Luật thuế thu nhập cá nhân sửa đổi: đã sát với thực tế cuộc sống?

Điều chỉnh theo giá cả

Theo đề xuất của Bộ Tài chính, việc sửa đổi một số điều của Luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) sẽ theo hướng tăng mức khởi điểm chịu thuế lên 9 triệu đồng và tăng mức giảm trừ cho người phụ thuộc lên 3,6 triệu đồng. Khi được áp dụng, số người phải nộp thuế TNCN trong thời gian tới chỉ còn khoảng 1,2 triệu người thay vì 3,8 triệu người như hiện nay.

Trong lần sửa đổi này, sẽ có 3 nội dung được điều chỉnh, gồm: mức giảm trừ gia cảnh, sửa đổi bổ sung phạm vi và đối tượng chịu thuế, sửa đổi quyết toán thuế. Trong số 3 nội dung nói trên thì vấn đề được dư luận quan tâm nhất hiện nay là việc giảm trừ gia cảnh. Sau khi tổng hợp các ý kiến, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ thông qua điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh đối với cá nhân người nộp thuế từ 4 triệu đồng lên 9 triệu đồng/tháng; còn đối với người phụ thuộc là từ 1,6 triệu đồng lên 3,6 triệu đồng/tháng.

(Ảnh minh họa)
Theo phương án sửa đổi công bố hồi tháng 3, Bộ Tài chính dự kiến nâng các mức khởi điểm chịu thuế từ 4 triệu đồng lên 6 triệu đồng và mức giảm trừ cho người phụ thuộc từ 1,6 triệu đồng lên 2,4 triệu đồng. Tuy nhiên, việc điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh cần căn cứ vào mức độ tăng trưởng GDP, GDP/người và chỉ số CPI trong vài năm tới, đề án cải cách tiền lương, kết quả thống kê về mức sống và thu nhập của dân cư, và cả trên cơ sở tiếp thu ý kiến của người dân, dư luận xã hội, do đó đã được đẩy lên cách biệt.

Cùng với đó, tất cả các bậc thuế đang áp dụng đối với người lao động cũng sẽ được hưởng điều chỉnh, chẳng hạn như người đang nộp thuế bậc 3 sẽ chỉ phải nộp thuế bậc 2, bậc 2 chỉ phải nộp bậc 1, nghĩa là sẽ chuyển xuống bậc nộp thuế thấp hơn. Dự kiến sau khi được Quốc hội thông qua vào tháng 10-2012, luật mới sẽ áp dụng từ ngày 1-7-2013.

Vẫn cần cân nhắc!

Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội tư vấn thuế Việt Nam đánh giá, việc tăng mạnh mức giảm trừ gia cảnh này sẽ được lòng dân hơn so với đề xuất ban đầu của Bộ Tài chính. Tuy nhiên, từ góc độ là chuyên gia nghiên cứu chính sách thuế thì việc tăng này vẫn cần xem xét lại. Hiện nay, số người thu nhập từ tiền lương, tiền công khá lớn, hơn 12 triệu người nhưng trong đó, có tới 8,8 triệu người có thu nhập từ tiền lương không phải nộp thuế. Cả nước chỉ có gần 3,9 triệu người hiện đang nộp thuế thu nhập cá nhân, trong đó, gần 2,9 triệu người nộp thuế bậc 1. Còn lại, 1 triệu người nộp thuế thu nhập cá nhân từ bậc 2 trở lên. Điều đáng nói là số lượng người nộp thuế lại không tỷ lệ thuận với giá trị đóng góp thuế vào ngân sách. Bà Cúc cho biết, tổng số tiền nộp thuế của 2,9 triệu người ở bậc 1 chỉ đóng góp 10% tổng giá trị thuế thu nhập cá nhân cả nước, còn lại, tới 90% tổng số thuế thu nhập cá nhân lại được đóng góp từ 1 triệu người còn lại.

Vì thế, khi Bộ Tài chính nâng mạnh các mức giảm trừ gia cảnh thì rõ ràng, 2,9 triệu người vốn đang nộp thuế bậc 1 không phải nộp thuế nữa. Như vậy, tính chất của thuế thu nhập cá nhân sẽ thay đổi, không còn đúng ý nghĩa ban đầu mà có thể, "chuyển" sang ý nghĩa thành thuế cho người có thu nhập cao.

Cần giãn khoảng cách giữa các bậc thuế lên 40 lần

Cũng vì lý do phân tích trên, Bộ Tài chính cho rằng, việc sửa đổi các mức thuế suất và độ giãn cách giữa các bậc thuế của Biểu thuế hiện hành không cần phải đặt ra. Ngoài ra, hướng sửa đổi trên cho phép việc thực hiện luật thuế trở nên đơn giản hơn. Vì vậy, Chính phủ có điều kiện rút ngắn thời hạn áp dụng Luật thuế thu nhập cá nhân sửa đổi từ 1/1/2014 sớm lên nửa năm, áp dụng từ 1/7/2013.

Dự kiến này theo phân tích của bà Nguyễn Thị Cúc là hạn chế lớn nhất trong đợt sửa đổi mới dự luật. Theo bà Cúc, việc điều chỉnh thuế thu nhập cá nhân không chỉ phụ thuộc vào mỗi mức giảm trừ gia cảnh mà thực chất, chịu ảnh hưởng có tính quyết định lớn lại chính ở biểu thuế lũy tiến từng phần hiện nay. Hiện nay, khoảng cách giữa các bậc thuế là quá gần nên tác dụng điều chỉnh thuế thu nhập cá nhân gần như không thay đổi đáng kể.

Như bà Cúc tính toán, sau khi giảm trừ gia cảnh, bậc 1 có mức thu nhập chịu 5 triệu đồng cho đến bậc 7 cao nhất là 80 triệu đồng chỉ cách nhau 16 lần. Trong khi đó, tại Trung Quốc, khoảng cách này là cách nhau 53 lần, ở Philippines cách nhau 50 lần, ở Malaysia 40 lần và ở Thái Lan là 27 lần.

Khi khoảng cách giữa các bậc thuế quá gần, lại cộng với mức giảm trừ gia cảnh tăng mạnh, một phần lớn người nộp thuế hiện hành thì nghiễm nhiên "miễn thuế", nghĩa vụ đóng góp thuế còn lại dồn tập trung vào một số ít người có thu nhập cao. Đây lại là những cá nhân có trình độ năng lực cao, đặc biệt là những người nước ngoài hoặc người Việt Nam học tập ở nước ngoài về. Vì vậy, chính sách giữ nguyên biểu thuế như hiện nay sẽ khiến Việt Nam sẽ bị hạn chế trong cạnh tranh, thu hút nhân lực so với các nước trong khu vực, đồng thời, tạo ra sự bất bình đẳng với giữa các nhóm người dân.

Bà Cúc đề nghị, Bộ Tài chính nên để giữ nguyên mức đề xuất ban đầu là giảm trừ gia cảnh 6 triệu cho người nộp thuế và 2,4 triệu đồng/ tháng cho người phụ thuộc. Đồng thời, Bộ cần giãn khoảng cách các bậc thuế tăng từ 16 lần lên khoảng 40 lần nếu so sánh giữa bậc 1 và bậc 7. Như vậy, bậc thuế cao nhất, thu nhập chịu thuế sẽ không phải là 80 triệu đồng/tháng mà là 200 triệu đồng/tháng. Ví dụ, thay vì bậc 2 là từ 5-10 triệu đồng, Bộ cần giãn ra từ 5-15 hoặc đến 20 triệu đồng/ tháng.