Đẩy mạnh cải cách, đơn giản hóa thủ tục trong kinh doanh bảo hiểm

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh điều hành Phiên họp

Giải quyết những khó khăn, vướng mắc cấp thiết trên thị trường bảo hiểm

Theo tờ trình của Chính phủ, dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm được đề xuất theo trình tự, thủ tục rút gọn để giải quyết các vấn đề cấp bách, phát sinh trong thực tiễn. Việc xây dựng Dự án Luật nhằm thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng và Nhà nước, đồng thời giải quyết những khó khăn, vướng mắc cấp thiết trên thị trường bảo hiểm.

Việc sửa Luật lần này nhằm cắt giảm điều kiện đầu tư kinh doanh đối với hoạt động kinh doanh bảo hiểm; đơn giản hóa thủ tục hành chính và tháo gỡ một số khó khăn, vướng mắc cấp thiết cần sửa đổi. Quan điểm xây dựng Luật nhấn mạnh việc bảo đảm bãi bỏ ít nhất 30% điều kiện đầu tư kinh doanh, thời gian giải quyết của các thủ tục hành chính và chi phí tuân thủ.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Lê Tấn Cận trình bày tờ trình

Dự thảo Luật sửa đổi 24 Điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm hiện hành nhằm cắt, giảm, đơn giản hóa điều kiện kinh doanh tại 07 điều và thủ tục hành chính tại 02 điều. Cụ thể, sẽ bãi bỏ các điều kiện như xác nhận của cơ quan quản lý nước ngoài về việc doanh nghiệp không vi phạm nghiêm trọng; bãi bỏ các điều kiện trước khi chính thức hoạt động; lược bỏ một số điều kiện, tiêu chuẩn đối với người quản lý, người kiểm soát và điều kiện hoạt động đại lý bảo hiểm. Về thủ tục, Dự án Luật sẽ thay việc đăng ký bằng thông báo nguyên tắc tách nguồn vốn chủ sở hữu và nguồn phí bảo hiểm của doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ, tái bảo hiểm, đồng thời lược bỏ việc chấp thuận phương pháp, cơ sở tính phí bảo hiểm của bảo hiểm xe cơ giới.

Dự thảo Luật tháo gỡ khó khăn, vướng mắc khác cho doanh nghiệp, bao gồm việc bỏ thủ tục chấp thuận Chủ tịch Hội đồng quản trị, Giám đốc/Tổng giám đốc ngay sau khi cấp phép, nới lỏng nguyên tắc đảm nhiệm chức vụ, mở rộng phạm vi hoạt động của đại lý bảo hiểm, và kéo dài thời gian chuyển đổi chứng chỉ đại lý bảo hiểm. Đặc biệt, dự thảo sửa đổi 05 điều để đồng bộ với Luật Thanh tra, Luật Doanh nghiệp, và hoàn thiện quy định về vốn trên cơ sở rủi ro, cho phép áp dụng song song hai mô hình vốn trên cơ sở rủi ro và biên khả năng thanh toán để doanh nghiệp có thời gian chuẩn bị.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định và Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương tại phiên họp

Luật bổ sung 02 điều về nguyên tắc tổ chức, cá nhân góp vốn, thành lập, quản lý, kiểm soát doanh nghiệp, hoạt động đại lý và cung cấp dịch vụ phụ trợ bảo hiểm; và bổ sung nguyên tắc đầu tư của doanh nghiệp môi giới bảo hiểm để đảm bảo hoạt động an toàn, hiệu quả.

Chính phủ đề xuất xây dựng dự án Luật theo trình tự, thủ tục rút gọn nhằm giải quyết kịp thời những vấn đề cấp bách trong thực tiễn, trình Quốc hội cho phép bổ sung dự án Luật này vào Chương trình lập pháp năm 2025 và dự kiến trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 10 (diễn ra vào tháng 10/2025).

Đại biểu tham dự

Thẩm tra sơ bộ của Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính cơ bản tán thành sự cần thiết ban hành Luật sửa đổi bổ sung một số điều Luật Kinh doanh bảo hiểm và đề nghị chỉ sửa đổi bổ sung những vấn đề cấp bách để tháo gỡ điểm nghẽn của thị trường bảo hiểm. Báo cáo cũng tán thành việc trình Quốc hội thông qua dự án Luật tại kỳ họp thứ 10 nhưng yêu cầu làm rõ tính cấp bách để áp dụng quy trình rút gọn.

Thường trực Uỷ ban Kinh tế và Tài chính đề nghị làm rõ lý do bãi bỏ quy định về sản phẩm bảo hiểm rủi ro tử vong có thời hạn từ 1 năm trở xuống đối với doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ và doanh nghiệp bảo hiểm sức khỏe. Cân nhắc kỹ việc bãi bỏ một số điều kiện thành viên góp vốn và điều kiện cấp giấy phép cho doanh nghiệp môi giới bảo hiểm, vì đây là quy định quan trọng để sàng lọc năng lực và uy tín, đồng thời yêu cầu nghiên cứu giải pháp giám sát hậu kiểm thay thế nếu bãi bỏ.

Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi trình bày báo cáo thẩm tra dự án Luật

Cơ quan chủ trì thẩm tra cũng đề nghị Chính phủ rà soát các quy định về kiểm soát nội bộ, quản trị rủi ro, ký quỹ, thu hồi giấy phép để chuyển đổi từ tiền kiểm sang hậu kiểm mà vẫn đảm bảo an toàn thị trường. Về nguyên tắc hoạt động của đại lý bảo hiểm, đề nghị làm rõ lý do sửa đổi, đánh giá kỹ tác động của việc cho phép đại lý bán chéo bảo hiểm sức khỏe giữa các doanh nghiệp cùng tập đoàn để phòng ngừa xung đột lợi ích và rủi ro quản lý. Ngoài ra, Uỷ ban Kinh tế và Tài chính cho rằng, cần làm rõ phạm vi "kiểm tra" chuyên ngành để tránh khoảng trống pháp lý so với "thanh tra" trước đây và đảm bảo nguyên tắc chỉ thanh tra, kiểm tra mỗi năm một lần đối với doanh nghiệp (trừ trường hợp vi phạm rõ ràng).

Đại biểu tham dự

Làm rõ tính cấp thiết, cấp bách của việc thông qua Luật theo thủ tục rút gọn

Cho ý kiến vào dự thảo Luật, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Phương Thủy cho biết, Ủy ban nhất trí với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm nhằm cắt giảm điều kiện kinh doanh, đơn giản hóa thủ tục hành chính, tháo gỡ vướng mắc và đẩy mạnh phân cấp, phân quyền. Tuy nhiên, về phạm vi sửa đổi, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp còn băn khoăn khi Chính phủ đề xuất sửa 24/157 điều trong Luật Kinh doanh bảo hiểm. Bà Nguyễn Phương Thủy cho rằng, dù các điều sửa đổi là cần thiết nhưng không rõ Bộ Tài chính có tiếp tục đề nghị nghiên cứu sửa đổi toàn diện Luật hay không. Hiện tại, một số nội dung quan trọng như Chương VI về quản lý nhà nước, quy định chi tiết về thủ tục hành chính, hồ sơ vẫn chưa được đề xuất sửa đổi lần này, chưa thực hiện triệt để tinh thần Quốc hội chỉ quy định những vấn đề thuộc thẩm quyền, không quy định quá chi tiết.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Phương Thủy phát biểu

Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cũng đặc biệt lưu ý đến đề xuất thay thế cụm từ "thanh tra chuyên ngành" bằng "kiểm tra chuyên ngành" trong dự thảo luật. Việc chuyển đổi này, dù phù hợp với Luật Thanh tra mới nhưng theo Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Phương Thủy, cần làm rõ nguyên tắc, cách thức thực hiện và lo ngại nếu loại bỏ hoàn toàn nội dung về thanh tra chuyên ngành trong Luật Kinh doanh bảo hiểm, lĩnh vực này sẽ không còn hoạt động thanh tra chuyên ngành. Đồng thời, thanh tra và kiểm tra là hai hoạt động khác nhau về cách thức tiến hành, hệ quả pháp lý và chủ thể thực hiện, nên việc chuyển đổi một cách cơ học có thể chưa phù hợp, vì vậy Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị Chính phủ giải trình cụ thể về những vấn đề này.

Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải phát biểu tại phiên họp

Đồng tình với quan điểm của Phó Chủ nhiệm Nguyễn Phương Thuỷ, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải bày tỏ băn khoăn về độ dài của Luật hiện hành (157 điều) và đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu thu gọn số điều để người dân dễ dàng tiếp cận, nghiên cứu và thực hiện, đặc biệt khi việc đọc và so sánh các bản sửa đổi với luật cũ đang rất khó khăn. Đồng thời, cơ quan chủ trì soạn thảo cần làm rõ tính cấp thiết, cấp bách của việc phải thông qua Luật theo thủ tục rút gọn ngay tại kỳ họp tới, trong bối cảnh Quốc hội có nhiều luật cần sửa đổi khác.

Chủ nhiệm Ủy ban Công tác Đại biểu đề nghị Chính phủ rà soát kỹ lưỡng nội dung, đảm bảo từ ngữ dễ hiểu (ví dụ như thuật ngữ "bảo hiểm phi nhân thọ"). Chủ nhiệm Nguyễn Thanh Hải lưu ý về vấn đề hợp đồng bảo hiểm mẫu quá dày và khó hiểu, dẫn đến rủi ro cho người tham gia bảo hiểm; đồng thời nhấn mạnh cần đảm bảo người dân được giải thích kỹ lưỡng, đầy đủ về các điều kiện, điều khoản và rủi ro trong hợp đồng trước khi ký, tránh tình trạng "đóng tiền đầy đủ nhưng khi xảy ra rủi ro thì việc thanh toán rất khó khăn" do thủ tục phức tạp và điều kiện không rõ ràng.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan và Chủ tịch Hội đồng dân tộc Lâm Văn Mẫn 

Siết chặt giám sát, bảo vệ người mua bảo hiểm trước vấn nạn tư vấn không minh bạch

Tiếp thu ý kiến  của thành viên Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, Thứ trưởng Bộ Tài chính Lê Tấn Cận khẳng định nỗ lực hoàn thiện dự thảo Luật, nhằm đảm bảo quyền lợi của người tham gia bảo hiểm, đồng thời bảo vệ các doanh nghiệp bảo hiểm - kênh huy động vốn quan trọng cho tăng trưởng kinh tế, cam kết tăng cường giám sát để bảo vệ quyền lợi người dân.

Với băn khoăn của Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp về đề xuất thay thế cụm từ "thanh tra chuyên ngành" bằng "kiểm tra chuyên ngành" trong dự thảo luật, cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp thu và sửa đổi, làm rõ việc thanh tra hoạt động kinh doanh bảo hiểm thực hiện theo quy định của pháp luật thanh tra; kiểm tra chuyên ngành hoạt động kinh doanh bảo hiểm thực hiện theo luật này và pháp luật về kiểm tra chuyên ngành.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Lê Tấn Cận giải trình ý kiến đại biểu nêu

Liên quan đến hợp đồng bảo hiểm dài, phức tạp và tình trạng tư vấn không minh bạch như Chủ nhiệm Uỷ ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải đề cập, Bộ Tài chính thừa nhận, trên thực tế vẫn còn một số trường hợp người dân bày tỏ bức xúc do bị ép buộc mua bảo hiểm qua hệ thống ngân hàng hoặc do tư vấn không minh bạch, dù đã có quy định yêu cầu quá trình tư vấn phải được minh bạch rõ ràng, thu âm để lưu lại và có biên bản hướng dẫn cụ thể. "Trước vấn đề này, cơ quan quản lý đang tăng cường giám sát, kiểm soát để hạn chế tối đa việc doanh nghiệp lợi dụng cơ chế, chính sách gây bất lợi cho người dân, chúng tôi sẽ tiếp tục tăng cường công tác kiểm tra, giám sát này nhiều hơn" - Thứ trưởng Bộ Tài chính nhấn mạnh. Bộ Tài chính sẽ phân loại, đánh giá các doanh nghiệp có tình trạng khiếu kiện nhiều để có biện pháp giám sát chặt chẽ hơn, đồng thời lắng nghe ý kiến để hoàn thiện chính sách.

Đại biểu tham dự

Kết luận phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh khẳng định, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhất trí với sự cần thiết ban hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm, tập trung giải quyết một số vấn đề cấp bách, còn việc sửa đổi toàn diện thì Chính phủ sẽ tiếp tục nghiên cứu để sửa đổi toàn diện sau. Đồng thời, thống nhất với nhiều nội dung trong báo cáo thẩm tra sơ bộ của Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính để tiếp tục hoàn thiện Dự thảo luật, bảo đảm chất lượng trước khi trình Quốc hội xem xét thông qua tại Kỳ họp thứ 10. Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh đề nghị Chính phủ tiếp tục rà soát các nội dung của Dự thảo luật, bảo đảm phù hợp với chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, nhất là Kết luận 119, Nghị quyết 68, Nghị quyết 66, đồng thời quán triệt Quy định 178 về kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng trong công tác xây dựng pháp luật.

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh phát biểu kết luận Phiên thảo luận

Về các vấn đề chi tiết trong Dự thảo luật, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh lưu ý cơ quan soạn thảo cần tiếp tục đánh giá, tổng kết việc thi hành các quy định về điều kiện đầu tư kinh doanh, thủ tục hành chính và những khó khăn, vướng mắc phát sinh kể từ khi Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022 có hiệu lực đến nay, đồng thời phải bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật, nhất là các luật đã được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 9 và dự kiến sẽ trình thông qua tại Kỳ họp thứ 10.

Quang cảnh phiên họp

Đối với các chính sách được đề xuất, Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh cần được đánh giá tác động kỹ, toàn diện đối với các bên liên quan, nhận diện và có phương án khắc phục hạn chế qua tổng kết thi hành Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022. “Các quy định phải bảo đảm hợp hiến, hợp pháp, thống nhất, minh bạch, khả thi, bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp của các bên, bảo đảm hoạt động bình đẳng, ổn định của doanh nghiệp, góp phần khơi thông điểm nghẽn, phát triển thị trường bảo hiểm và thực hiện đổi mới tư duy lập pháp theo tinh thần của Nghị quyết 66 của Bộ Chính trị. Phạm vi hoạt động, điều kiện góp vốn, tiêu chuẩn người quản lý, kiểm soát và thẩm quyền phê duyệt nhân sự chủ chốt, bảo đảm thống nhất với Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư và các cái luật có liên quan” – Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh lưu ý.

Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị cần tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số để tiếp tục cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, ví dụ như số hóa hợp đồng kinh doanh bảo hiểm; tiếp tục rà soát cắt giảm các điều kiện và thủ tục hành chính ngay trong dự thảo luật này và các văn bản chi tiết hướng dẫn thi hành luật. Bên cạnh đó, cần đánh giá toàn diện tác động tổng thể và hệ quả pháp lý khi cắt giảm, đơn giản hóa điều kiện đầu tư kinh doanh, thủ tục hành chính và các quy định tháo gỡ vướng mắc, chú trọng tác động đến quyền, lợi ích hợp pháp của các bên liên quan, bảo đảm có cơ chế thanh tra, kiểm tra, giám sát phù hợp, không để phát sinh khoảng trống pháp lý trong quản lý nhà nước đối với lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm.

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh kết luận Phiên thảo luận

Đối với quy định áp dụng mô hình vốn trên cơ sở rủi ro, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị nghiên cứu theo hướng cho phép áp dụng song song mô hình vốn trên cơ sở rủi ro và biên khả năng thanh toán, làm rõ khó khăn, nguyên nhân, phương án khắc phục, lộ trình áp dụng, nguồn lực và mức độ sẵn sàng của doanh nghiệp, cơ quan quản lý để bảo đảm tính khả thi. Đánh giá việc lùi thời hạn thực hiện từ ngày 01 tháng 01 năm 2028 sang ngày 01 tháng 01 năm 2031. Đồng thời phải xem xét chi phí tuân thủ khi doanh nghiệp phải vận hành song song, tiếp thu để xử lý mô hình bảo đảm phù hợp thực tiễn, tránh phát sinh chi phí không cần thiết.

Phó Chủ tịch Quốc hội lưu ý cơ quan soạn thảo tiếp thu các ý kiến đại biểu quan tâm như việc tiếp tục sửa đổi toàn diện luật, thu gọn, gộp thêm một số điều, quy trình thủ tục giải quyết thanh toán khi xảy ra sự kiện bảo hiểm, về hợp đồng bảo hiểm bảo đảm minh bạch, rõ ràng, dễ hiểu, nhất là điều kiện về thanh toán bảo hiểm.

Các đại biểu dự Phiên họp

Ủy ban Thường vụ Quốc hội giao Ủy ban Kinh tế và Tài chính phối hợp với Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban khác của Quốc hội thẩm tra chính thức dự án luật này để trình Quốc hội xem xét quyết định tại Kỳ họp thứ 10 theo đúng quy định./.