Luật Phá sản (sửa đổi): Thúc đẩy môi trường kinh doanh lành mạnh

Sửa Luật Phá sản góp phần tái sinh doanh nghiệp còn có khả năng phục hồi, thúc đẩy môi trường kinh doanh lành mạnh

Cho ý kiến về dự án Luật Phá sản (sửa đổi), phân tích từ thực tiễn, qua hơn 10 năm thi hành, Luật Phá sản đã phát huy nhiều tác động tích cực tới môi trường kinh doanh. Tuy nhiên, đến nay Luật nảy sinh nhiều vấn đề bất cập từ quá trình tổ chức thực hiện cũng như nội tại quy định của luật. Vì vậy, các đại biểu cho rằng, lần này Quốc hội dự kiến xem xét thông qua dự án Luật Phá sản (sửa đổi) là hướng đi đúng đắn, hội tụ đầy đủ những căn cứ về mặt chính trị, pháp lý, thực tiễn. Đặc biệt, vừa qua Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân, trong đó đề cập cụ thể phải tiến hành sửa đổi Luật Phá sản, rút ngắn thời gian xử lý các thủ tục pháp lý, mở rộng phạm vi áp dụng chế tài phá sản rút gọn, đẩy mạnh áp dụng thủ tục tố tụng trên nền tảng điện tử, cải cách cơ chế xử lý tài sản.

Quang cảnh phiên họp

Đại biểu Mai Thị Phương Hoa, đoàn Ninh Bình phân tích, thực tiễn vừa qua cũng phát sinh nhiều vấn đề bất cập trong quá trình xử lý những vụ việc phá sản như: thủ tục phục hồi hoạt động kinh doanh, chưa có quy định về thủ tục rút gọn để phục hồi phá sản doanh nghiệp, hợp tác xã có tính chất đặc thù, hoặc các vấn đề liên quan đến quản tài viên, tạm ứng chi phí phá sản.... Dự Luật lần này được đại biểu đánh giá là sửa đổi một cách toàn diện và khắc phục được nhiều hạn chế bất cập, mang tính đột phá, kỳ vọng giải quyết cơ bản tình trạng doanh nghiệp, hợp tác xã lâm vào tình trạng mất khả năng thanh toán sẽ được phá sản theo đúng quy định của pháp luật, đồng thời góp phần làm tái sinh những doanh nghiệp còn có khả năng phục hồi, thúc đẩy môi trường kinh doanh phát triển lành mạnh.

Đại biểu Mai Thị Phương Hoa, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Ninh Bình phát biểu

Về tên gọi của Luật được cơ quan soạn thảo xin ý kiến, đề xuất đổi tên là Luật Phục hồi, phá sản, đại biểu Mai Thị Phương Hoa cho rằng nên giữ nguyên tên Luật Phá sản. Thực tế, Luật Phá sản năm 2014 đã có quy định về thủ tục phục hồi hoạt động kinh doanh, được thực hiện sau khi tòa án mở thủ tục phá sản doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán, tiến hành thủ tục kiểm kê tài sản và thực hiện thủ tục hội nghị chủ nợ, trong khi dự thảo luật Phá sản (sửa đổi) lại đưa thủ tục phục hồi lên trước thủ tục phá sản. Đại biểu phân tích, xây dựng phương án phục hồi hoạt động sản xuất kinh doanh là điều mà doanh nghiệp, hợp tác xã nào cũng phải làm trước khi nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản. Vì vậy, không thể vì quy định thủ tục phục hồi trước thủ tục phá sản mà phải thay đổi tên gọi của luật. Ngoài ra, trong bối cảnh sắp xếp tổ chức bộ máy, nhiều cơ quan sau sáp nhập vẫn lựa chọn tên ngắn gọn, nội dung bao hàm cơ bản nhất mà không nhất thiết phải đưa toàn bộ nhiệm vụ, chức năng vào. Đồng thời, thực hiện tiết kiệm, chống lãng phí, đảm bảo thống nhất của các văn bản quy phạm pháp luật liên quan, đại biểu đề nghị giữ nguyên tên gọi là Luật Phá sản (sửa đổi).

Đại biểu tham dự phiên họp

Liên quan tới chi phí phục hồi phá sản, tạm ứng chi phí phục hồi phá sản tại Điều 20, đối với vấn đề tạm ứng chi phí phá sản, chi trả chi phí phá sản trong những trường hợp không phải nộp tạm ứng chi phí phá sản hoặc doanh nghiệp, hợp tác xã không còn tiền tài sản để nộp, hoặc doanh nghiệp, hợp tác xã còn tài sản nhưng không thể bán bảo đảm chi phí phá sản, tờ trình nêu hai quan điểm. Quan điểm thứ nhất: quy định về tạm ứng chi phí phá sản cũng như nguồn chi trả chi phí phá sản trong các trường hợp trên do ngân sách nhà nước bảo đảm. Quan điểm thứ hai: lấy từ nguồn Quỹ phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Đại biểu tham dự phiên họp

Đại biểu Mai Thị Phương Hoa cho rằng nên để ngân sách nhà nước bảo đảm bởi những trường hợp này liên quan đến người lao động, công đoàn, trong khi doanh nghiệp không còn tài sản. Tuy nhiên, đại biểu đề nghị, cơ quan chủ trì soạn thảo cân nhắc, phân tích thêm bởi sau khi Luật ban hành với những nội dung thông thoáng và đột phá được sửa đổi, dự kiến sẽ có nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã nộp đơn xin làm thủ tục phá sản. Ngoài ra chưa kể chi phí cho quản tài viên, thẩm phán, chi phí kiểm đếm tài sản ở địa bàn trong và ngoài nước, bảo quản, gửi giữ, lưu kho… với những vụ việc phức tạp. Như vậy chi phí từ ngân sách nhà nước cho việc này sẽ tăng lên, điều này cũng cần được lưu ý.

Ưu tiên áp dụng thủ tục phục hồi

Các đại biểu tham dự

Đáng chú ý, dự thảo Luật đã mở rộng phạm vi điều chỉnh và nguyên tắc cơ bản được quy định tại các Điều 1, 2 và 3, nhấn mạnh ưu tiên áp dụng thủ tục phục hồi trước trước khi tuyên bố phá sản. Các đại biểu cho rằng đây là định hướng phù hợp. Tuy nhiên, việc luật đã loại trừ tổ chức tín dụng và doanh nghiệp bảo hiểm khỏi phạm vi phục hồi như quy định tại Điều 2, một số đại biểu cho rằng có thể dẫn đến sự thiếu đồng bộ với Luật Các tổ chức tín dụng và Luật Kinh doanh bảo hiểm. Do đó đề xuất bổ sung nguyên tắc phối hợp giữa các đạo luật nhằm tránh khoảng trống pháp lý khi xử lý các trường hợp đặc thù này.

Một điểm mới của dự thảo là giải quyết vụ việc trên môi trường điện tử. Tuy nhiên, các quy định này theo đại biểu còn khá chung chung, mang tính chất khái quát. Do đó, cần thiết lập cổng thông tin điện tử quốc gia về phá sản, nơi công khai dữ liệu vụ việc, danh sách chủ nợ, kết quả thanh lý tài sản. Đồng thời, phải khẳng định giá trị pháp lý của chữ ký số và biểu quyết điện tử để tạo cơ sở vững chắc cho việc áp dụng.

Đại biểu Thạch Phước Bình, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Vĩnh Long phát biểu

Băn khoăn về chính sách nhà nước tại Điều 4, dự thảo Luật định hướng hỗ trợ về thuế, tín dụng, tài chính, đất đai cho doanh nghiệp gặp khó khăn. Tuy nhiên, quan điểm của đại biểu Thạch Phước Bình, quy định này còn mang tính khái quát, chưa có tiêu chí cụ thể. Đại biểu đề xuất cần có một số nguyên tắc về mặt tiêu chí để tránh tình trạng áp dụng tùy tiện hoặc bị lợi dụng, trong đó cần xác định rõ đối tượng được hỗ trợ, ví dụ như doanh nghiệp nhỏ và vừa, hợp tác xã, thời hạn áp dụng cũng như cơ quan chịu trách nhiệm triển khai và giám sát việc này.

Liên quan tới thẩm quyền của Tòa án, các Điều 6, Điều 7 đã trao thêm quyền cho Tòa án nhân dân khu vực. Tuy nhiên, qua nghiên cứu, đại biểu Thạch Phước Bình nhận thấy, dự thảo luật chưa quy định cơ chế phối hợp giữa Tòa án với Cơ quan thi hành án dân sự, cơ quan thuếvà cơ quan bảo hiểm xã hội trong làm thủ tục này. Trong thực tiễn, đây chính là khâu dễ phát sinh chồng chéo, kéo dài vụ việc. Vì vậy, đại biểu đề nghị cần bổ sung một khoản riêng quy định trách nhiệm phối hợp liên ngành, đồng thời theo đó thì Chính phủ cần phải ban hành nghị định liên tịch hoặc thông tư liên tịch để thống nhất trong hướng dẫn thực hiện.

Đại biểu tham dự phiên họp

Đối với định chế quản tài viên và doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản, dự thảo luật mở rộng nhiệm vụ, quyền hạn nhưng cơ chế độc lập về tài chính vẫn chưa được bảo đảm. Theo đại biểu, để khắc phục cần quy định rõ cơ chế chỉ định luân phiên hoặc ngẫu nhiên từ danh sách quốc gia để tránh lợi ích nhóm. Đồng thời bổ sung quỹ tạm ứng chi phí phá sản từ ngân sách nhà nước nhằm bảo đảm thù lao cho quản tài viên, đặc biệt trong trường hợp doanh nghiệp không còn tài sản. Ngoài ra, cũng còn là cần làm rõ trường hợp quản tài viên từ chối nhiệm vụ và quy trình thay thế để tránh gián đoạn việc giải quyết vụ việc vì trong thực tế có thể xảy ra trường hợp này.

Đại biểu tham dự phiên họp

Với một số nội dụng cụ thể của thủ tục phục hồi, đại biểu Thạnh Phước Bình cho rằng, việc yêu cầu doanh nghiệp nộp ngay phương án phục hồi cùng đơn cũng như cơ chế khoanh nợ thuế và tạm dừng đóng bảo hiểm xã hội là những điểm tiến bộ. Tuy nhiên, các quy định này vẫn còn thiên về hình thức. Đại biểu đề xuất nghiên cứu có thể bổ sung cơ chế phục hồi sớm cho doanh nghiệp thỏa thuận trước với chủ nợ để Tòa án phê chuẩn nhanh chóng hơn. Đồng thời, quy định rõ ràng về cơ chế ưu tiên đối với các khoản tài trợ mới nhằm khuyến khích chủ nợ và nhà đầu tư tham gia hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình phục hồi.

Hay như thủ tục phá sản, theo đại biểu Thạch Phước Bình, dự thảo Luật rất tiến bộ khi đã bổ sung trách nhiệm nộp đơn của cơ quan thuế và cơ quan bảo hiểm xã hội nhưng vẫn thiếu chế tài trong trường hợp các cơ quan này chậm trễ hoặc không thực hiện. Để nâng cao tính ràng buộc, dự thảo luật cần bổ sung điều khoản quy định rõ trách nhiệm của cá nhân, người đứng đầu cơ quan nếu như không nộp đơn đúng hạn gây thiệt hại cho chủ nợ hoặc là cho người lao động.

Phó Chánh án Toà án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Tiến phát biểu

Giải trình ý kiến đại biểu, Phó Chánh án Toà án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Tiến nêu rõ, Toà án nhân dân tối cao kiến nghị sửa tên thành Luật Phục hồi, phá sản bởi các doanh nghiệp Việt Nam rất ngại tâm lý là phá sản. Đối với các doanh nghiệp, phục hồi là để tái sinh và giúp cho doanh nghiệp tái cơ cấu. Trong quá trình phục hồi, có thể thành công hoặc không thành công nhưng mục đích là tạo ra môi trường kinh doanh lành mạnh và hỗ trợ doanh nghiệp, thúc đẩy phát triển kinh tế.

Về chi phí tạm ứng phá sản được đại biểu Mai Thị Phương Hoa đề cập, Toà án nhân dân tối cao nhận thấy đây là một trong những điểm nghẽn làm chậm giải quyết phá sản. Trên thực tiễn, nhiều doanh nghiệp khi không còn hoạt động nữa và không còn tiền nên để ngân sách chi trả là hợp lý. Với những trường hợp tài sản còn nhưng chưa bán được, nhưng để giải quyết kịp thời các vụ việc phá sản này thì cần có một nguồn chi phí ứng từ ngân sách Nhà nước ra để giải quyết. Sau khi giải quyết, nếu bán được tài sản và thu hồi cũng ưu tiên lấy tiền từ nguồn bán tài sản này để hoàn trả lại cho ngân sách Nhà nước.

Phó Chánh án Toà án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Tiến phát biểu

Với ý kiến về vụ việc phục hồi và phá sản trên môi trường điện tử, Phó Chánh án Toà án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Tiến khẳng định, qua tham khảo kinh nghiệm quốc tế, cơ quan soạn thảo thiết kế trên cơ sở tất cả từ khi nộp đơn cho đến khi kết thúc giải quyết chủ yếu dựa trên môi trường điện tử, nền tảng điện tử, đúng theo tinh thần Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị. Đại biểu Thạch Phước Bình cho rằng cần lập cổng thông tin điện tử về phá sản, quá trình xây dựng và nghiên cứu tiếp thu, Tòa án nhân dân tối cao sẽ tiếp tục nghiên cứu.

Về mối quan hệ phối hợp giữa Tòa án với Chính phủ, với Tòa án các cơ quan khác, để giải quyết vụ việc phục hồi, phá sản được nhanh chóng, hiệu quả, một trong những giải pháp căn cơ đó là sự phối hợp giữa Tòa với Chính phủ, giữa Tòa với Chính quyền và Tòa án với các cơ quan liên quan. Nội dung này cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp thu và tiếp tục phối hợp giữa các cơ quan.

Quan điểm của cơ quan chủ trì soạn thảo là các quy định trong dự án Luật hỗ trợ tốt nhất cho doanh nghiệp, hợp tác xã trong quá trình phục hồi, phá sản, tái cơ cấu. Đồng thời, tiếp thu, nghiên cứu thêm các tiêu chí hỗ trợ, đối tượng hỗ trợ, giám sát… nhằm tránh lợi dụng chính sách./.