Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp: Đảm bảo dữ liệu lý lịch tư pháp “đúng, đủ, sạch, sống”

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan tham dự thảo luận Tổ 12

Xây dựng Cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp “tập trung, thống nhất”, kết nối với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, cơ sở dữ liệu chuyên ngành

Phát biểu về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp, đại biểu Trần Thị Thu Phước, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ngãi bày tỏ sự thống nhất cao với sự cần thiết phải ban hành Luật nhằm hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, bảo đảm thực hiện tốt việc chuyển nhiệm vụ quản lý nhà nước về lý lịch tư pháp và thực hiện dịch vụ công cấp Phiếu Lý lịch tư pháp từ Bộ Tư pháp về Bộ Công an; đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ, cải cách hành chính, bảo đảm tinh thần dân chủ, công khai, minh bạch, chuyên nghiệp, phục vụ Nhân dân.

Đại biểu Trần Thị Thu Phước, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ngãi phát biểu

Theo đại biểu, một trong những những điểm mới rất quan trọng, thể hiện sự đột phá của dự án Luật là việc xây dựng Cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp “tập trung, thống nhất” được “kết nối với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, cơ sở dữ liệu chuyên ngành, cơ sở dữ liệu khác có liên quan.

“Đây là yêu cầu cần thiết nhằm giải quyết tận gốc vấn đề phân mảnh dữ liệu như trước. Việc xây dựng cơ sở dữ liệu riêng và kết nối với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư sẽ đảm bảo dữ liệu lý lịch tư pháp “đúng, đủ, sạch, sống”, loại bỏ các bước xác minh trung gian và là tiền đề cho mọi cải cách thủ tục hành chính, nâng cao chất lượng phục vụ Nhân dân”, đại biểu Trần Thị Thu Phước nhấn mạnh.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan tham dự thảo luận ở Tổ 12

Cũng theo đại biểu, dự kiến trong thời gian tới, khi mà Cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp và các trường thông tin liên quan đến lý lịch tư pháp đã được cập nhật đầy đủ, hoàn thiện, kết nối toàn diện với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư thì sẽ không cần thiết phải có quy định riêng về Phiếu lý lịch tư pháp; tiến tới nghiên cứu, rà soát để bãi bỏ Luật Lý lịch tư pháp.

Cùng với đó, dự thảo Luật còn có nhiều đột phá về cải cách thủ tục hành chính cho người dân như: Thời hạn cấp Phiếu Lý lịch tư pháp được rút ngắn xuống “không quá 05 ngày” (so với 10 ngày của luật cũ), trường hợp người được cấp Phiếu Lý lịch tư pháp đã từng bị kết án hoặc có thông tin hành vi phạm tội mới cần xác minh thì thời hạn không quá 15 ngày. Người dân cũng không cần phải về đúng nơi thường trú/tạm trú để nộp hồ sơ, mà có thể nộp ở bất kỳ đâu hoặc nộp trực tuyến 100%, tiết kiệm rất lớn chi phí đi lại và thời gian gián đoạn công việc.

Các đại biểu Quốc hội tham dự thảo luận ở Tổ 12

Đề xuất “không được yêu cầu cá nhân cung cấp Phiếu Lý lịch tư pháp số 2” - Quy định rất tiến bộ, bảo vệ người đã chấp hành xong bản án

Ngoài ra, Dự thảo thể hiện rõ tinh thần Hiến pháp về bảo vệ quyền con người, đặc biệt là quyền riêng tư và quyền được tái hòa nhập thông qua quy định: “Cơ quan, tổ chức không được yêu cầu cá nhân cung cấp Phiếu Lý lịch tư pháp số 2”. Đồng thời, quy định rõ trách nhiệm của cơ quan quản lý trong việc cập nhật trạng thái “đã được xóa án tích” vào Lý lịch tư pháp khi cá nhân đủ điều kiện đương nhiên được xóa án tích.

Đại biểu Trần Thị Thu Phước, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ngãi phát biểu

“Đây là quy định rất tiến bộ, bảo vệ những người đã chấp hành xong bản án. Việc “cơ quan, tổ chức không được yêu cầu cá nhân cung cấp Phiếu Lý lịch tư pháp số 2” cũng giúp ngăn chặn sự phân biệt đối xử trong tuyển dụng, lao động, và tạo điều kiện thực sự cho công dân tái hòa nhập cộng đồng”, đại biểu nhấn mạnh.

Với rất nhiều điểm tích cực như trên, đại biểu Trần Thị Thu Phước khẳng định, đây là một dự thảo Luật có chất lượng tốt, góp phần giải quyết triệt để các vướng mắc trong thực tiễn, có tính khả thi cao, giúp tối ưu hóa nguồn lực Nhà nước và mang lại lợi ích trực tiếp, rõ rệt cho người dân và doanh nghiệp.

Để thúc đẩy triển khai các giải pháp công nghệ phục vụ người dân và doanh nghiệp gắn với dữ liệu dân cư, định danh và xác thực điện tử, đại biểu cũng đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, bổ sung một số nội dung. Cụ thể, đối với việc cấp Phiếu Lý lịch tư pháp, đề nghị bổ sung nội dung “Hiển thị thông tin lý lịch tư pháp trên Ứng dụng định danh quốc gia và có giá trị pháp lý như Phiếu Lý lịch tư pháp”.

Các đại biểu Quốc hội tham dự thảo luận ở Tổ 12

Đối với việc cung cấp thông tin lý lịch tư pháp cho Cơ quan tiến hành tố tụng, Cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, cơ quan của tổ chức chính trị - xã hội các cấp. Đại biểu đề nghị quy định theo hướng “Cơ quan, tổ chức này khi có yêu cầu cung cấp thông tin lý lịch tư pháp của cá nhân theo quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều 7 của Luật Lý lịch tư pháp được khai thác, sử dụng thông tin lý lịch tư pháp thông qua kết nối, chia sẻ dữ liệu từ Cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp, Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, không yêu cầu cá nhân cung cấp Phiếu lý lịch tư pháp, trừ trường hợp có liên quan đến an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội hoặc luật, nghị quyết của Quốc hội, Nghị định của Chính phủ có quy định”.

Để phục vụ xây dựng, hoàn thiện cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp, đại biểu đề nghị bổ sung quy định các bộ, ngành có liên quan có trách nhiệm thu thập, tạo lập, cập nhật cơ sở dữ liệu do mình quản lý và kết nối, chia sẻ, cung cấp đầy đủ, kịp thời thông tin cho Bộ Công an; quy định cụ thể trách nhiệm của từng bộ, ngành có liên quan trong việc cung cấp thông tin lý lịch tư pháp, bảo đảm cung cấp kịp thời, đầy đủ tất cả các thông tin về án tích của người bị kết án, tình trạng thi hành án và việc cấm cá nhân đảm nhiệm chức vụ, thành lập, quản lý doanh nghiệp, hợp tác xã.

Đại biểu Nguyễn Hoàng Mai, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp phát biểu

Cho ý kiến về đề xuất “Cơ quan, tổ chức không được yêu cầu cá nhân cung cấp Phiếu Lý lịch tư pháp số 2”, đại biểu Nguyễn Hoàng Mai, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp cho rằng, quy định về Phiếu Lý lịch tư pháp còn liên quan đến có việc có hành nghề hay không hành nghề, đặc biệt là trong lĩnh vực khám chữa bệnh. Do vậy, cần rà soát tổng thể để xem trong lĩnh vực nào cần phải cung cấp Phiếu Lý lịch tư pháp số 2. Nếu quy định như dự thảo Luật, thì phải sửa các luật chuyên ngành có liên quan về vấn đề này để đảm bảo tính thống nhất.

Đại biểu Lương Văn Hùng, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ngãi phát biểu

Chuyển giao thẩm quyền quản lý, vận hành Cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp về cho Bộ Công an là một thay đổi mang tính hệ thống

Còn theo đại biểu Lương Văn Hùng, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ngãi, dự thảo Luật đã có nhiều điểm đổi mới tích cực, nhất là việc rút ngắn thời hạn cấp Phiếu Lý lịch tư pháp, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và xây dựng cơ sở dữ liệu tập trung, kết nối với các hệ thống dữ liệu quốc gia.

Về cơ quan quản lý và vận hành cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp (Khoản 6 Điều 1), việc dự thảo Luật chuyển giao thẩm quyền quản lý và vận hành Cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp về cho Bộ Công an là một thay đổi mang tính hệ thống. Tuy nhiên, việc tập trung dữ liệu này đòi hỏi phải có cơ chế giám sát độc lập để đảm bảo tính chính xác, bảo mật thông tin cá nhân công dân. Do đó, đại biểu kiến nghị cần bổ sung quy định thành lập Hội đồng giám sát liên ngành đối với cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp, gồm đại diện từ các cơ quan như Bộ Tư pháp, Bộ Khoa học và Công nghệ (giám sát về mặt kỹ thuật), Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao (giám sát tính chính xác của dữ liệu án tích và hoạt động tư pháp) cùng với Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam (thực hiện giám sát xã hội và bảo vệ quyền công dân).

Các đại biểu Quốc hội tham dự thảo luận ở Tổ 12

Đại biểu cũng đề xuất bổ sung chế tài xử lý vi phạm trong quản lý, vận hành và khai thác cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp, như: “Người nào truy cập, tiết lộ, sao chép, sử dụng trái pháp luật thông tin lý lịch tư pháp mà gây thiệt hại cho cá nhân, tổ chức thì tùy theo mức độ có thể bị: kỷ luật, xử lý hành chính, thu hồi quyền truy cập, bồi thường dân sự hoặc xử lý hình sự theo quy định”.

Đại biểu Lương Văn Hùng đánh giá cao khoản 19 Điều 1 dự thảo Luật bổ sung quy định về Phiếu Lý lịch tư pháp điện tử để phù hợp với quy định hiện hành về giải quyết thủ tục hành chính trên môi trường điện tử. Về thời hạn cấp Phiếu Lý lịch tư pháp được cắt giảm từ 10 ngày xuống còn 05 ngày, việc quy định như trên sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, giảm thời gian chờ đợi.

“Tuy nhiên, cần nghiên cứu đánh giá lại tính khả thi khi cắt giảm thời gian như dự thảo, nhất là trong bối cảnh tinh gọn tổ chức, bộ máy, tinh giản biên chế, đồng thời hiện nay cơ sở dữ liệu, thông tin để cấp Phiếu Lý lịch tư pháp chưa đầy đủ, hoàn thiện”, đại biểu đề nghị.

Đại biểu Phạm Văn Hòa, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp phát biểu

Còn theo đại biểu Phạm Văn Hòa, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp, dự thảo luật quy định chuyển quyền quản lý Phiếu lý lịch tư pháp số 1 và số 2 (trước đây do Bộ Tư pháp quản lý, nay Chính phủ đề xuất giao cho cơ quan Công an quản lý). Đồng tình ủng hộ quy định trên, đại biểu cho rằng, quản lý lý lịch của con người là rất cần thiết để tránh lộ lọt thông tin, bảo vệ bí mật đời tư và bí mật cá nhân, đảm bảo quản lý chặt chẽ. Đại biểu cho rằng, thời gian qua, do chưa có quy định rõ ràng nên nhiều cơ quan, doanh nghiệp, đặc biệt khi tuyển dụng người lao động hoặc khi cá nhân làm hồ sơ xuất cảnh, đòi hỏi phải có Phiếu lý lịch tư pháp. Nếu cá nhân không cung cấp hồ sơ lý Phiếu Lý lịch tư pháp, có thể bị từ chối, điều này, có thể bị lạm dụng. “Cho nên việc bảo vệ quyền lợi, đời tư cá nhân đối với Phiếu Lý lịch tư pháp số 1, số 2 là rất cần thiết”, đại biểu Phạm Văn Hòa nhấn mạnh.

Cũng tại buổi thảo luận ở Tổ, các đại biểu Quốc hội đã có nhiều đóng góp ý kiến đối với dự thảo Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú và dự thảo Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi)./.