Cần thiết tinh gọn bộ máy hệ thống thi hành án dân sự, bảo đảm hoạt động hiệu lực, hiệu quả

Quang cảnh Phiên thảo luận ở Tổ 16 sáng 5/11

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, sáng 05/11, Quốc hội thảo luận ở Tổ về Dự án Luật Thi hành án dân sự (sửa đổi); Dự án Luật Giám định tư pháp (sửa đổi); Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống tham nhũng; Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ. Đại biểu Lý Thị Lan - Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Tuyên Quang điều hành thảo luận ở Tổ 16 gồm Đoàn ĐBQH các tỉnh, thành phố: Đà Nẵng, Cao Bằng, Tuyên Quang.

Quan tâm đến dự án Luật Thi hành án dân sự (sửa đổi), các ý kiến khẳng định sự cần thiết ban hành Luật này nhằm hoàn thiện, sửa đổi nhiều quy định về trình tự, thủ tục nhằm rút ngắn thời gian, giảm thiểu chi phí, nâng cao hiệu quả THADS theo yêu cầu của Nghị quyết số 27-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương. Đồng thời khắc phục những tồn tại, hạn chế, vướng mắc từ thực tiễn công tác THADS.

Kiện toàn, tinh gọn bộ máy hệ thống THADS - bước đột phá quan trọng

Về tổ chức, hoạt động của hệ thống cơ quan THADS (Điều17,18,19), đại biểu Vương Thị Hương - Đoàn ĐBQH tỉnh Tuyên Quang nhận thấy, Điều 13 của Luật THADS hiện hành quy định cơ quan THADS được thành lập đến cấp huyện, đầy đủ về tổ chức, bộ máy, biên chế, cơ sở vật chất, kinh phí. Tuy nhiên, quy định này chưa tạo được cơ sở pháp lý để xử lý, điều tiết tình trạng mất cân đối khi một số cơ quan THADS ở những địa phương có tốc độ phát triển kinh tế nhanh, nhiều tranh chấp dân sự dẫn đến phải thi hành lượng việc và tiền lớn, nhưng ngược lại, ở một số cơ quan lượng việc, lượng tiền phải thi hành án rất ít.

Đại biểu Vương Thị Hương - Đoàn ĐBQH tỉnh Tuyên Quang phát biểu

“Có sự chênh lệch khối lượng công việc rất lớn giữa các tỉnh/thành phố. Thực trạng này cũng xuất phát từ nguyên nhân đặc thù vùng miền. Những nơi đô thị phát triển, giao dịch dân cư sôi động thì số lượng tranh chấp dân sự lớn, số vụ việc THADS theo đó cũng nhiều hơn các địa phương khác cả về số lượng vụ việc lẫn giá trị thi hành”, đại biểu chia sẻ.

Do đó, nhấn mạnh sự cần thiết tinh gọn, tổ chức lại các cơ quan THADS, đại biểu Vương Thị Hương nhất trí với quy định tại Điều 17 của dự thảo Luật về hệ thống cơ quan THADS, gồm: cơ quan quản lý THADS thuộc Bộ Tư pháp, cơ quan quản lý THADS thuộc Bộ Quốc phòng; Cơ quan THADS tỉnh, thành phố; cơ quan THA cấp quân khu. Khẳng định đây là bước đột phá quan trọng trong kiện toàn, tinh gọn bộ máy hệ thống THADS, phù hợp với chủ trương của Đảng về sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, đại biểu Vương Thị Hương cho rằng, việc thu gọn đầu mối, thiết kế lại mô hình tổ chức cơ quan THADS đi đôi với việc bổ sung quy định mới về mô hình Văn phòng THADS là phù hợp với chủ trương của Đảng và Nhà nước về đẩy mạnh xã hội hóa một số hoạt động THADS.

Về bảo quản, khai thác, sử dụng tài sản thi hành án (Điều 39), đại biểu nêu rõ, điểm d khoản 1 Điều 39 dự thảo Luật quy định: Việc giao bảo quản tài sản thi hành án được thực hiện bằng một trong các hình thức sau đây: “d. Giao cho cá nhân, tổ chức có điều kiện bảo quản.”

Đại biểu Lý Thị Lan - Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Tuyên Quang điều hành thảo luận Tổ 16 

Tuy nhiên, đại biểu Vương Thị Hương cho rằng, quy định này chưa nêu rõ tiêu chí xác định cá nhân, tổ chức có đủ điều kiện bảo quản, trong khi trên thực tế, tài sản thi hành án có giá trị, tính chất, đặc điểm rất đa dạng (tài sản dễ hư hỏng, tài sản có giá trị cao, tài sản là phương tiện giao thông, máy móc, hàng hóa…). Việc thiếu tiêu chí cụ thể dễ dẫn đến tùy nghi áp dụng, tiềm ẩn rủi ro thất thoát, hư hỏng hoặc tranh chấp trách nhiệm bảo quản.

Vì vậy, đại biểu Vương Thị Hương đề nghị Ban soạn thảo bổ sung quy định tiêu chí cụ thể đối với cá nhân, tổ chức được giao bảo quản tài sản thi hành án, cụ thể: về năng lực pháp lý, năng lực hành vi dân sự; về cơ sở vật chất, kho bãi, trang thiết bị phù hợp với loại tài sản được giao bảo quản; có cam kết hoặc hợp đồng bảo quản tài sản với cơ quan thi hành án dân sự; trách nhiệm bồi thường thiệt hại nếu để mất mát, hư hỏng tài sản trong thời gian bảo quản. Đồng thời, nên có quy định rõ thẩm quyền, trình tự, hình thức lựa chọn cá nhân, tổ chức bảo quản (theo hướng có thể ký hợp đồng thuê dịch vụ bảo quản hoặc giao theo quyết định của Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự, có biên bản giao nhận cụ thể).

Bên cạnh đó, đại biểu cho rằng, dự thảo Luật có nhiều lần nhắc đến chuẩn mực đạo đức của Chấp hành viên, chuẩn mực đạo đức của Thừa hành viên, nhưng dự thảo Luật hiện chưa có quy định thế nào là chuẩn mực đạo đức của Chấp hành viên và Thừa hành viên. Đề nghị bổ sung quy định giao Chính phủ hoặc Bộ Tư pháp quy định cụ thể “Chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp của Chấp hành viên” và “Chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp của Thừa hành viên” để thống nhất thực thi.

Thúc đẩy chuyển đổi số trong ngành thi hành án

Đề cập về nhiệm vụ, quyền hạn của Chấp hành viên (Điều 24), đại biểu Đoàn Thị Lê An - Đoàn ĐBQH tỉnh Cao Bằng đề nghị bổ sung quyền “được yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp thông tin tài sản của người phải thi hành án qua cơ sở dữ liệu quốc gia”. Đại biểu cho rằng, trong thực tiễn thi hành án gặp khó khăn do không tiếp cận được dữ liệu về tài sản, thu nhập, địa chỉ của người phải thi hành án. Do đó, việc quy định rõ quyền trên sẽ giúp các chấp hành viên chủ động hơn, nâng cao hiệu quả thi hành án.

Đại biểu Đoàn Thị Lê An - Đoàn ĐBQH tỉnh Cao Bằng phát biểu

Về nguyên tắc thi hành án dân sự (Điều 4), dự thảo Luật đề cập 6 khoản quy định nguyên tắc thi hành án dân sự, tuy nhiên để đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số trong giai đoạn hiên nay, đại biểu Đoàn Thị Lê An đề nghị bổ sung nguyên tắc “đảm bảo ứng dụng công nghệ thông tin, số hóa hồ sơ thi hành án”.

“Bởi hiện nay, công tác thi hành án dân sự đang được triển khai trên hệ thống công nghệ thông tin nhưng chưa có cơ sở pháp lý rõ ràng, gây khó khăn trong việc xác định giá trị pháp lý của tài liệu điện tử và trao đổi thông tin liên ngành. Tôi cho rằng, việc bổ sung nguyên tắc này sẽ tạo cơ sở pháp lý thống nhất, thúc đẩy chuyển đổi số trong ngành thi hành án”, đại biểu nêu quan điểm.

Liên quan đến trách nhiệm của cơ quan ra bản án, quyết định (Điều 13), tại khoản 3 Điều 13 của dự thảo Luật quy định: “Có văn bản sửa chữa, bổ sung, đính chính lỗi chính tả hoặc số liệu sai sót; giải thích bản án, quyết định tuyên không rõ, khó thi hành trong thời hạn 20 ngày kể từ ngày nhận được yêu cầu của đương sự hoặc của cơ quan thi hành án dân sự, văn phòng thi hành án dân sự; vụ việc phức tạp thì thời hạn trả lời không quá 30 ngày kể từ ngày nhận được yêu cầu. Trường hợp nhận thấy không có căn cứ để sửa chữa, bổ sung, đính chính, giải thích bản án, quyết định theo đề nghị của cơ quan thi hành án dân sự, văn phòng thi hành án dân sự thì phải trả lời bằng văn bản và nêu rõ lý do”.

Các đại biểu tại Phiên thảo luận Tổ 16

Theo quy định trên, thời hạn Tòa án/Cơ quan ra bản án, quyết định phải trả lời yêu cầu giải thích, sửa chữa… là 20 ngày, đối với vụ việc phức tạp không quá 30 ngày.  Tuy nhiên, đại biểu Đoàn Thị Lê An đề nghị rút ngắn thời hạn này. Cụ thể, đề nghị sửa đổi thời hạn tối đa xuống còn 10 ngày làm việc đối với vụ việc thông thường và 15 ngày làm việc đối với vụ việc phức tạp.

Đại biểu cho rằng, bản án, quyết định “tuyên không rõ, khó thi hành” là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến án tồn đọng và kéo dài thời gian thi hành án. Thời hạn 20 - 30 ngày như dự thảo Luật vẫn còn dài, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính kịp thời và quyền lợi hợp pháp của người được thi hành án. Do đó, việc rút ngắn thời gian nêu trên sẽ buộc các cơ quan ra bản án, quyết định phải có trách nhiệm cao hơn, phản hồi nhanh chóng hơn đối với yêu cầu của cơ quan thi hành án, qua đó khắc phục kịp thời vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ thi hành án.

Mở rộng phạm vi lĩnh vực xã hội hóa giám định tư pháp

Cũng tại Phiên thảo luận, cho ý kiến về dự án Luật Giám định tư pháp (sửa đổi), các đại biểu thống nhất cao sự cần thiết ban hành Luật và cho biết, dự thảo Luật đã thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước về cải cách tư pháp, đấu tranh, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; nâng cao chất lượng đội ngũ người giám định tư pháp; tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và trách nhiệm của cơ quan tiến hành tố tụng; tạo cơ sở pháp lý mang tính đột phá, phát triển bền vững tổ chức, hoạt động giám định tư pháp.

Đại biểu Âu Thị Mai - Đoàn ĐBQH tỉnh Tuyên Quang góp ý vào dự án Luật Giám định tư pháp (sửa đổi)

Góp ý về mở rộng phạm vi lĩnh vực xã hội hóa giám định tư pháp tại Văn phòng giám định tư pháp, đại biểu Âu Thị Mai - Đoàn ĐBQH tỉnh Tuyên Quang nhận thấy, dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung về phạm vi lĩnh vực xã hội hóa giám định tư pháp theo hướng bên cạnh các lĩnh vực, chuyên ngành được phép thành lập Văn phòng giám định tư pháp như hiện nay (tài chính, ngân hàng, xây dựng, cổ vật, di vật, bản quyền tác giả) thì Văn phòng giám định tư pháp còn được thành lập ở các chuyên ngành ADN, tài liệu, kỹ thuật số và điện tử, dấu vết đường vân và tài nguyên.

Tuy nhiên, để phù hợp với thực tiễn và xu hướng phát triển nghề giám định tư pháp, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo xem xét mở rộng thêm một số lĩnh vực mà xã hội đang có nhu cầu như thông tin và truyền thông, khoa học và công nghệ, dược, mỹ phẩm, an toàn thực phẩm, nông lâm thủy sản, động vật hoang dã, nguy cấp, quý, hiếm…

Đại biểu Phan Thái Bình - Đoàn ĐBQH TP. Đà Nẵng phát biểu

Về tiêu chuẩn giám định viên tư pháp theo vụ việc, tại Điều 13, dự thảo Luật đã quy định tiêu chuẩn của người giám định tư pháp theo vụ việc theo hướng mở đó là “trường hợp người không có trình độ đại học nhưng có kiến thức chuyên môn sâu, kinh nghiệm thực tiễn về kỹ năng chuyên môn ở lĩnh vực ngành nghề cần giám định thì cơ quan tổ chức xem xét quyết định lựa chọn, công nhân người đó là người giám định theo vụ việc và chịu trách nhiệm và chịu trách nhiệm về quyết định của mình”.

Đại biểu Âu Thị Mai cho rằng, quy định này là cần thiết để tăng cường nhân lực giám định có chất lượng. Tuy nhiên, để đảm bảo tính công bằng giữa giám định viên tư pháp và người giám định theo vụ việc và không mâu thuẫn với Luật Cán bộ, công chức, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo cần lượng hóa các cụm từ “kiến thức chuyên sâu” và “kinh nghiệm thực tiễn” như bổ sung tiêu chí cụ thể về số năm kinh nghiệm, cùng với cơ chế thẩm định, giám sát.

Ngoài ra, các ý kiến cũng tham gia góp ý về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống tham nhũng; Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ.