽ "bỏ rơi" cán bộ Tư pháp - Hộ tịch cấp xã. Bởi rất nhiều cán bộ Tư pháp- Hộ tịch cấp xã hiện nay chưa tốt nghiệp trung cấp luật. Đồng thời, sẽ dẫn đến tình trạng thiếu đội ngũ cán bộ làm công tác hộ tịch. Khi ấy, một Hộ tịch viên phải phụ trách 4 - 5 xã thì thực hiện công việc như thế nào, quản lý con dấu ra sao?.

Ông Đinh Dũng Sỹ, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật, Văn phòng Chính phủ đặt câu hỏi, năng lực của cấp xã hiện đã đáp ứng được yêu cầu quản lý về công tác hộ tịch hay chưa? Nếu chúng ta lỏng lẻo trong vấn đề đăng kí hộ tịch và quản lý chưa sát sao thì dễ làm cho những người phạm tội có thể có cơ hội lẩn trốn ra nước ngoài một cách dễ dàng.
Phát biểu tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường, Trưởng Ban soạn thảo cho hay, việc có Hộ tịch viên chuyên trách hay kiêm nghiệm là tùy theo tính chất từng vùng nên giao Chính phủ quy định.
Về vấn đề đăng ký, cải chính thay đổi hộ tịch, Bộ trưởng cơ bản đồng tình với phương án Tổ biên tập đưa ra là nên quy định thống nhất tại cấp xã để thuận lợi cho người dân trong việc yêu cầu đăng ký hộ tịch. Đồng thời khắc phục tình trạng cồng kềnh về bộ máy nhà nước, phức tạp về xác định thẩm quyền, nâng cao hiệu quả trong công tác quản lý nhà nước ở cấp tỉnh và cấp huyện. Tuy nhiên, đối với có yếu tố nước ngoài phải có ý kiến của cấp huyện và có cơ chế kiểm soát chặt chẽ.
Bộ trưởng cũng lưu ý, Ban soạn thảo tiếp thu ý kiến đóng góp của các đại biểu để chỉnh sửa hoàn thiện, trình Chính phủ Dự án Luật kịp tiến độ.