Siết quản lý, sử dụng tài sản công - Bài 1: Bắt đầu từ xe công

Câu chuyện quản lý, sử dụng xe ô tô công lâu nay luôn là đề tài “nóng” được dư luận quan tâm. Trong thời gian qua, để đáp ứng yêu cầu tiết kiệm, chống lãng phí, Chính phủ mà cụ thể là Bộ Tài chính đã có nhiều chính sách để “siết chặt” việc mua sắm xe công, đồng thời có nhiều giải pháp để ngăn chặn vi phạm trong lĩnh vực này.
Nhiều bất cập nảy sinh
Theo báo cáo mới nhất về tài sản Nhà nước vừa được Chính phủ gửi đại biểu Quốc hội, chuẩn bị trình lên kỳ họp thứ 3 Quốc hội khóa XIV, tổng số xe ô tô công hiện có đến ngày 31/12/2016 là 37.286 chiếc với tổng nguyên giá 23.986,30 tỷ đồng, chiếm 2,3% tổng giá trị tài sản nhà nước. Trong số đó, xe phục vụ chức danh có 860 chiếc, chiếm 2,31% tổng số xe; xe phục vụ công tác chung 21.114 chiếc, chiếm 56,63% tổng số xe; xe chuyên dùng 15.312 chiếc, chiếm 41,06% tổng số xe. Khối cơ quan nhà nước quản lý, sử dụng 16.383 chiếc, chiếm 43,94%; khối đơn vị sự nghiệp quản lý, sử dụng 16.026 chiếc, chiếm 42,98%; khối các tổ chức quản lý, sử dụng 4.567 chiếc, chiếm 12,25% và khối các Ban quản lý dự án quản lý, sử dụng 310 chiếc, chiếm 0,83%.
Ông Trần Đức Thắng - Cục trưởng Cục Quản lý công sản, Bộ Tài chính cho biết: Việc Nhà nước cho phép lãnh đạo ở một cấp nhất định được hưởng chế độ sử dụng xe đưa đón hay bố trí xe phục vụ công tác chung là một chính sách ưu đãi nhằm tạo điều kiện tốt hơn cho việc phục vụ nhiệm vụ chính trị chung và cũng nhằm đảm bảo an toàn... Tuy nhiên, sau một quá trình dài duy trì chính sách sử dụng xe công, nhiều vấn đề bất cập trong quản lý đã nảy sinh.
Tính toán của Bộ Tài chính cho thấy: Mỗi năm, chi phí của NSNN để vận hành 1 xe ô tô bình quân khoảng 320 triệu đồng/xe/năm, gồm 100 triệu đồng lương, các khoản thanh toán cá nhân và công tác phí, phòng nghỉ cho lái xe khi đi công tác; 90 triệu đồng xăng, dầu; 70 triệu đồng hao mòn xe; 60 triệu đồng các chi phí khác,… Như vậy, với hơn 37.000 đầu xe, ước tính mỗi năm NSNN có thể “tiêu tốn” khoảng 12.800 tỷ đồng. Ông Thắng cho rằng mức chi như vậy trong cảnh ngân sách còn khó khăn là chưa phù hợp.
Hơn thế nữa, nhìn nhận từ thực tế, việc các cơ quan, các đơn vị quản lý, sử dụng xe công để xảy ra sai phạm tuy đã giảm rõ rệt trong thời gian gần đây nhưng vẫn tồn tại. Nhiều nhất là hiện tượng sử dụng xe công không đúng việc công. Không khó để đưa ra ví dụ trong trường hợp này. Cách đây vài tuần, một vị Trưởng phòng Tài chính huyện Thạch Thành - Thanh Hóa đã bị kiểm điểm vì dùng xe công đi lễ. Cuối năm 2016, một loạt cán bộ dùng xe công đi dự đám cưới tại Kiên Giang cũng bị khiển trách. Giữa năm 2015, dư luận cũng xôn xao khi bắt gặp một đám cưới ở Buôn Ma Thuột có 6 xe “biển xanh” trong đoàn đón dâu, còn một vài trường hợp cán bộ “tiện đường” dùng xe công đi “nhậu”...
Một tình trạng nữa tuy chưa chính thức liệt kê được con số sai phạm cụ thể, song đâu đó vẫn xảy ra là sử dụng xe sai tiêu chuẩn mà chủ yếu là lãnh đạo các cấp “nhờ” lái xe đưa đón từ nhà đến cơ quan dù không có tiêu chuẩn.
Ngoài ra, nhiều cơ quan, địa phương, DNNN mua xe vượt quá mức giá cho phép. Vi phạm này đã được Kiểm toán Nhà nước “chỉ mặt điểm tên” trong một công bố mới đây. Báo cáo của cơ quan này nêu rõ: Một số tập đoàn, tổng công ty mua sắm, thanh lý tài sản không đúng quy định, cụ thể Tổng công ty Xây dựng số 1 (CC1) - Công ty mẹ mua xe Toyota 4Runner 2,25 tỷ đồng, cao hơn mức tối đa cho phép tới 1,21 tỷ đồng; Công ty CP Xây dựng Việt Nguyên mua xe Mercedes Benz và thanh lý xe Audi không đúng quy chế tài chính của đơn vị. Các địa phương cũng tương tự, theo Kiểm toán Nhà nước, năm 2014, TP. Đà Nẵng đã tự ý bổ sung kinh phí mua sắm ô tô phục vụ công tác gần 3,6 tỷ đồng; Khánh Hòa bổ sung kinh phí ngoài dự toán được giao đầu năm cho 4 đơn vị là hơn 3,3 tỷ đồng để mua ô tô; Trà Vinh mua mới 21 xe ô tô phục vụ công tác cho các sở, ban ngành; Phú Yên mua 3 xe ô tô với giá trị 3 tỷ đồng,... Một số địa phương còn xảy ra tình trạng mua xe ô tô vượt tiêu chuẩn như Lào Cai và Trà Vinh.
Tổng lực giảm đầu xe
Để giải quyết thực trạng nói trên, năm 2015, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 32/2015/QĐ-TTg quy định tiêu chuẩn, định mức và chế độ quản lý, sử dụng xe ô tô trong cơ quan Nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ. Bên cạnh việc đưa ra những tiêu chuẩn, định mức cụ thể, với Quyết định này, lãnh đạo Chính phủ yêu cầu các cơ quan, đơn vị kiên quyết xử lý xe ô tô dôi dư sau khi rà soát, sắp xếp lại theo hướng chuyển từ xe ô tô phục vụ công tác chung sang xe ô tô chuyên dùng; điều chuyển cho các cơ quan, đơn vị còn thiếu xe; số xe thừa bán đấu giá công khai để thu tiền nộp NSNN.
Theo thống kê của Bộ Tài chính, đến nay, 44/44 bộ, cơ quan Trung ương và 63/63 địa phương đã hoàn thành việc rà soát, sắp xếp xe ô tô phục vụ công tác theo tiêu chuẩn, định mức, chế độ. Sau hơn 1 năm triển khai, số xe ô tô công giảm do thu hồi, điều chuyển, bán, thanh lý, tiêu hủy là 2.085 chiếc với tổng nguyên giá 1.094,50 tỷ đồng. Trong đó, khối Trung ương giảm 549 chiếc với tổng nguyên giá 312,22 tỷ đồng; khối địa phương giảm 1.536 chiếc với tổng nguyên giá 782,28 tỷ đồng.
Đại diện Cục Quản lý công sản cũng chia sẻ: Sắp tới, Bộ Tài chính sẽ trình Thủ tướng Chính phủ sửa Quyết định 32 theo hướng đến năm 2020 giảm khoảng từ 30-50% số lượng xe ô tô phục vụ công tác chung đang trang bị cho các bộ, ngành, địa phương.
Cùng với đó, trong dự án Luật Quản lý tài sản nhà nước (sửa đổi) đang được Chính phủ trình Quốc hội, dự kiến ban hành vào cuối năm 2017, thẩm quyền quy định tiêu chuẩn, định mức sử dụng đối với xe ô tô cũng sẽ được nâng từ Thủ tướng Chính phủ lên Chính phủ để nâng cao hiệu lực pháp lý và thực thi trong thực tiễn.
Đặc biệt, một giải pháp mang tính “bước ngoặt” cũng đang được chờ đợi trong dự án Luật trình lần này là việc bắt buộc khoán kinh phí sử dụng xe ô tô phục vụ các chức danh và xe phục vụ công tác chung của cơ quan Nhà nước. Khi đó, NSNN không phải bố trí dự toán để mua tài sản, giảm chi phí xăng xe, sửa chữa, bảo dưỡng, lương lái xe, hao mòn tài sản; giảm biên chế lái xe và quản lý xe ô tô; các cá nhân có tiêu chuẩn sử dụng tài sản công chủ động sử dụng tiết kiệm, tránh lãng phí. Thực tế, cơ chế khoán xe đã được quy định trong Quyết định của Thủ tướng Chính phủ nhưng chưa bắt buộc áp dụng mà chỉ do các cá nhân tự nguyện đăng ký nên việc triển khai thực hiện chưa hiệu quả. Qua báo cáo của các bộ, ngành và địa phương, hầu như cơ chế khoán xe chưa được thực hiện nhiều. Trong khi đó, xu hướng không trang bị xe công bằng hiện vật mà chuyển sang cơ chế thuê, khoán đang được Chính phủ nhiều nước trên thế giới áp dụng.
Tính toán của Bộ Tài chính cho thấy, nếu mức kinh phí khoán là 20 triệu đồng/người/tháng thì khi thực hiện khoán kinh phí sử dụng xe ô tô đối với một số chức danh được sử dụng xe ô tô hoặc các đơn vị cấp Chi cục, Trung tâm thuộc Sở sẽ giúp giảm chi NSNN 80 triệu đồng/xe/năm. Nếu mức kinh phí khoán là 15 triệu đồng/người/tháng, con số tiết kiệm mỗi năm có thể lên tới 140 triệu đồng/xe so với 320 triệu đồng/xe như hiện nay. Ước tính, áp dụng khoán kinh phí bắt buộc sẽ giảm được gần 700 đầu xe phục vụ chức danh và tối đa 10.000 đầu xe phục vụ công tác chung, từ đó, riêng khoản kinh phí để vận hành lượng xe này, ngân sách cắt giảm được khoản 3.400 tỷ đồng mỗi năm.
Với những con số tiết kiệm khá lớn như vậy, việc luật hóa để đưa vào triển khai thực tiễn các hình thức quản lý, sử dụng tài sản nhà nước mới là hết sức cần thiết.
Để điều chỉnh việc một số địa phương nhận xe biếu tặng của DN, dự thảo Luật Quản lý, sử dụng tài sản nhà nước (sửa đổi) đã bổ sung vào các hành vi bị cấm việc sử dụng xe ô tô và các tài sản khác do các tổ chức, cá nhân tặng cho để phục vụ cho cá nhân của các cơ quan, tổ chức, đơn vị.
Tham gia ý kiến về vấn đề này, các thành viên của Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận định: Việc biếu, tặng trước nay mang tính giao dịch dân sự, phía nhận cũng có quyền nhận hay không. Đặc biệt, một số loại tài sản lại mang ý nghĩa xã hội, nhân văn,... Chỉ có điều, hầu hết các tài sản biếu, tặng lại có giá trị lớn dễ dẫn đến vi phạm Luật Phòng, chống tham nhũng, do đó, thay vì cấm nên cho phép nhận nhưng ghi rõ phải sử dụng đúng mục đích, đúng tiêu chuẩn và có hiệu quả. Một số chuyên gia cũng đồng tình vẫn để các cơ quan nhà nước nhận tài sản biếu, tặng của DN song đề nghị đưa vào Luật quy định cấm các cơ quan nhận tài sản biếu, tặng từ các DN thuộc phạm vi quản lý của mình.