Một đạo luật phải “cõng” hàng chục văn bản hướng dẫn
- 31/08/2012
“Chúng ta làm chính sách theo kiểu vừa thiết kế vừa thi công, thậm chí đôi khi thiết kế còn đi sau thi công, khiến cho nhiều chính sách thể hiện trong các đạo luật vừa thiếu tầm nhìn và tính dự báo, vừa không phù hợp với đòi hỏi của thực tiễn”- TS Dương Thanh Mai, Viện Khoa học Pháp lý (Bộ Tư pháp), nhận định tại hội thảo về cải thiện chất lượng pháp lý do Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương tổ chức ngày 30-8 tại Hà Nội.
TS Mai cho biết một cuộc khảo sát thực hiện từ năm 2005 đến năm 2009 thống kê được số lượng văn bản ban hành bao gồm 117 luật, pháp lệnh; 769 nghị định; 1.769 thông tư và 461 thông tư liên tịch. Điều đó có nghĩa là trung bình đi kèm với một đạo luật là 6-7 nghị định và 20 thông tư hướng dẫn thi hành. Mặc dù vậy, hệ thống pháp luật được đánh giá là thiếu tính thống nhất, độ ổn định còn thấp. Các văn bản pháp luật của Việt Nam cũng hạn chế về tính công khai, minh bạch, không thực hiện đầy đủ việc giải thích pháp luật...
Một trong những nguyên nhân chính được các đại biểu chỉ ra là sự cắt khúc giữa việc xây dựng và thi hành pháp luật. “Chúng ta coi nhẹ đánh giá tác động trước và trong khi soạn thảo văn bản pháp luật, không dự tính các điều kiện bảo đảm tổ chức thi hành pháp luật khi ban hành luật và thiếu cơ chế kiểm tra, theo dõi, đánh giá tác động kinh tế-xã hội sau khi thi hành” - bà Mai nói.
Theo ông Adrian Chippindale, Giám đốc Văn phòng các quy định theo thông lệ tốt nhất (Úc), báo cáo đánh giá tác động pháp luật (RIA) được yêu cầu thực hiện đối với tất cả các đề xuất có thể gây tác động thể chế ở Úc, trừ khi tác động tạo ra không đáng kể hoặc tác động có tính chất máy móc.
Ở Việt Nam, báo cáo RIA được đính kèm cùng với dự thảo văn bản quy phạm pháp luật, do cơ quan chủ trì thực hiện. Theo TS Dương Thanh Mai, các báo cáo chủ yếu là định tính, thiếu số liệu, dữ liệu để chứng minh, lựa chọn phương án và khuyến nghị giải pháp thiếu thuyết phục. Trong khi đó, đại diện của Bộ Kế hoạch và Đầu tư phản ánh “rất nhiều báo cáo RIA có chất lượng “khủng khiếp”, do cửa thẩm định chưa chặt, hay là còn nhiều cửa khác nữa?”.
Tình trạng này có phần nguyên nhân từ việc chi phí để làm báo cáo RIA thấp hơn chi phí cần thiết hàng chục lần. “Khi chúng tôi làm báo cáo đánh giá tác động của riêng việc đăng ký kinh doanh thôi, đã phải tốn đến 20.000 USD. Vậy nhưng định mức nhà nước chi cho một báo cáo RIA chỉ 4-6 triệu đồng, làm sao đảm bảo chất lượng được?” - TS Mai chia sẻ.