Khai thông sức sáng tạo

Theo đánh giá của chính Bộ trưởng Bộ KHCN, khoản ngân sách trị giá 2% tổng chi ngân sách nhà nước hằng năm đã thấp lại còn sử dụng không hiệu quả.

Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Nguyễn Hạnh Phúc nhận định ở góc nhìn khác: “Các nhà khoa học lo về tiền còn vất vả hơn nghiên cứu, dẫn đến hiệu quả hạn chế, làm xong ứng dụng thực tế thì ít mà lưu kho thì nhiều, trong khi chính người nông dân lại tự sáng tạo ra nhiều máy móc phục vụ sản xuất hiệu quả”.

Điều rất đáng băn khoăn là chúng ta có lực lượng các nhà khoa học hùng hậu gồm hàng chục ngàn tiến sĩ và 9.000 giáo sư, nhưng không có nhiều công trình khoa học, sáng chế, phát minh ứng dụng vào trong thực tiễn. Nhìn lại, từ con ốc cho đến cái radio cũng phải nhập từ Trung Quốc, chưa kể các máy móc công nghiệp khác. Nhập siêu Việt Nam luôn ở mức cao, trong đó có nguyên nhân từ sự hạn chế của sáng chế, sáng tạo.

Vậy thì các nhà khoa học đang ở đâu? Có nhiều ý kiến cho rằng, kinh phí eo hẹp là một việc, nhưng sử dụng không hiệu quả là do các nhà khoa học chưa làm việc hiệu quả. Tài năng khoa học là khái niệm rất chung chung, nhưng đơn vị đo lường cụ thể tài năng chính là sản phẩm trí tuệ.

Các nhà khoa học chân chính không từ chối trách nhiệm và luôn có nhiệt tâm cống hiến. Nhưng để giải phóng được nguồn lực này cần phải có những cơ chế quản lý thông thoáng và phù hợp. Kinh phí chi cho nghiên cứu khoa học phải thực dụng, thực tế, tập trung. Nếu làm khoa học theo phong trào, đầu tư manh mún, nặng về quản lý hơn nghiên cứu thì lạc hậu khoa học là điều khó tránh khỏi.

Đất nước Việt Nam còn nghèo là vì thiếu vắng các sản phẩm trí tuệ, các công trình khoa học ứng dụng vào sản xuất, tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu. Chúng ta đang bán tài nguyên và mồ hôi cơ bắp để đi mua sản phẩm công nghệ cắt cổ từ các nước. Việt Nam không thể thiếu độc lập và tự chủ trong kinh tế vì yếu kém về khoa học được nữa.

Báo Lao Động mở diễn đàn “Khai thông sức sáng tạo”, mời các nhà khoa học, nhà quản lý, nhà sáng chế phát minh và bạn đọc cùng tham gia ý kiến, đề xuất các giải pháp cho quốc sách hệ trọng này.