Dự án Luật Quy hoạch (sửa đổi): Tăng cường phân cấp, phân quyền trong hoạt động quy hoạch

Trình bày Tờ trình của Chính phủ về dự án Luật Quy hoạch (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng khẳng định, Luật Quy hoạch (sửa đổi) có tác động lớn đến các hoạt động kinh tế - xã hội. Do vậy, với mục tiêu để quy hoạch thực sự là công cụ hiệu quả của Nhà nước trong việc hoạch định, phát triển và kiến tạo không gian phát triển, các nội dung cần sửa đổi đã được Chính phủ báo cáo và được cấp có thẩm quyền đồng ý chủ trương trước khi trình Quốc hội.

Quang cảnh Phiên họp

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh điều hành Phiên họp

Hoàn thiện quy định về hệ thống quy hoạch, mối quan hệ và xử lý mâu thuẫn giữa các quy hoạch

Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính, dự thảo Luật bổ sung, điều chỉnh những quy định mang tính nguyên tắc chung đối với quy hoạch chi tiết ngành. Các luật chuyên ngành sẽ được quy định chi tiết, cụ thể về lập, thẩm định, phê duyệt, công bố, điều chỉnh và nội dung quy hoạch chi tiết ngành, quy hoạch đô thị và nông thôn.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình bày Tờ trình của Chính phủ

Dự thảo Luật đã hoàn thiện quy định về hệ thống quy hoạch gồm:

(i) Quy hoạch cấp quốc gia gồm: Quy hoạch tổng thể quốc gia, Quy hoạch không gian biển quốc gia, Quy hoạch sử dụng đất quốc gia, Quy hoạch ngành.

(ii) Quy hoạch vùng, Quy hoạch tỉnh, Quy hoạch chi tiết ngành, Quy hoạch đô thị và nông thôn.

(iii) Quy hoạch đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt do Quốc hội quyết định.

“Sửa đổi, bổ sung quy định về mối quan hệ giữa các loại quy hoạch để bảo đảm tuân thủ tính liên tục, kế thừa, ổn định, thứ bậc trong hệ thống quy hoạch, làm căn cứ cho việc xử lý mâu thuẫn giữa các loại quy hoạch” – Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết.

Các đại biểu tham dự Phiên họp

Theo Bộ trưởng, dự thảo Luật cũng quy định về xử lý mâu thuẫn giữa các loại quy hoạch bao gồm: Xử lý mâu thuẫn giữa các quy hoạch do các cấp khác nhau phê duyệt; Xử lý mâu thuẫn giữa quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh với các quy hoạch ngành và quy hoạch chi tiết ngành; Xử lý mâu thuẫn giữa các quy hoạch cùng cấp. Đồng thời, dự thảo Luật tập trung rà soát, thu gọn số lượng các quy hoạch tại danh mục quy hoạch ngành và quy hoạch chi tiết ngành. Theo đó, số lượng quy hoạch đã giảm từ 78 quy hoạch xuống còn 49 quy hoạch, giảm 37%.

Tăng cường phân cấp, phân quyền trong hoạt động quy hoạch

Một nội dung đáng chú ý đó là dự thảo luật đã phân cấp thẩm quyền phê duyệt quy hoạch. Cụ thể:

(i)    Phân cấp cho Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch không gian biển quốc gia, Quy hoạch sử dụng đất quốc gia.

(ii)   Chính phủ quy định chi tiết thẩm quyền phê duyệt quy hoạch ngành để bảo đảm linh hoạt trong chỉ đạo điều hành.

(iii)  Phân cấp cho Bộ trưởng phê duyệt quy hoạch chi tiết ngành.

(iv)  Phân cấp cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phê duyệt quy hoạch tỉnh để bảo đảm công tác hậu kiểm.

(v)   Hạn chế điều chỉnh quy hoạch tùy tiện: Dự thảo Luật bổ sung quy định về giám sát, kiểm tra, rà soát quy hoạch.

Đơn giản hóa quy trình, thủ tục trong hoạt động quy hoạch cũng là nội dung được tập trung trong dự thảo luật sửa đổi. Theo đó, bổ sung quy định cho phép các quy hoạch được lập đồng thời và thứ tự phê duyệt quy hoạch; Quy định trường hợp đặc thù mà quy hoạch cấp dưới được phê duyệt trước để thực hiện các dự án khẩn cấp, nhiệm vụ cấp bách; Bỏ quy định về nhiệm vụ lập quy hoạch, chuyển sang hình thức Đề cương lập quy hoạch với nội dung đơn giản và không phải tổ chức thẩm định; Cho phép các quy hoạch được điều chỉnh đồng thời. “Đối với điều chỉnh quy hoạch theo trình tự thông thường: Chủ tịch Hội đồng thẩm định được quyết định hình thức hoạt động của Hội đồng thẩm định quy hoạch, có thể họp Hội đồng hoặc lấy ý kiến thẩm định bằng văn bản. Đối với điều chỉnh quy hoạch theo trình tự thủ tục rút gọn: Không phải thực hiện thủ tục xin chủ trương điều chỉnh quy hoạch, Thẩm định điều chỉnh quy hoạch, Lập báo cáo đánh giá môi trường chiến lược, Phân cấp cho Bộ trưởng phê duyệt điều chỉnh quy hoạch ngành” – Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết thêm.

Ngoài ra, dự thảo Luật cũng bỏ quy định về kế hoạch thực hiện quy hoạch và thay thế bằng Chương trình hành động thực hiện quy hoạch.

Các đại biểu tham dự Phiên họp

Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính, dự thảo Luật đã hoàn thiện nội dung quy hoạch cấp quốc gia, quy hoạch vùng và quy hoạch tỉnh theo hướng chỉ mang tính định hướng, chiến lược, bỏ quy định về danh mục dự án trong nội dung quy hoạch. Phù hợp với tổ chức chính quyền địa phương hai cấp, nội dung quy hoạch chi tiết ngành, quy hoạch đô thị và nông thôn mang tính chi tiết, cụ thể và theo quy định của pháp luật có liên quan.

Đặc biệt, tập trung tháo gỡ khó khăn, vướng mắc liên quan đến đánh giá sự phù hợp của dự án đầu tư với quy hoạch. Cụ thể, dự thảo luật quy định loại quy hoạch làm căn cứ đánh giá tại hai giai đoạn: Thẩm định chủ trương đầu tư và Quyết định dự án. Trong đó, quy định nguyên tắc: Dự án của ngành, lĩnh vực nào thì căn cứ vào quy hoạch liên quan đến ngành, lĩnh vực đó để đánh giá sự phù hợp của dự án. Quy định việc đánh giá sự phù hợp của dự án khi nội dung các quy hoạch liên quan đến dự án mâu thuẫn với nhau. Đối với dự án đầu tư công đặc biệt, dự án khẩn cấp, nhiệm vụ cấp bách: Cơ quan có thẩm quyền quyết định đầu tư dự án được phép quyết định các nội dung của quyết định đầu tư khác với các quy hoạch có liên quan. Sau khi dự án được quyết định đầu tư, quy hoạch có liên quan mới phải rà soát, điều chỉnh quy hoạch theo trình tự, thủ tục rút gọn. Quy định về việc xác định tính chính xác của sơ đồ, bản đồ quy hoạch khi đánh giá sự phù hợp của địa điểm dự kiến của dự án với quy hoạch.

Các đại biểu tham dự Phiên họp

Sửa đổi Luật cần đồng bộ với rà soát, sửa đổi các luật liên quan

Trình bày Báo cáo thẩm tra của Uỷ ban Kinh tế và Tài chính, Chủ nhiệm Uỷ ban Phan Văn Mãi nhấn mạnh, Ủy ban Kinh tế Tài chính tán thành về sự cần thiết sửa đổi Luật Quy hoạch, Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn, và điều chỉnh Quy hoạch tổng thể quốc gia nhằm tháo gỡ các điểm nghẽn thể chế, tạo sự thống nhất trong hệ thống pháp luật, thúc đẩy phát triển kinh tế nhanh, bền vững, đề nghị xem xét cho thông qua theo quy trình rút gọn tại một kỳ họp.

Đối với Luật Quy hoạch (sửa đổi), Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho rằng, để khắc phục điểm nghẽn về thể chế, pháp luật về quy hoạch, việc sửa đổi Luật Quy hoạch cần được tiến hành đồng bộ với rà soát sửa đổi các luật liên quan như đầu tư, đất đai, xây dựng, quy hoạch đô thị nông thôn. Do đó, Chính phủ cần hoàn thành việc rà soát, trình sửa đổi các luật liên quan chậm nhất trước ngày 28 tháng 02 năm 2027, đảm bảo thống nhất, khả thi.

Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi phát biểu

Về phạm vi điều chỉnh và khái niệm quy hoạch, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi đề nghị làm rõ hơn vai trò, phân loại và mối quan hệ giữa các loại quy hoạch, bảo đảm mỗi loại quy hoạch có phạm vi, mục tiêu, nội dung riêng, tránh trùng lặp, giản lược các quy hoạch có thể tích hợp vào Quy hoạch tổng thể quốc gia, vùng, tỉnh và chỉ giữ lại những loại quy hoạch thực sự cần thiết.

Về các quy hoạch liên quan đến không gian phát triển, Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị tiếp tục rà soát, có sự thống nhất về quan điểm sửa đổi, bổ sung và quy định về quy hoạch, quy hoạch đô thị và nông thôn, và đất đai theo hướng tránh quy định cứng nhắc, quá cụ thể. Tiếp tục nghiên cứu khả năng hợp nhất các loại quy hoạch về không gian phát triển để tinh gọn hệ thống quy hoạch, giảm bớt số lượng quy hoạch phải lập, thẩm định, phê duyệt, đối chiếu. Có ý kiến đề nghị không lập riêng Quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh mà đưa các chỉ tiêu sử dụng đất chủ yếu vào Quy hoạch tỉnh, trong đó chỉ nên kiểm soát đối với đất lúa, đất rừng, đất quốc phòng, đất an ninh.

“Nhiều ý kiến đề nghị lập một Quy hoạch tổng thể chung duy nhất cho thành phố trực thuộc Trung ương trên cơ sở hợp nhất nội dung Quy hoạch tỉnh và Quy hoạch chung thành phố. Một số ý kiến nhận định trên cơ sở ý kiến về Dự án Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn, tiếp tục đề xuất lập riêng Quy hoạch tỉnh và Quy hoạch chung thành phố. Đề nghị chỉnh sửa cụ thể tại Dự thảo Luật Quy hoạch sửa đổi về nội dung Quy hoạch tỉnh đối với thành phố, chỉ xác định các định hướng phát triển lớn, định hướng chiến lược, phân định với định hướng phát triển đô thị của thành phố tại Quy hoạch chung và phân biệt với Quy hoạch tỉnh đối với các tỉnh” - Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi đề xuất.

Các đại biểu tham dự Phiên họp

Sửa luật đảm bảo tương xứng với vị trí, vai trò, ý nghĩa riêng của Quy hoạch vùng

Về Quy hoạch vùng, Quy hoạch ngành, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, trên cơ sở ý kiến của Chính phủ, nhiều ý kiến nhất trí với Dự thảo Luật quy định về Quy hoạch vùng. Tuy nhiên, Chủ nhiệm Phan Văn Mãi đề nghị tiếp tục rà soát nội dung Quy hoạch vùng, đảm bảo tương xứng với vị trí, vai trò, ý nghĩa riêng của loại quy hoạch này. Có ý kiến đề nghị xem xét thêm về sự cần thiết lập riêng Quy hoạch vùng, thay vào đó nghiên cứu thể hiện nội dung Quy hoạch vùng trong quy hoạch tổng thể ở mức độ định hướng tổng quát, giảm cấp quy hoạch trung gian, tập trung lập các Quy hoạch ngành, Quy hoạch tỉnh.

“Về mối quan hệ giữa các quy hoạch và xử lý mâu thuẫn giữa các quy hoạch: Ủy ban Kinh tế Tài chính đề nghị tiếp tục rà soát, làm rõ các tồn tại hạn chế như đã phân tích tại Báo cáo đầy đủ, hoàn thiện các quy định đảm bảo rõ ràng, hợp lý, khả thi. Trong đó, đề nghị làm rõ tiêu chí, nội dung đánh giá sự phù hợp, có sự phân biệt giữa các quy hoạch có mối quan hệ cụ thể hóa và các quy hoạch không có mối quan hệ cụ thể hóa” - Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi đề nghị.

Về đánh giá sự phù hợp của dự án với quy hoạch, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi đánh giá quy định xác định quy hoạch để đánh giá sự phù hợp tại Điều 48 Dự thảo Luật còn phức tạp. Cần nghiên cứu quy định các cơ quan có thẩm quyền quyết định quy hoạch nào được dùng để đánh giá sự phù hợp của dự án với quy hoạch. Khi đánh giá sự phù hợp của một dự án đầu tư để triển khai thì cần căn cứ trên quy hoạch trực tiếp nhất và quy hoạch đó có vai trò, giá trị pháp lý là công cụ quản lý hành chính cụ thể. Đề nghị nghiên cứu làm rõ quy định về trường hợp dự án đang được triển khai nay phát hiện mâu thuẫn, nếu dự án phải điều chỉnh sẽ gây thiệt hại đến quyền và lợi ích chính đáng của nhà đầu tư trong khi lỗi không phải của nhà đầu tư.

Các đại biểu tham dự Phiên họp

Ngoài ra, việc phân cấp thẩm quyền cho Thủ tướng phê duyệt Quy hoạch sử dụng đất quốc gia, Quy hoạch không gian biển quốc gia và Chính phủ quy định về thẩm quyền phê duyệt Quy hoạch ngành, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã có Kết luận. Báo cáo số 1025 của Chính phủ đã có ý kiến giải trình, tuy nhiên, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính nhận định, nội dung này chưa làm rõ được khó khăn, vướng mắc cụ thể của việc trình Quốc hội quyết định Quy hoạch sử dụng đất quốc gia, Quy hoạch không gian biển quốc gia theo quy định hiện hành dẫn đến phải sửa đổi Dự thảo Luật. Chưa làm rõ tính hợp lý của quy định về Quy hoạch vùng do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt phải đảm bảo phù hợp với các Quy hoạch ngành mà trong khi đó, Quy hoạch ngành thì do Bộ trưởng phê duyệt.

Uỷ ban Kinh tế và Tài chính đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp thu đầy đủ các ý kiến kết luận của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, ý kiến thẩm tra sơ bộ và ý kiến thẩm tra của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội để hoàn thiện dự thảo Luật, bảo đảm chất lượng trình Quốc hội xem xét, thông qua./.