Dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi): Cần có cơ chế kiểm tra, hậu kiểm, không để tình trạng “phạt rồi cho tồn tại”

Sáng 6/11, Quốc hội thảo luận ở Tổ về các dự Luật, gồm: Luật Xây dựng (sửa đổi); Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường.

Thảo luận về dự án Luật Xây dựng (sửa đổi), đại biểu Phạm Văn Hòa, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp đồng tình với việc sửa đổi Luật nhằm góp phần tháo gỡ những bất cập trong việc áp dụng và quản lý các quy định về xây dựng. Theo đại biểu, hoạt động xây dựng có tác động và ảnh hưởng rất lớn đến môi trường. Vì vậy cần tính tới tư vấn thiết kế, xây dựng vật liệu thân thiện với môi trường khi áp dụng đối với công trình hiện nay, ngay cả khi chi phí có thể đắt hơn. Tuy nhiên, quy định hiện hành chỉ dừng lại ở mức khuyến khích mà không có quy định cụ thể.

Đại biểu Phạm Văn Hòa, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp phát biểu

“Bây giờ đầu tư công trong xây dựng, tư vấn thiết kế họ thiết kế vật liệu gì thì đơn vị thi công xây dựng theo vật liệu đó. Cho nên ngay từ đầu khi đánh giá tác động môi trường là phải quy định tiêu chuẩn để trong tư vấn thiết kế sử dụng những vật liệu thân thiện với môi trường. Đằng này khuyến khích mà không có quy định cụ thể thì tôi nghĩ rất khó triển khai, đặc biệt đối những công trình dân dụng”, đại biểu Phạm Văn Hòa nhấn mạnh.

Còn đối với công trình nhà nước, việc quy định bắt buộc phải sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường là cần thiết. Đại biểu cũng cho rằng, luật pháp cũng cần rạch ròi hơn về yêu cầu bảo vệ môi trường trong hoạt động xây dựng, thay vì chỉ nêu các nguyên tắc chung chung. Cụ thể, cần làm rõ bảo vệ môi trường lĩnh vực nào, như thế nào, nhất là đối với các yếu tố tác động như xây dựng trong khu dân cư hoặc thu hồi đất rừng để làm đường, thủy lợi...

Các đại biểu Quốc hội tham gia thảo luận ở Tổ 12

Giao trách nhiệm cho chủ đầu tư thẩm định nhưng cũng cần kiểm tra, hậu kiểm

Về thẩm quyền thẩm định, đại biểu Phạm Văn Hòa cho rằng, dự thảo Luật mới quy định thẩm định đối với đầu tư công, đầu tư PPP và đầu tư kinh doanh, nhưng lại chưa làm rõ thẩm quyền thẩm định đối với các dự án sử dụng vốn ODA hoặc vốn vay ưu đãi. Do đó, cần bổ sung nội dung này để đảm bảo tính khách quan. Còn về thẩm định, đại biểu cho rằng, cần quy định cơ quan chuyên môn phải đảm bảo sự kiểm soát an toàn về phòng cháy, quy chuẩn kỹ thuật, còn chủ đầu tư chịu trách nhiệm các nội dung khác trong xây dựng, đồng thời có kiểm tra, hậu kiểm đối với việc giao trách nhiệm cho chủ đầu tư, tránh trường hợp kiểm định “qua loa” đối với công trình.

Đại biểu Phạm Văn Hòa, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp phát biểu

“Tôi đồng ý như dự thảo Luật giao trách nhiệm cho chủ đầu tư tự chịu trách nhiệm, tự thẩm định nhưng cũng cần phải hậu kiểm, cần có quy định rạch ròi, cụ thể về trách nhiệm của chủ đầu tư để khi có sự cố mà do chủ đầu tư thẩm định sai sót, không khách quan trong khâu thẩm định thì chủ đầu tư phải chịu trách nhiệm về chất lượng của công trình”, đại biểu Phạm Văn Hòa phân tích.

Các đại biểu Quốc hội tham gia thảo luận ở Tổ 12

Xử lý nghiêm công trình xây dựng vi phạm, không để tình trạng “phạt rồi cho tồn tại”

Về quản lý thiết kế xây dựng, triển khai sau khi dự án đầu tư được phê duyệt, đại biểu Phạm Văn Hòa cho rằng, việc bãi bỏ thiết kế sau thiết kế cơ sở theo hướng chỉ kiểm soát một lần thể hiện chủ trương hậu kiểm, phân quyền để tiết kiệm chi phí. Tuy nhiên vấn đề này cũng tiềm ẩn rủi ro về chất lượng và an toàn của công trình khi tổ chức thẩm định, kiểm tra không cụ thể. Bên cạnh đó, đại biểu chỉ rõ, thời gian qua tại các đô thị lớn còn tình trạng xây dựng sai phép, xây dựng trên đất nông nghiệp, xây dựng không đúng quy hoạch. Vì vậy cũng cần xác định trường hợp công trình nào được miễn miễn giấy phép xây dựng, đặc biệt là công trình dân dụng, đồng thời cơ quan quản lý về xây dựng cũng phải hậu kiểm. “Nếu sai cần phải xử lý nghiêm, không để tình trạng “lập biên bản xử lý rồi cho tồn tại”. Những trường hợp như thế người ta không sợ, người ta có tiền, sẵn sàng xây dựng sai giấy phép, rồi sau đó cơ quan chức năng phát hiện, xử phạt rồi cho tồn tại, như vậy có phạt cũng như không”, đại biểu đề nghị cần quan tâm.

Đại biểu Trần Thị Hồng An, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ngãi phát biểu

Đề xuất bổ sung các quy định về Hợp tác quốc tế trong hoạt động đầu tư xây dựng

Đại biểu Trần Thị Hồng An, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ngãi đánh giá cao dự thảo Luật được xây dựng nhằm cụ thể hóa các Nghị quyết của Bộ Chính trị, trong đó có Nghị quyết số 57 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia và Nghị quyết số 59 về hội nhập quốc tế trong tình hình mới. Tuy nhiên theo đại biểu, dường như nội hàm hợp tác quốc tế trong hoạt động đầu tư xây dựng tại dự thảo Luật lại vẫn dừng ở Luật hiện hành năm 2014.

Cụ thể theo khoản 1 Điều 12 - Hợp tác quốc tế trong hoạt động đầu tư xây dựng, tổ chức cá nhân trong nước được khuyến khích mở rộng hợp tác quốc tế trong hoạt động đầu tư xây dựng, thực hiện chuyển giao công nghệ, kỹ thuật, kinh nghiệm quản lý và sử dụng vật liệu mới. Đại biểu cho rằng, quy định về hợp tác quốc tế chưa đầy đủ. “Hiện nay trong hợp tác quốc tế, chúng ta còn tranh thủ hợp tác về huy động nguồn vốn, về lĩnh vực công nghệ (có lựa chọn công nghệ xanh, công nghệ sạch và theo hướng phát triển bền vững) và hợp tác quốc tế trong kinh nghiệm hoàn thiện thể chế. Vì vậy, về vấn đề hoàn thiện thể chế xây dựng pháp luật, chúng ta cũng phải nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế để đưa vào trong dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi)”, đại biểu kiến nghị.

Các đại biểu Quốc hội tham gia thảo luận ở Tổ 12

Phân tích sâu hơn về vấn đề này, đại biểu Trần Thị Hồng An cũng chỉ rõ, về đào tạo và sử dụng nguồn nhân lực chất lượng cao, hiện nay Việt Nam đang cho phép các chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành ở các lĩnh vực được vào ở Việt Nam để hợp tác trong các lĩnh vực, trong đó có xây dựng. Trong hợp tác quốc tế về vốn, Việt Nam cần tranh thủ thu hút các nguồn vốn FDA, vốn ODA, vốn vay ưu đãi của các cơ quan tài chính, các quỹ tài chính cho các dự án hạ tầng đô thị, các dự án về năng lượng và triển khai các mô hình hợp tác công tư PPP.

Về hợp tác khoa học công nghệ, cần phải chuyển giao công nghệ hiện đại, vật liệu mới, công trình xanh, liên kết trong đào tạo và nghiên cứu giữa các Viện, trường, doanh nghiệp trong và ngoài nước. Còn về hợp tác quốc tế về tư vấn thiết kế và quản lý dự án, cần mời được các chuyên gia quốc tế về thiết kế, thẩm định, giám sát và hoạt động liên danh liên kết giữa doanh nghiệp Việt Nam và nước ngoài trong cả lĩnh vực đấu thầu quốc tế ở lĩnh vực xây dựng. Về hợp tác về thể chế, cần có hợp tác về kinh nghiệm hoàn thiện pháp luật trong ký kết các hiệp định hợp tác song phương và đa phương; hợp tác trong xây dựng bền vững và môi trường (thúc đẩy về xây dựng xanh, tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải) và hợp tác quốc tế về ứng phó biến đổi khí hậu trong lĩnh vực hạ tầng. 

Đại biểu Trần Thị Hồng An, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ngãi phát biểu

“Việt Nam là đất nước bị ảnh hưởng rất nhiều bởi biến đổi khí hậu. Riêng trong năm 2025, chúng ta đã chứng kiến các cơn bão, trận lũ lịch sử. Nếu chúng ta tận dụng được cơ hội hợp tác quốc tế trong lĩnh vực ứng phó với biến đổi khí hậu để có được những thiết kế về lĩnh vực xây dựng, nhà chống lũ, công trình phòng chống về đê điều theo mô hình quốc tế, tôi nghĩ sẽ giúp chúng ta giảm thiểu rất nhiều tác động của biến đổi khí hậu và môi trường”, đại biểu nêu rõ.

Bên cạnh đó, đại biểu cũng cho rằng, khoản 4, Điều 11 dự thảo Luật quy định nhiều chính sách khuyến khích cho hoạt động đầu tư xây dựng. Trong đó, Nhà nước có cơ chế chính sách khuyến khích việc nghiên cứu, đầu tư phát triển và sử dụng vật liệu xây dựng mới, vật liệu tái chế, vật liệu xanh, vật liệu nhẹ, vật liệu thông minh, vật liệu thân thiện với môi trường, vật liệu phù hợp ven biển, hải đảo, đảm bảo phát triển bền vững và bảo vệ quốc phòng an ninh… Tuy nhiên, Điều 8 về Vật liệu xây dựng (khoản 2) lại có những ràng buộc, yêu cầu vật liệu, cấu kiện sử dụng cho công trình xây dựng phải theo đúng thiết kế xây dựng và chỉ dẫn kỹ thuật nếu có. “Để hiện thực hóa, cụ thể hóa nội dung khuyến khích nêu trên, tôi đề nghị Chính phủ có các quy định chi tiết để đảm bảo tính khả thi khi tổ chức thực hiện”, đại biểu kiến nghị.

Đại biểu Nguyễn Thanh Cầm, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp phát biểu

Bổ sung nguyên tắc đảm bảo cơ hội tiếp cận công bằng trong xây dựng

Quan tâm đến đối tượng đặc thù trong xã hội, đó là người khuyết tật, đại biểu Nguyễn Thanh Cầm, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp cho rằng, Điều 5 dự thảo Luật về Nguyên tắc cơ bản trong hoạt động xây dựng chỉ quy định những nguyên tắc rất cơ bản và phổ quát. Đề nghị bổ sung thêm nội hàm trong khoản 4 Điều 5 để đảm bảo cơ hội tiếp cận công bằng cho mọi người, đặc biệt là người khuyết tật. “Chúng ta cần đưa vào đây nguyên tắc này, bởi đấy là điều kiện cơ bản để khi tiến hành bất cứ công trình xây dựng nào, dù nhỏ hay to, phải nghĩ đến việc xây dựng đường đi, nhà vệ sinh, cầu thang, sân chơi hay nơi trú của những đối tượng rất đặc thù này”, đại biểu kiến nghị.

Các đại biểu Quốc hội tham gia thảo luận ở Tổ 12

Đại biểu Nguyễn Thanh Cầm cũng cho rằng, Việt Nam ngày càng phát triển, việc bổ sung nguyên tắc này thể hiện tính nhân văn và ưu việt của đất nước ta từ từng thiết kế rất nhỏ trong xây dựng, để cho các đối tượng khó khăn, thiệt thòi hơn trong cuộc sống thấy được sự quan tâm, cơ hội tiếp cận bình đẳng như những người dân khác trong xã hội.

Cũng tại buổi thảo luận, các đại biểu Quốc hội đã có nhiều ý kiến đóng góp đối với các nội dung dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường./.

Một số hình ảnh thảo luận ở Tổ 12:

Đại biểu Tô Văn Tám, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ngãi

Các đại biểu Quốc hội tham gia thảo luận ở Tổ 12