Kiểm toán nợ công

Mặc dù nợ công vẫn duy trì trong giới hạn QH cho phép, song trong số 2.585 nghìn tỷ đồng dư nợ (tính đến cuối năm 2015), có bao nhiêu là “nợ xấu”? Người dân - những người phải chìa hầu bao để trả nợ công - có quyền đặt câu hỏi này khi mà sau Vinashin lại có thêm những dự án nghìn tỷ “đắp chiếu” khác được lôi ra ánh sáng như Gang thép Thái Nguyên, Nhà máy Đạm Ninh Bình, Nhà máy sản xuất xơ sợi Đình Vũ… Chuyện được dư luận biết đến đã vài năm nay nhưng tính thời sự của vấn đề hiệu quả vốn đầu tư công vẫn còn nóng hổi. Mà hiệu quả đầu tư công và nợ xấu trong nợ công thì tỷ lệ nghịch với nhau. Hiệu quả đầu tư công càng “lẹt đẹt” bao nhiêu “nợ xấu” trong nợ công sẽ càng cao bấy nhiêu.

Liên quan đến nợ công không chỉ có câu hỏi về “nợ xấu” mà còn vô vàn những dấu hỏi khác. Vì sao Bộ Tài chính nhiều lần lỡ hẹn trong nhiệm vụ công khai số liệu về nợ công? Số liệu nợ đã chính xác chưa, có được hạch toán đầy đủ hay không? Cách thức hạch toán đã theo các thông lệ quốc tế để bảo đảm tính so sánh chưa? Công tác quản lý nợ như thế nào? Chi phí vay nợ và mục đích sử dụng các khoản vay ra sao?... Sẽ có câu trả lời đầy đủ cho những khoảng trống trên đây nếu vấn đề kiểm toán nợ công được quy định rõ ràng hơn.

Trên thực tế, cách đây 6 năm (2011), Kiểm toán Nhà nước đã lần đầu tiên đưa kiểm toán công tác quản lý nợ công tại Bộ Tài chính như một nội dung kiểm toán chi tiết trong kiểm toán báo cáo quyết toán ngân sách nhà nước hàng năm. Điều này phù hợp với thông lệ quốc tế cũng như quy định của Luật Quản lý nợ công hiện hành. Tuy nhiên, mặc dù quá trình kiểm toán quyết toán ngân sách nhà nước có sự lồng ghép đánh giá về vay nợ Chính phủ và nợ công nhưng cho đến nay, Kiểm toán Nhà nước chưa xác nhận được số liệu nợ công hàng năm. Nhiều vấn đề về quản lý nợ công đang có sự khác biệt xa so với chuẩn mực các tổ chức quốc tế ban hành nhưng chưa được phát hiện. Vậy mới có chuyện Bộ Tài chính công bố nợ công vẫn dưới ngưỡng QH cho phép (65% GDP) nhưng tính toán của các chuyên gia kinh tế lại đưa ra con số lớn gấp vài lần. Quá trình kiểm toán mới chỉ đi sâu vào tính tuân thủ của việc vay nợ mà chưa đưa ra ý kiến về tình hình quản lý để các cơ quan của QH, Chính phủ (và thậm chí là người dân biết) để có những sửa đổi cần thiết.

Những hạn chế trong kiểm toán nợ công hiện nay xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó có việc Luật Quản lý nợ công mới chỉ đề cập một cách sơ lược về vấn đề này. Cụ thể, Luật này chỉ có duy nhất quy định tại Khoản 5, Điều 5 liên quan đến hoạt động kiểm toán là: “Chương trình, dự án sử dụng vốn vay của Chính phủ, chính quyền địa phương phải được kiểm toán bởi Kiểm toán Nhà nước hoặc kiểm toán độc lập”.

Dự thảo Luật Quản lý nợ công (sửa đổi) đã được QH cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 3 vừa qua và dự kiến thông qua trong Kỳ họp tháng 10 tới. Đây là cơ hội để bổ sung những quy định về kiểm toán quản lý nợ công của Kiểm toán Nhà nước; không chỉ kiểm toán các chương trình, dự án sử dụng vốn vay của Chính phủ, chính quyền địa phương mà cần bao hàm cả công tác quản lý nợ công. Điều này sẽ cho phép Kiểm toán Nhà nước thực hiện kiểm toán và báo cáo kịp thời, đầy đủ cho QH về những tác động và rủi ro tiềm tàng trong quản lý nợ và hệ thống tài chính quốc gia.