Góp ý dự án Luật phòng chống tham nhũng: Không nên tùy tiện kiểm soát báo chí!

Theo đó, bổ sung thêm dự định: “Cơ quan báo chí, phóng viên phát hiện hoặc đưa tin về hành vi tham nhũng có trách nhiệm cung cấp thông tin, tài liệu khi có yêu cầu của cơ quan kiểm tra Đảng, cơ quan Thanh tra Nhà nước, cơ quan điều tra, VKS, Kiểm toán Nhà nước”.

Mặc dù cơ quan soạn thảo (Thanh tra Chính phủ) chưa công khai giải thích quy định như vậy có bao gồm nghĩa vụ cung cấp danh tính nguồn tin không, song dự kiến này đã gây tranh cãi. Tranh cãi vì thực tế Luật Báo chí hiện hành, tại Điều 7 quy định: “Báo chí có quyền và nghĩa vụ không tiết lộ tên người cung cấp thông tin nếu có hại cho người đó, trừ trường hợp có yêu cầu của viện trưởng VKSND hoặc chánh án TAND cấp tỉnh và tương đương trở lên cần thiết cho việc điều tra, xét xử tội phạm nghiêm trọng”.

Mặt khác, theo các quy định về đạo đức báo chí (do Hội Nhà báo Việt Nam ban hành) và những bộ quy tắc nghề nghiệp báo chí của thế giới, bảo vệ nguồn tin là một trong những chuẩn mực đạo đức cơ bản nhất của người làm báo.

Như vậy, theo pháp lý và đạo lý, không phải bất kỳ ai cũng có quyền yêu cầu nhà báo cung cấp thông tin tài liệu (nhất là khi có liên quan đến nguồn tin) mà họ dùng để viết tin, bài về PCTN. Ngay hai chức danh tư pháp có quyền này (viện trưởng VKS và chánh án cấp tỉnh), theo Luật Báo chí, cũng chỉ được thực hiện khi xử lý tội phạm nghiêm trọng, nghĩa là để phục vụ cho một vụ án cụ thể đã được khởi tố mà tội danh rơi vào khung hình phạt từ bảy năm trở lên.

Nay dự luật sửa đổi Luật PCTN trao thêm quyền này cho các chức danh hành chính và cơ quan Đảng, lại không làm rõ về các điều kiện cụ thể như tiêu chí, nội dung, thời điểm, thẩm quyền, mức độ… đã khiến cho không chỉ báo giới mà những người tố cáo, người cung cấp tin cho nhà báo cảm thấy lo lắng. Bởi thực tế trước nay hiện tượng cán bộ bị phản ánh thay vì phải giải trình hoặc xác nhận đúng - sai trước các thông tin tố cáo trên báo theo quy định của Luật Báo chí thì lại đi truy xét xem ai là người cung cấp thông tin hoặc nhà báo lấy tin từ đâu?

Việc hạch hỏi sai thẩm quyền này xuất hiện ở nhiều cá nhân từ cơ quan Đảng đến công an, UBND, sở, ngành…

Vì thế, việc tăng thêm các điều khoản kiểm soát báo chí cần phải được xem xét thận trọng, cả về pháp lý và thực tế.

(Tài liệu đính kèm: Báo cáo nghiên cứu: Báo chí và Tham nhũng: Chương trình phát triển liên hợp quốc).