Uỷ ban thường vụ Quốc hội thảo luận dự án Luật Phòng, chống tham nhũng (sửa đổi)

Về công khai, minh bạch trong hoạt động của các cơ quan, đơn vị

Theo Tờ trình của Chính phủ, những bất cập của Luật Phòng, chống tham nhũng hiện hành nằm ở việc thực hiện công khai, minh bạch trong hoạt động của cơ quan, tổ chức, đơn vị; minh bạch tài sản, thu nhập, chuyển đổi vị trí công tác của cán bộ, công chức, viên chức; trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị; về quản lý nhà nước đối với công tác phòng, chống tham nhũng.

Chưa đồng tình với quan điểm sửa toàn diện Luật Phòng, chống tham nhũng, nhiều thành viên Ủy ban thường vụ Quốc hội cho rằng chỉ sửa những nội dung quan trọng như thực hiện dân chủ, công khai, minh bạch trong công tác cán bộ, nhất là trong các khâu tuyển dụng, quy hoạch, bổ nhiệm, điều động, luân chuyển, đánh giá, khen thưởng, kỷ luật...; thực hiện nghiêm các quy định về minh bạch tài sản, thu nhập của cán bộ, công chức, viên chức, công khai bản kê khai tài sản, thu nhập ở nơi công tác; từng bước mở rộng diện kê khai và phạm vi công khai kết quả kê khai tài sản, thu nhập; đổi mới mô hình và tổ chức, hoạt động của cơ quan lãnh đạo, chỉ đạo và cơ quan thường trực, tham mưu về công tác phòng, chống tham nhũng...

Nguyên nhân là do thời gian chuẩn bị ngắn, việc thi hành Luật Phòng, chống tham nhũng chưa được tổng kết đánh giá đầy đủ (mới chỉ có sơ kết) trong khi dự án Luật sửa đổi theo dự kiến chỉ thông qua tại một kỳ họp.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng đề nghị, qua sơ kết, những vấn đề còn tồn tại và khả thi sẽ được sửa đổi trước, những nội dung chưa khả thi, cần nghiên cứu thêm thì làm sau.

Phiên họp thứ 11 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Về kê khai tài sản, thu nhập

Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Ksor Phước tán thành với nội dung dự án luật, đối tượng kê khai tài sản, thu nhập bao gồm người có nghĩa vụ kê khai theo quy định hiện hành, đồng thời bổ sung thêm những cán bộ, công chức, viên chức là đảng viên. Không cần thiết phải mở rộng đối tượng vì không biết phải mở rộng đến đâu? Giới hạn thế nào? Có cần thiết vợ, con, chú, bác của người có nghĩa vụ kê khai cũng phải thực hiện kê khai, thu nhập hay không?... và trong khi chưa đồng bộ thì giải pháp tốt nhất nên tập trung vào đối tượng cán bộ.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân phát biểu ý kiến thảo luận về dự án Luật Phòng, chống tham nhũng (sửa đổi). (Ảnh: Phương Hoa/TTXVN)

Để khắc phục tình trạng này, trước mắt mở rộng từng bước về diện đối tượng có nghĩa vụ kê khai, nhưng quan trọng là phải có các biện pháp tổ chức thực hiện sao cho hiệu quả hơn, trách hình thức. Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cho rằng chưa nên mở rộng đối tượng có nghĩa vụ kê khai tài sản, thu nhập, “cần đảm bảo thực chất trong việc này”- Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Về công khai bản kê khai tài sản, thu nhập

Tờ trình của Chính phủ, cơ quan thẩm tra và một số thành viên thường vụ Quốc hội cho rằng bản kê khai tài sản, thu nhập chỉ nên công khai tại nơi làm việc của cá nhân để tăng cường trách nhiệm nghĩa vụ kê khai cũng như trong việc đảm bảo tính hợp pháp của tài sản.

Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật Phan Trung Lý cho hay, quy định kê khai tài sản, thu nhập vẫn còn hình thức cho dù có dán công khai bản kê khai ở cơ quan hay nơi cư trú. Vấn đề chính trong công khai tài sản là phải kiểm soát được thu nhập. Và để đảm bảo việc kê khai chính xác thì việc kiểm soát thu nhập phải thật chặt chẽ, minh bạch. Ông Phan Trung Lý cũng cho rằng nên công khai bản kê khai tài sản, thu nhập cả ở 2 nơi là cơ quan và nơi cư trú.

Về Ban Chỉ đạo trung ương về phòng, chống tham nhũng

Trên cơ sở Kết luận Hội nghị Trung ương 5 khóa XI, Chính phủ đề xuất 3 phương án sửa đổi quy định về Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng.

Theo phương án thứ nhất, Ban Chỉ đạo Trung ương về  phòng, chống tham nhũng trực thuộc Bộ Chính trị  do Tổng Bí thư đứng đầu có trách nhiệm chỉ đạo, phối hợp, kiểm tra, đôn đốc hoạt  động phòng, chống tham nhũng trong phạm vi cả nước. Ban Nội chính Trung ương là cơ quan thường trực của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng.

Theo phương án thứ hai, cần quy định Ban Chỉ đạo trong Luật sửa  đổi để đảm bảo tính thống nhất trong lãnh đạo, chỉ đạo về công tác phòng, chống tham nhũng. Tổ chức, nhiệm vụ, quyền hạn và quy chế hoạt động của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng do Uỷ ban Thường vụ Quốc hội quy định.

Phương án thứ ba xác định Ban Chỉ đạo là cơ quan của Đảng, không phải là cơ quan nhà nước, cho nên Luật sửa đổi sẽ không quy định về việc thành lập, tổ chức, nhiệm vụ, quyền hạn và quy chế hoạt động của cơ quan này.

Thẩm tra nội dung này, Ủy ban Tư pháp nhận định nếu theo phương án thứ nhất thì văn bản quy phạm pháp luật của Quốc hội không thể quy định tổ chức, hoạt động, chức năng của cơ quan Đảng. Phương án 2 đề cập đến trường hợp chưa có trong tiền lệ là Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định tổ chức, hoạt động, chức năng, nhiệm vụ của Ban chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng do Tổng Bí thư đứng đầu.

Cơ quan thẩm tra bày tỏ sự đồng tình với phương án 3 vì thể hiện đúng tinh thần Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI và tuân thủ tiền lệ xây dựng hệ thống pháp luật hiện hành. Đồng thời, vẫn bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước đối với công tác phòng, chống tham nhũng. Tổ chức, hoạt động của Ban Chỉ đạo được quy định trong văn kiện của Đảng là phù hợp.

Việc luật hóa Ban chỉ đạo phòng, chống tham nhũng vẫn còn nhiều quan điểm khác nhau tại Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Ảnh: N.Hưng.

Các phương án về Ban chỉ đạo được nhiều đại biểu tiếp tục mổ xẻ trong buổi làm việc song đều không thống nhất. Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng phát biểu "Là Ban chỉ đạo chứ không phải Ủy ban phòng chống tham nhũng, không phải ban Đảng. Tôi chưa nghĩ ra cách nào, các anh nghĩ thêm cho".

Về xử lý trách nhiệm người đứng đầu khi xảy ra tham nhũng

Chủ nhiệm Hội đồng Dân tộc Ksor Phước đồng ý với kiến nghị của Ủy ban Tư pháp về xử lý trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức khi để xảy ra tham nhũng. Cụ thể, ngay trong dự án luật có những quy định còn chung chung, chưa rõ ràng nên rất dễ triệt tiêu hiệu quả của nhau, đó là “người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị phải chịu trách nhiệm trực tiếp về việc để xảy ra hành vi tham nhũng trong cơ quan, tổ chức, đơn vị do mình quản lý, phụ trách”, trong khi đó dự án Luật sửa đổi lại cũng quy định "thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước có trách nhiệm thường xuyên tổ chức kiểm tra việc chấp hành pháp luật của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân thuộc phạm vi quản lý của mình nhằm kịp thời phát hiện tham nhũng”.

Như vậy, trên thực tế, việc thực hiện các quy định này dường như là một nghịch lý, thủ truởng cơ quan quản lý nhà nước càng tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra để phát hiện được càng nhiều hành vi tham nhũng trong nội bộ cơ quan, tổ chức mình thì người đó lại càng phải chịu trách nhiệm về việc để xảy ra nhiều hành vi tham nhũng trong phạm vi thẩm quyền do mình quản lý. Do đó, những vấn đề trên đây cần tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện, quy định rõ và cụ thể hơn để góp phần tháo gỡ những khó khăn, bất cập hiện nay

Chốt lại phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hôi Uông Chu Lưu cho rằng, phạm vi của dự án luật này, nên tập trung vào nội dung, bám vào Nghị quyết trung ương 5 chứ chưa nên nói đến việc sửa toàn diện. Do còn nhiều tranh luận về luật hóa Ban chỉ đạo, ông Uông Chu Lưu đề nghị cần lý giải, phân tích được để chuyển hẳn mô hình từ nhà nước sang trực thuộc Bộ Chính trị do Đảng chỉ đạo, lãnh đạo và thành lập Ban Nội chính trung ương.

Do tiến độ của dự án luật phải thông qua vào kỳ họp Quốc hội vào tháng 10 tới, Phó Chủ tịch Uông Chu Lưu yêu cầu cơ quan soạn thảo nghiên cứu thêm, rà soát và gửi sớm dự thảo cho các đại biểu Quốc hội.