Dự thảo Luật Phòng, tránh và giảm nhẹ thiên tai: Nhà nước không chỉ... hỗ trợ!

Song, hiện nay các văn bản quy phạm pháp luật của nước ta trong lĩnh vực này đang vừa thừa, vừa thiếu, chắp vá và hiệu lực pháp luật không cao. Hơn nữa, biến đổi khí hậu toàn cầu có thể sẽ xảy ra những thiên tai lớn hơn. Dự thảo Luật Phòng, tránh và giảm nhẹ thiên tai đã được soạn thảo công phu. Tuy nhiên, vấn đề quan trọng cần được trao đổi là vai trò của nhà nước trong phòng, chống thiên tai.

Khoản 2 Điều 4 dự thảo luật quy định một trong những nguyên tắc cơ bản trong phòng, chống thiên tai: Phòng, chống thiên tai là trách nhiệm và nghĩa vụ của mọi tổ chức, cá nhân, trong đó: “Cá nhân chủ động, cộng đồng giúp nhau, nhà nước hỗ trợ”.  Quy định này về vai trò của nhà nước là không hợp lý.

Trước hết, phòng, chống thiên tai là công việc hệ trọng, có liên quan đến sinh mạng, tài sản của công dân và đất nước. Nhà nước ta là “Nhà nước của dân, do dân và vì dân”. Do đó, trong công tác phòng, chống thiên tai, nhà nước không thể chỉ giữ vai trò “hỗ trợ”. Quy định như vậy là tạo kẽ hở cho sự thoái thác trách nhiệm của chính quyền các cấp trong công tác phòng, chống thiên tai.

Thứ hai, dự thảo luật đưa ra các quy định, chế tài cụ thể về lồng ghép nội dung phòng chống thiên tai vào quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của các bộ, ngành và địa phương. Việc “lồng ghép” đó không thể là nhiệm vụ của cá nhân, cộng đồng mà phải là của chính quyền các cấp. Do đó, nếu nhà nước chỉ có vai trò “hỗ trợ”, ai sẽ là người có trách nhiệm “lồng ghép” theo quy định của luật?

Thứ ba, khi thiên tai xảy ra, tác hại là rất lớn và trong phạm vi rộng. Để khắc phục hậu quả cần có sự phối hợp của nhiều ngành, nhiều cấp và có thể là nhiều địa phương có liên quan. Do đó, để khắc phục hậu quả của thiên tai, cần có sự chỉ huy thống nhất từ một trung tâm, hay nói cách khác, khi đó rất cần có một “nhạc trưởng” để điều phối mọi hoạt động nhằm đảm bảo nhanh, chính xác, giảm thiểu đến mức thấp nhất thiệt hại có thể xảy ra. Từng cá nhân hoặc cộng đồng dân cư, các tổ chức độc lập không thể thực hiện được nhiệm vụ này. Đó phải là nhiệm vụ của nhà nước, từ Trung ương đến địa phương. Vị trí là người “hỗ trợ” không phù hợp với vai trò “nhạc trưởng” của nhà nước.

Từ những phân tích trên, đề nghị sửa lại nguyên tắc như sau: Phòng chống thiên tai là trách nhiệm và nghĩa vụ của mọi tổ chức, cá nhân, trong đó “Cá nhân chủ động, cộng đồng giúp nhau, nhà nước chịu trách nhiệm chính”.