Cần có chính sách để người dân, cộng đồng tham gia bảo vệ nguồn tài nguyên nước

Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh Nguyễn Kim Khoa: Phải có những nội dung đầy đủ và toàn diện về quyền và trách nhiệm của công dân
 
Có một số nội dung không nên điều chỉnh. Vì nói tài nguyên nước là xác định có nước mặt, nước mưa và nước dưới lòng đất nhưng lại điều chỉnh nước ven bờ, ven biển thì không biết nó là loại gì.

Thứ hai, nếu nêu khái niệm nước ven bờ như thế này cũng không rõ lắm, không có căn cứ. Theo ý kiến của Ủy ban Kinh tế lấy vùng nước nội thủy lại càng không đúng. Vì vùng nước nội thủy có những chỗ ta gần 100 hải lý và rất nhiều vùng biển chúng ta chưa có vùng nội thủy cho nên chúng ta không xác định được. Rồi nước ở đất liền, còn nước ở các vùng ven biển, đảo và quần đảo có quy định không? Theo tôi nước ven biển chúng ta phải cân nhắc.

Vấn đề thứ hai là chống tác hại của nước gây ra, tôi đồng ý với quan điểm của Ủy ban Kinh tế. Đúng là có cái này. Nhưng theo quan điểm của tôi, chỉ nên giới hạn phần hậu quả, tác hại do điều kiện trong một hoạt động bình thường. Nếu đưa hậu quả thiên tai, lũ lụt như Chương V sẽ trùng vào các điều khoản luật khác. Chỉ nên điều chỉnh trong phạm vi về tài nguyên nước; hai là việc sử dụng, bảo vệ và những tác hại nguồn nước trong điều kiện hoạt động do con người gây ra. Như thế sẽ hợp lý hơn.

Về Điều 22 Chính phủ xin ý kiến thẩm định tác động của các công trình có liên quan đến nguồn nước. Phương án 1 tôi thấy cụ thể nhưng không rõ lắm, liên quan đến nhiều vấn đề về thẩm quyền của QH, Chính phủ, bộ chỉ có Bộ Tài nguyên và Môi trường. Phương án 2 thì chung chung, không đảm bảo điều kiện để thông qua khi có cơ quan chuyên môn. Theo tôi, có thể kết hợp cả 2 phương án  để thiết kế điều luật này cho chuẩn xác hơn, bảo đảm được cả nguyên tắc khi chúng ta thẩm định một công trình, một kế hoạch thì phải có cơ quan chuyên môn để thẩm tra trước khi cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.

Đối với chủ trương xã hội hóa trong điều luật này, kể cả vấn đề quản lý, bảo vệ, sử dụng thể hiện trong luật này rất hạn chế. Một vấn đề nữa là chúng ta nêu quản lý Nhà nước và trách nhiệm của Nhà nước phải thế này, thế kia nhiều hơn. Nhưng theo tôi điều luật này cần phải có những nội dung đầy đủ và toàn diện về quyền và trách nhiệm của công dân trong việc: tôi có quyền sử dụng nước như thế nào, nhưng tôi phải có trách nhiệm bảo vệ nguồn nước ra sao đối với công dân.
 
Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Trương Thị Mai: Cần khuyến khích cộng đồng tham gia bảo vệ tài nguyên nước

Tôi đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc thêm mấy điểm.

Một tại Điều 4, chính sách của Nhà nước về tài nguyên nước và tại Điều 6, có nói lấy ý kiến của cộng đồng. Tôi đề nghị bổ sung thêm một điều trong chính sách của Nhà nước về Nhà nước khuyến khích cho cộng đồng, người dân tham gia vào cũng có trách nhiệm bảo vệ tài nguyên nước, điều này rất quan trọng. Nếu Nhà nước ôm hết thì tôi nghĩ với nguồn tài nguyên nước như đất nước chúng ta, không thể kham nổi. Vì vậy cần có chính sách để cho người dân, cộng đồng cùng tham gia, cùng bảo vệ nguồn tài nguyên nước. Như vậy, chính sách Nhà nước sẽ tốt hơn. Tại Điều 6, có đưa ra việc tham vấn lấy ý kiến cộng đồng và các bên liên quan, tôi thấy đây là một điều, khoản rất hay, nhưng cuối cùng Khoản 4 lại quy định giao cho Chính phủ quy định cụ thể các dự án và lấy ý kiến cộng đồng dân cư. Tôi e ngại việc này, các khoản trên thì rất mở rộng và đưa ra phạm vi lấy ý kiến rất lớn, nếu đọc các khoản trên thì thấy rất phấn khởi, bây giờ các dự án là người dân phải tham gia, bởi nó liên quan đến phạm vi, địa bàn và một số lượng người dân lớn thì phải tham gia. Tôi đề nghị tiếp tục bổ sung tiêu chí vào, nếu không thì như thế này cuối cùng “anh” chốt lại Chính phủ quy định các dự án cụ thể thì không công khai, không minh bạch. Và người dân cũng chẳng biết dự án nào mình tham gia.

Về Điều 8, tôi băn khoăn một điểm là quá trình vừa rồi trong chất vấn năm nào cũng có, tức là xả lũ từ các công trình thủy điện, gây tác hại cho vùng hạ lưu. Năm nào cũng kêu các thủy điện, đặc biệt miền Trung, tôi băn khoăn ở chỗ này. Một là trách nhiệm về quy hoạch toàn bộ thủy điện vừa và nhỏ và giao thẩm quyền, trong luật này xử lý như thế nào? Nếu giao như vừa rồi là các Ủy ban không kiểm soát nổi. Vừa rồi giao cho các tỉnh hàng trăm thủy điện vừa và nhỏ của miền Trung và sau chất vấn của QH là phải cho kiểm tra, rà soát lại toàn bộ. Bây giờ những việc này trách nhiệm quản lý phân quyền thuộc về ai?

Thứ hai là Khoản 4 có nói các hoạt động gây ảnh hưởng xấu, tôi đề nghị cụ thể chữ "xấu" này ra. Như thế nào gọi là xấu, nếu đưa ra như thế này thì sợ xử lý vi phạm không được vì không biết thế nào là xấu. Khoản cuối cùng tôi đề nghị bỏ các hành vi vi phạm pháp luật khác, khoản quét này bây giờ luật không dùng nữa, cũng không biết là hành vi gì thì không nên có khoản quét này vì không giải quyết vấn đề gì.
 
Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính và Ngân sách Phùng Quốc Hiển: Không nói về phòng, chống khắc phục hậu quả thì không phù hợp

Về phạm vi điều chỉnh, tôi đồng tình với phương án luật này nên có phạm vi điều chỉnh đối với công tác phòng, chống và khắc phục hậu quả. Bởi vì nếu chỉ nói về quản lý tài nguyên nước mà không nói về phòng, chống khắc phục hậu quả thì không phù hợp, không liền mạch và mất cân đối.

Dù đã có nhiều cố gắng trong dự án Luật có quá nhiều điều chưa quy định cụ thể. Tôi đếm sơ sơ trong 85 điều có đến 27 - 28 điều Chính phủ quy định, Bộ quy định hoặc theo quy định của pháp luật, không biết theo quy định của pháp luật nào.

Một vấn đề nữa là việc đưa một số vấn đề vào dự án Luật tôi cho là không phù hợp với luật. Đó là bất cứ một luật nào cũng đưa vấn đề ngân sách ra, đưa thuế vào. Nếu bất cứ luật nào cũng đưa như thế này thì không hiểu Luật Ngân sách bị cắt xén, chia cắt đến mức độ như thế nào, Luật thuế cũng vậy. “Trên lưng” Luật Thuế đã mang bao nhiêu vấn đề xã hội rồi lại còn bị thêm các luật khác chia cắt thì tính trung lập không còn nữa, tính thống nhất, đồng bộ giữa các luật cũng không còn.
Chúng tôi cũng đặt vấn đề là trong dự án Luật  chưa làm rõ là đối với tài nguyên nước có quyền chuyển nhượng không, được cấp rồi thì có quyền chuyển nhượng không? Ví dụ, tôi được cấp một nguồn nước làm thủy điện nhưng tôi không làm nhà máy thủy điện nữa tôi chuyển nhượng nhà máy thủy điện thì tôi phải được chuyển nhượng cả nguồn điện để cung cấp cho nhà máy thủy điện đó, có được không. Quyền chuyển nhượng trong này tôi thấy chưa rõ.

Ở Điều 62, không hiểu tại sao lại phải quy định các nguồn thu ngân sách đối với tài nguyên nước. Việc này quy định trong các luật khác rồi. Giờ quy định ở đây vừa thừa nhưng lại vừa thiếu. Tôi nghĩ không cần thiết. Hay Điều 64 rất khó hiểu, nói là nguồn tài chính và hoạt động tài nguyên nước thì không biết là hoạt động tài nguyên nước là hoạt động gì. Giả sử trong đó có nguồn ngân sách thì nguồn ngân sách cung ứng cho hoạt động tài nguyên nước là những hoạt động nào...?

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Phan Trung Lý: Còn có nhiều quy định chung chung

Dự án Luật còn có nhiều quy định chung chung, có tới gần 1/3 quy định trong này cần phải hướng dẫn quy định chi tiết thi hành, nhưng kèm theo các phương án thì lại không có.

Phạm vi điều chỉnh, tôi nhất trí với Ủy ban Kinh tế đưa hai phương án, hai loại ý kiến, nhưng theo tôi nước nóng, nước khoáng thiên nhiên thì đã có quy định ở Luật Khoáng sản nên không quy định vào đây nữa. Còn vấn đề phòng, chống,  khắc phục hậu quả tác hại thì theo tôi nên đưa vào đây.

Luật quy định như thế này sẽ liên quan đến rất nhiều luật. Tôi đề nghị phải rà soát lại để khỏi trùng lặp, mâu thuẫn và rà soát để bảo đảm khỏi chồng chéo nhau.

Về những vấn đề cụ thể, trong này có nhiều cái theo tôi cũng phải xem xét. Ví dụ như nước, trong này có khái niệm rất mới là nước biển ven bờ, nhưng lại chưa rõ. Bên cạnh đó, vấn đề này khi xây dựng những luật khác trong thời gian tới sẽ thuộc ở đâu?  Nếu đưa vào đây là gộp hết tất cả các thứ lại nhưng không có sự phân tích giải trình cụ thể.

Thứ hai, theo quy định trong dự án Luật thì toàn bộ nguồn thu từ tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước được sử dụng đầu tư trực tiếp cho việc bảo vệ tài nguyên nước, tức là chỉ tập trung vào bảo vệ tài nguyên nước. Theo tôi vấn đề này cũng không phù hợp vì còn liên quan đến Luật Ngân sách. Vấn đề nữa là thanh tra, toàn bộ chương quy định về thanh tra không phù hợp với quy định của Luật Thanh tra. Theo dự án Luật thì thanh tra chuyên ngành tổ chức hoạt động do Chính phủ quy định, thanh tra chuyên ngành có thanh tra bộ, thanh tra khu vực, thanh tra tỉnh, không phải như vậy. Luật Thanh tra quy định tổ chức, hoạt động và theo tôi cứ theo Luật Thanh tra mà làm. Nếu có đặc thù gì thì quy định trong này chứ không được quy định trái với Luật Thanh tra. Vấn đề giải quyết tranh chấp cũng vậy, chúng tôi nhất trí như ý của Ủy ban Kinh tế, bây giờ tranh chấp trong khai thác sử dụng tài nguyên nước rất nhiều thứ, không thể nói một cách chung chung như vậy được, lại càng không thể giao cho Chính phủ quy định được. Các loại tranh chấp trong này liên quan nhiều đến Luật Hành chính, Luật Khiếu nại, tố cáo, Bộ luật Dân sự... không thể nói một câu là do Chính phủ quy định được.