Dự thảo online

Theo đó, tại phiên họp, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội sẽ thảo luận: (1) về dự án Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) sau khi nghe Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trình bày tờ trình và Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội trình bày báo cáo thẩm tra; (2) về dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên sau khi nghe Chánh án Tòa án nhân dân tối cao trình bày tờ trình và Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội trình bày báo cáo thẩm tra.

Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn điều hành nội dung (1).

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành nội dung (2).

Điều hành nội dung phiên họp, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết, theo chương trình sáng 17/4, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Di sản văn hóa (sửa đổi).

Dự phiên họp có Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng; đại diện lãnh đạo các Bộ: Kế hoạch và Đầu tư, Nội vụ, Tài nguyên và Môi trường, Xây dựng, Ủy ban dân tộc, Ngoại giao...

Tiếp đó Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng – Trưởng ban soạn thảo thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày tờ trình dự án Luật Di sản văn hóa (sửa đổi).

Thừa ủy quyền của Chính phủ báo cáo tại Phiên họp, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng cho biết, thực hiện quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật; Nghị quyết số 89/2023/QH15 ngày 02/6/2023 của Quốc hội về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024, điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2023; Chính phủ đã xây dựng dự án Luật Di sản văn hóa (sửa đổi).

Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng nhấn mạnh, việc ban hành Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) nhằm tiếp tục thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước về văn hóa, di sản văn hóa; sửa đổi, hoàn thiện các quy định của pháp luật về di sản văn hóa hiện hành để khắc phục những hạn chế, bất cập sau 23 năm thực hiện Luật Di sản văn hóa 2001 và 15 năm thực hiện luật di sản văn hóa sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Di sản văn hóa 2009 về thể chế, tạo cơ sở pháp lý cho bước phát triển mới trong các hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa; đảm bảo tính kế thừa, tính thống nhất, đồng bộ giữa Luật Di sản văn hóa với các luật khác có liên quan; đồng thời, tạo điều kiện thuận lợi trong các hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, các hoạt động dịch vụ, hợp tác công tư trong lĩnh vực di sản văn hóa..., và đảm bảo hài hòa giữa bảo tồn và phát triển.

Dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) quy định về các hoạt động quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa; quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cộng đồng và cá nhân trong hoạt động bảo vệ đối với di sản văn hóa ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.  Di sản văn hóa quy định tại Luật này bao gồm di sản văn hóa phi vật thể, di sản văn hóa vật thể và di sản tư liệu, là sản phẩm tinh thần, vật chất có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Bố cục của dự thảo gồm 09 chương 102 điều, tăng 02 chương 29 điều so với Luật Di sản văn hóa hiện hành (07 chương 73 điều), cụ thể: Chương I. Những quy định chung, gồm 08 điều (từ Điều 1 đến Điều 8); Chương II. Bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể, gồm 11 điều (từ Điều 9 đến Điều 19); Chương III. Bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa vật thể, gồm 30 điều (từ Điều 20 đến Điều 49); Chương IV. Bảo vệ và phát huy giá trị di sản tư liệu gồm 11 điều (từ Điều 50 đến Điều 60); Chương V. Bảo tàng, gồm 14 điều (từ Điều 61 đến Điều 74); Chương VI. Hoạt động kinh doanh, dịch vụ di sản văn hóa, gồm 04 Điều (từ Điều 75 đến Điều 78); Chương VII. Điều kiện đảm bảo hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa, gồm 12 điều (từ Điều 79 đến Điều 90); Chương VIII. Quản lý nhà nước về di sản văn hóa, gồm 09 điều (từ Điều 91 đến 99); Chương IX. Điều khoản thi hành, gồm 03 điều (từ Điều 100 đến Điều 102).

Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng cho biết, dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) tập trung vào 03 nội dung chính trong các chính sách đã được thông qua, bao gồm: Chính sách 1 về hoàn thiện các quy định về nguyên tắc, đối tượng, trình tự, thủ tục kiểm kê, nhận diện, ghi danh, biện pháp quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa ở các lĩnh vực di sản văn hóa vật thể (di tích; di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia), di sản văn hóa phi vật thể, di sản tư liệu và hoạt động bảo tàng; Chính sách 2 về nâng cao hiệu quả tổ chức, hoạt động của các cơ quan trực tiếp quản lý di sản, tăng cường nội dung, trách nhiệm, cơ chế thực hiện phân cấp, phân quyền quản lý nhà nước về di sản văn hóa từ Trung ương đến địa phương; Chính sách 3 về tăng cường nội dung, cơ chế, chính sách thúc đẩy xã hội hóa và thu hút, nâng cao hiệu quả huy động nguồn lực bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa. 

Về mối quan hệ giữa dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) với Luật Lưu trữ (sửa đổi), Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng cho biết, thực hiện Kết luận của Thủ tướng Chính phủ và các ý kiến của Thành viên Chính phủ, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã chủ trì, tổ chức họp với Bộ Nội vụ, Văn phòng Chính phủ, Bộ Tư pháp để thống nhất xử lý về tiêu chí, phạm vi điều chỉnh giữa hai (02) dự thảo Luật. Đồng thời, căn cứ Nghị quyết số 3372/TBTTKQH ngày 28/02/2024 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Bộ Nội vụ và Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã thống nhất nội dung tài liệu có giá trị đặc biệt và tài liệu lưu trữ tư có giá trị đặc biệt có các tiêu chí được xác định ở cấp độ thấp hơn các tiêu chí được xác định là “bảo vật quốc gia” và “di sản tư liệu” của Luật Di sản văn hóa. Theo đó, để đảm bảo không chồng chéo giữa 02 Luật, tại cuộc họp, đại diện hai Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và Bộ Nội vụ đã thống nhất một số công việc triển khai liên quan đến hai Luật.

Trình bày Báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Đắc Vinh cho biết, Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục tán thành sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Di sản văn hóa năm 2001 (sửa đổi, bổ sung năm 2009) và mục đích, quan điểm xây dựng dự án Luật tại Tờ trình số 119/TTr-CP ngày 29/3/2024 của Chính phủ.

Việc sửa đổi Luật nhằm tiếp tục thể chế hóa các quan điểm, chủ trương của Đảng, khắc phục những khó khăn, vướng mắc, giải quyết các vấn đề phát sinh, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa. 

Thường trực Ủy ban nhận thấy, hồ sơ dự án Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) được chuẩn bị công phu, đủ điều kiện trình Quốc hội xem xét. Các quy định của dự thảo Luật cơ bản thống nhất với 03 nhóm chính sách được Chính phủ trình Quốc hội thông qua.

Trong quá trình tiếp thu, giải trình các nội dung, đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện các dự thảo văn bản quy định chi tiết để các văn bản hướng dẫn có hiệu lực đồng thời với Luật, bảo đảm chất lượng...

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Đắc Vinh cho biết, Thường trực Ủy ban cơ bản nhất trí với tên gọi, phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng của dự thảo Luật. Đồng thời, nhận thấy, dự thảo Luật cơ bản phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng, phù hợp với Hiến pháp, cơ bản thống nhất với các quy định của hệ thống pháp luật. Tuy nhiên, có ý kiến đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục rà soát, nghiên cứu, bám sát, nội luật hóa các nguyên tắc, quy định, hướng dẫn của UNESCO về đối tượng, loại hình, tên gọi các loại hình di sản văn hóa; quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của Nhà nước, tổ chức, cộng đồng, cá nhân đối với di sản văn hóa...

Về sở hữu di sản văn hóa, Thường trực Ủy ban đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo giải trình nội dung này; đồng thời quy định cụ thể thẩm quyền, tiêu chí xác định các hình thức sở hữu đối với di sản văn hóa; nguyên tắc quản lý, bảo vệ, phát huy di sản văn hóa; giải quyết tranh chấp về quyền sở hữu đối với di sản văn hóa (nếu có).

Liên quan đến chính sách của Nhà nước về di sản văn hóa, Thường trực Ủy ban đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, xây dựng các chính sách có trọng tâm, trọng điểm và bền vững; bảo đảm quyền, lợi ích chính đáng và sự tham gia của cộng đồng, người dân; phù hợp với yêu cầu thực tế và tính đặc thù trong bảo vệ, phát huy giá trị từng loại hình di sản văn hóa. Đồng thời, tập trung rà soát các chính sách, nhất là chính sách về đầu tư, hỗ trợ của Nhà nước; chính sách xã hội hóa, ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số, phát triển nguồn nhân lực… để bảo đảm cụ thể, minh bạch, hiệu quả và khả thi, thống nhất trong hệ thống pháp luật…

Đối với nội dung về hợp tác công tư trong hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa, Thường trực Ủy ban nhận thấy, quy định về hợp tác công tư trong hoạt động  bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa là cần thiết nhưng cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung các quy định của Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư, bảo đảm phù hợp, đầy đủ, thống nhất và khả thi.

Về Quỹ bảo tồn di sản văn hóa, một số ý kiến cho rằng, Nghị quyết số 792/NQ-UBTVQH14 ngày 22/10/2019 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về “một số nhiệm vụ và giải pháp đẩy mạnh việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách nhà nước” yêu cầu Chính phủ rà soát, đánh giá hiệu quả hoạt động của các quỹ tài chính của một số luật.

Trong thực tế, khi thông qua một số luật, Quốc hội đã bãi bỏ một số quỹ được lập theo các luật chuyên ngành, như: Quỹ hỗ trợ, điều trị, chăm sóc người nhiễm HIV, Quỹ hỗ trợ khám chữa bệnh, Quỹ phòng, chống tác hại rượu bia. Do vậy, đề nghị tiếp tục cân nhắc về việc thành lập Quỹ bảo tồn di sản văn hóa. 

Bên cạnh đó, Thường trực Ủy ban nhận thấy, việc sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật có liên quan như Luật Xây dựng, Luật Đầu tư, Phụ lục IV về Danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện của Luật Đầu tư (Điều 100) là phù hợp với quy định tại khoản 3 Điều 12 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Tuy nhiên, dự thảo Luật chưa sửa đổi, bổ sung ngành, nghề kinh doanh có điều kiện đối với “lập thiết kế bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích” vào mục 194 của Phụ lục IV của Luật Đầu tư để thống nhất với quy định tại điểm c khoản 2 Điều 75 dự thảo Luật; chưa sửa đổi, bổ sung Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư để thống nhất với quy định tại Điều 89 dự thảo Luật. Do vậy, đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, bổ sung.

Điều hành nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị các đại biểu cho ý kiến về các nội dung trọng tâm như: đánh giá việc sửa đổi lần này đã khắc phục được những bất cập, vướng mắc chỉ ra trong báo cáo tổng kết thực hiện luật hay chưa, đã tạo hành lang pháp lý thuận lợi để đạt được các mục tiêu đặt ra khi xây dựng luật chưa, các chính sách đã nêu đã đầy đủ, rõ ràng, khả thi chưa, có chồng chéo, mâu thuẫn gì với hệ thống pháp luật hay không?

Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội đề nghị các đại biểu cho ý kiến về những nội dung trọng tâm trong báo cáo đã trình bày cũng như các vấn đề khác các đại biểu quan tâm.

Phát biểu tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng nhất trí cao việc sửa đổi toàn diện Luật Di sản văn hóa hiện hành. Đồng thời nhận thấy, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã rất cố gắng xây dựng dự án Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) và Hồ sơ dự án Luật đảm bảo quy định theo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Cho rằng dự án Luật được chuẩn bị tương đối công phu, tuy nhiên, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng đề nghị cần rà soát thêm về tính thống nhất của dự án Luật trong hệ thống pháp luật, đồng thời cần rà soát để khắc phục những vấn đề chồng chéo giữa Luật Di sản văn hóa và các luật khác.

Cùng với đó, cần tiếp tục rà soát các thủ tục hành chính và điều kiện đầu tư kinh doanh, một số vấn đề bổ sung cũng chưa được đánh giá tác động. 

Liên quan đến tính thống nhất của dự án Luật này với các luật khác cũng như Luật hiện hành, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, dự án Luật Lưu trữ (sửa đổi) sẽ được cho ý kiến, thông qua tại Kỳ họp thứ 7 sắp tới. Do đó, cần xem xét giữa di sản tư liệu và bảo vật quốc gia được quy định trong dự án Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) với tài liệu lưu trữ, tài liệu lưu trữ có giá trị đặc biệt được quy định trong Luật Lưu trữ (sửa đổi). 

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng nêu rõ, trong quá trình làm việc, Ủy ban Pháp luật đã chủ động phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Nội vụ, tổ chức nhiều cuộc họp trao đổi để tiếp thu vấn đề này.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng đề nghị cần rà soát tính thống nhất với Luật Đầu tư và Luật Đầu tư công, nhất là liên quan đến phê duyệt triển khai và có ý kiến đồng ý bằng văn bản của cơ quan quản lý Nhà nước về văn hóa là không thống nhất với Luật Đầu tư và Luật Đầu tư công.

Đồng thời cần tiếp tục rà soát và mở rộng phạm vi các ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện (Điều 100 của dự thảo Luật), bổ sung ít nhất 4 ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, tuy nhiên qua rà soát, dự thảo Luật vẫn còn thiếu các ngành nghề khác mà chưa quy định. Do đó, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng đề nghị cần nghiên cứu, đánh giá sự cần thiết bổ sung các ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. Việc bổ sung cần đảm bảo chủ trương là không làm tăng chi phí tuân thủ một cách bất hợp lý và đảm bảo môi trường đầu tư kinh doanh.

Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Duy Thăng cho biết khi lấy ý kiến lần đầu dự án Luật Lưu trữ tại Kỳ họp thứ 6 đã có ý kiến đề nghị rà soát để bảo đảm thống nhất Luật Lưu trữ và Luật Di sản văn hóa. Tại phiên họp thứ 30, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã có ý kiến và có thông báo kết luận về vấn đề này nhằm bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật.

Trên cơ sở kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ đã giao Bộ Nội vụ phối hợp với Ủy ban Pháp luật, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch để giải quyết vấn đề giao thoa trong quy định của pháp luật về quản lý sử dụng tài liệu lưu trữ khi được công nhận là bảo vật quốc gia, ghi danh di sản tư liệu…Các cơ quan xác định một đối tượng có thể chịu sự tác động của nhiều luật. Trên cơ sở đó, các cơ quan chỉnh lý dự thảo Luật Lưu trữ theo hướng kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ.

Phát biểu tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh bày tỏ đồng tình với sự cần thiết sửa đổi Luật Di sản văn hóa, hồ sơ dự thảo luật đã được chuẩn bị công phu, kỹ lưỡng, tương đối đầy đủ.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế cho biết, trong hồ sơ dự thảo luật, các chính sách mới đã được xem xét, đánh giá tương đối kỹ, dự thảo có nhiều quy định mới về phân công, phân cấp ảnh hưởng. Các quy định này có ảnh hưởng đến việc phân bổ nguồn lực, kinh phí thực hiện, cần xem xét kỹ tính khả thi để đảm bảo phù hợp với thực tiễn. 

Bàn về sự thống nhất giữa dự thảo luật này với Luật Quy hoạch hiện hành, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế cho biết, Luật Quy hoạch chỉ có quy định danh mục quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích, không có quy hoạch di tích danh lam thắng cảnh. Theo dự thảo luật, trong quy hoạch bảo quản, tu bổ phục hồi di tích lại tách ra thành loại di sản thế giới, di tích quốc gia đặc biệt với loại di tích thông thường, với thẩm quyền, quy trình thủ tục khác nhau. Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế đề nghị làm rõ hai phần này vẫn nằm trong loại quy hoạch đã được quy định, hay bổ sung thêm quy hoạch mới, căn cứ lập quy hoạch này như thế nào, loại quy hoạch nào được tổ chức thực hiện trong quy hoạch quốc gia?

Liên quan đến thủ tục hành chính, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế cho biết, các cơ chế xin ý kiến bộ, ngành trung ương rồi gửi về UBND tỉnh, thành phê duyệt còn chưa rõ ràng, chưa có tiêu chí phân biệt vấn đề nào thì phải thực hiện xin ý kiến, việc xác định phạm vi trách nhiệm còn bất cập, vì vậy, cần nghiên cứu kỹ để quy định phù hợp hơn về cơ chế này.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng việc sửa đổi căn bản Luật Di sản văn hóa là phù hợp. Ghi nhận dự án Luật được soạn thảo công phu, nghiêm túc, nội dung cơ bản thể chế hóa chủ trương của Đảng về văn hóa và di sản văn hóa nói riêng nhất là sau khi tổng kết 80 năm đề cương văn hóa Việt Nam và Hội nghị văn hóa, Diễn đàn văn hóa được tổ chức công phu. Một số luật như Luật Đất đai, Luật Lưu trữ…tạo điều kiện để sửa đổi luật đồng bộ. Chủ tịch Quốc hội cho rằng đến nay, dự án Luật đủ điều kiện trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 7 tới; bày tỏ kỳ vọng sẽ tạo bước thay đổi căn bản trong quản lý phát huy giá trị di sản văn hóa.

Cơ bản tán thành các nội dung thẩm tra và các ý kiến tại phiên họp, góp ý về chính sách nhà nước về di sản văn hóa tại Điều 7 dự thảo Luật, Chủ tịch Quốc hội cho rằng di sản văn hóa cần được coi là nguồn lực cho phát triển cần được bảo tồn và phát huy, mối quan hệ bảo tồn và phát huy cần được rà soát trong tổng thể văn bản luật, với tinh thần kiến tạo phát triển. Đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu xem xét bổ sung chủ trương, chiến lược về công nghiệp văn hóa, thị trường văn hóa, chuyển đổi số văn hóa, số hóa di sản văn hóa, hợp tác công tư, kinh tế văn hóa…

Chủ tịch Quốc hội đề nghị cần nghiên cứu bổ sung một số chủ trương, chính sách đặc thù bảo tồn phát huy di sản văn hóa đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, hải đảo, di sản văn hóa quý hiếm có nguy cơ thất truyền…

Về bố cục và nội dung, Chủ tịch Quốc hội đặt vấn đề có cần thiết tách chương riêng (chương 4 dự thảo Luật) về bảo vệ phát huy giá trị tư liệu hay không? Bởi di sản tư liệu chính là di sản văn hóa vật thể như di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia…hiện được bảo quản lưu trữ tại các viện bảo tàng, thư viện, trung tâm lưu trữ và lưu trữ tại nơi gắn với di tích như đền, chùa, đình làng…đều có quy định, quy trình quản lý, nếu có chương riêng quy định liệu có chồng lấn với các quy định khác.

Do đó, Chủ tịch Quốc hội gợi ý xem xét để quy định trong chương 3 dự thảo Luật; đồng thời nên bổ sung trong giải thích từ ngữ khái niệm hiện vật có giá trị đặc biệt. 

Để tiếp tục hoàn thiện dự thảo luật, Chủ tịch Quốc hội đề nghị tiếp tục rà soát bảo đảm tính tương thích, đồng bộ dự thảo Luật này với các luật trong hệ thống pháp luật như Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công, Luật Đất đai, Luật Tín ngưỡng tôn giáo, Luật Bảo vệ môi trường, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư,…

Phát biểu tại phiên họp, thay mặt cơ quan soạn thảo, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng trân trọng cảm ơn và tiếp thu ý kiến phát biểu, đóng góp, chỉ đạo của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ và các thành viên Uỷ ban Thường vụ Quốc hội. Trên cơ sở các ý kiến tại phiên họp, cơ quan soạn thảo sẽ nghiêm túc nghiên cứu để hoàn thiện dự án Luật một cách tốt nhất...

Liên quan đến việc rà soát để đảm bảo tính tương thích, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng cho biết, hiện nay, có hơn 20 luật có liên quan đến di sản; trong quá trình rà soát, cơ quan soạn thảo đã nghiêm túc, cầu thị để tránh việc các quy định bị chồng chéo, giao thoa. Dự án Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) kế thừa những quy định còn có tính ổn định, phát triển của luật hiện hành.

Về di sản tư liệu, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng cho biết, đây là vấn đề mới, khi Việt Nam tham gia các điều ước quốc tế, di sản tư liệu được UNESCO công nhận, xác định là một loại hình di sản độc lập với loại hình di sản văn hoá vật thể và phi vật thể, được thể hiện thông qua chương trình ký ức thế giới của UNESCO về di sản được công bố năm 1992 và hướng dẫn thực hiện năm 2002. Thời điểm đó, Việt Nam đã tham gia chương trình này và thống nhất, cam kết thực hiện. Theo UNESCO thì loại hình này không nằm trong di sản văn hoá vật thể và phi vật thể. Do đó, cần có một điều, khoản riêng hoặc xây dựng một chương riêng về di sản tư liệu...

Phát biểu kết luận phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết, tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng đã trình bày tờ trình dự án Luật Di sản văn hóa (sửa đổi); Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh trình bày báo cáo thẩm tra. 

Chủ tịch Quốc hội và các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã phát biểu ý kiến; đại diện một số ngành cũng báo cáo một số vấn đề cụ thể. Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao Chính phủ đã chỉ đạo cơ quan chủ trì soạn thảo chuẩn bị hồ sơ dự án luật công phu, chu đáo, tổ chức hội thảo lấy ý kiến chuyên gia, đối tượng chịu tác động; về cơ bản dự án luật đủ điều kiện trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV. 

Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cơ bản nhất trí, đánh giá cao ý kiến thẩm tra sơ bộ của Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, trong đó đã chỉ ra nhiều nội dung cụ thể, góp ý chi tiết nhiều nội dung dự thảo luật.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhất trí với chủ trương sửa đổi toàn diện Luật Di sản văn hóa nhằm tiếp tục thể chế hóa chủ trương của Đảng, khắc phục những khó khăn, vướng mắc, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa. Tuy nhiên đây là dự thảo luật rất quan trọng, liên quan tới nhiều lĩnh vực, nhiều luật vì vậy cơ quan chủ trì soạn thảo cũng như cơ quan thẩm tra lưu ý các nội dung đại biểu có ý kiến tại Phiên họp về: chủ trương phát triển công nghiệp văn hóa, thị trường văn hóa; bổ sung một số chính sách đa dạng hóa nguồn lực phát triển văn hóa, xã hội hóa lĩnh vực văn hóa, cải tạo nâng cấp các di sản văn hóa để phát triển văn hóa; định mức đơn giá trong các công trình văn hóa phải đảm bảo tuổi thọ lâu dài; vấn đề bảo tồn văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số; bố cục dự thảo luật và tính thống nhất của các luật khác, trong đó lưu ý thống nhất với Luật Lưu trữ sắp được Quốc hội sẽ thông qua; vấn đề thủ tục hành chính và đầu tư kinh doanh; nguồn lực đảm bảo kinh phí trong phân công, phân cấp, trách nhiệm thực hiện.

Các ý kiến tại phiên họp được ghi âm, ghi chép đầy đủ, trên cơ sở ý kiến góp ý, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ tiếp tục chỉ đạo nghiên cứu tiếp thu, hoàn thiện hồ sơ Luật. Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục tiếp tục hoàn thiện báo cáo thẩm tra, tổ chức phiên họp toàn thể thẩm tra chính thức, trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV.

Điều hành nội dung phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, tiếp theo chương trình sáng 17/4, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên.

Dự phiên họp có Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình, Phó Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao Nguyễn Văn Tiến, Phó Chủ tịch Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam Nguyễn Thị Minh Hương, Thứ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Nguyễn Văn Hồi; đại diện các Bộ Tư pháp, Bộ Công an…

Tiếp theo chương trình, Phó Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao Nguyễn Văn Tiến thừa ủy quyền trình bày tờ trình của Tòa án Nhân dân tối cao.

Trình bày Tờ trình tại phiên họp, Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Tiến nhấn mạnh, việc xây dựng dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên là đòi hỏi bức thiết của cuộc sống, nhằm thực hiện chủ trương của Đảng về “phát triển hệ thống tư pháp thân thiện và bảo vệ trẻ em”. Cụ thể hóa quy định của Hiến pháp năm 2013 “Trẻ em được Nhà nước, gia đình và xã hội bảo vệ, chăm sóc và giáo dục; được tham gia vào các vấn đề về trẻ em”; thực hiện Công ước của Liên hợp quốc về Quyền trẻ em mà Việt Nam là thành viên.

Bên cạnh đó, khắc phục những bất cập của hệ thống pháp luật hiện hành: hệ thống hình phạt chưa phù hợp; một số hình phạt không có sự phân hóa giữa người chưa thành niên và người trưởng thành; mức hình phạt tù tối đa vẫn còn nghiêm khắc; các biện pháp giám sát, giáo dục đã được quy định nhưng hầu như không được áp dụng, thiếu tính khả thi; thủ tục tố tụng hình sự chưa thực sự thân thiện; chưa thiết lập được cơ chế điều phối quốc gia, cũng như vị trí, vai trò, trách nhiệm của nhân viên công tác xã hội trong hoạt động tư pháp người chưa thành niên; quy định về thi hành án, tái hòa nhập cộng đồng còn chưa phù hợp, hiệu quả chưa cao; chưa nội luật hóa đầy đủ các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên…

Cùng với đó, nâng cao hiệu quả phòng chống tội phạm người chưa thành niên; tuân thủ các chuẩn mực của quốc tế và đáp ứng yêu cầu của Liên Hợp quốc về xây dựng Luật Tư pháp người chưa thành niên… 

Mục đích xây dựng dự án Luật tư pháp người chưa thành niên nhằm: Hoàn thiện pháp luật tư pháp đủ nghiêm khắc nhưng cũng bảo đảm nhân văn đối với người chưa thành niên phạm tội; Tăng cường giáo dục, hỗ trợ, giúp đỡ chưa thành niên phạm tội tự sửa chữa lỗi lầm bằng áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng, hạn chế tối đa việc áp dụng biện pháp mang tính chất trừng phạt, giam giữ nhưng vẫn bảo đảm sự an toàn của cộng đồng và trật tự xã hội; Xây dựng quy trình thủ tục tố tụng thân thiện, phù hợp với độ tuổi, tâm lý và vì lợi ích tốt nhất cho người chưa thành niên; Bảo đảm các quyền cơ bản của người chưa thành niên trong xử lý chuyển hướng, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án và tái hòa nhập cộng đồng; Huy động nguồn nhân lực có chuyên môn về công tác xã hội; tăng cường trách nhiệm của gia đình, cơ quan, tổ chức hữu quan hỗ trợ, giám sát, giáo dục người chưa thành niên; Thiết lập cơ sở giam giữ phù hợp với mục đích phục hồi, giáo dục và sự phát triển của người chưa thành niên; Tăng cường cơ hội tái hòa nhập công đồng; xây dựng cơ chế giám sát, giáo dục, phục hồi hiệu quả, chuyên nghiệp, đơn giản, phù hợp với người chưa thành niên… 

Dự thảo Luật gồm 166 điều được bố cục thành 05 phần, 11 chương, điều chỉnh trong lĩnh vực tư pháp hình sự, gồm: quy định về xử lý chuyển hướng đối với người chưa thành niên phạm tội; hình phạt và các chính sách hình sự chuyên biệt; thủ tục tố tụng thân thiện; thi hành án và tái hòa nhập cộng đồng;  nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong hoạt động tư pháp người chưa thành niên.

Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Tiến cho biết, dự thảo Luật quy định 16 nguyên tắc nhân văn, tiến bộ và đặc thù để bảo vệ người chưa thành niên trong tư pháp hình sự, như:  Bảo đảm lợi ích tốt nhất của người chưa thành niên; Bảo đảm thủ tục tố tụng thân thiện; Quyền được thông tin đầy đủ, kịp thời; Ưu tiên áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng; Xử lý chuyên biệt; Bảo đảm giữ bí mật cá nhân;....

Bên cạnh đó, dự thảo Luật đã mở rộng phạm vi áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng trên cơ sở kế thừa quy định của Bộ luật Hình sự và quy định chặt chẽ các điều kiện áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng để bảo đảm trật tự xã hội, an toàn cho cộng đồng. Đồng thời, quy định việc áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng linh hoạt, phù hợp với từng đối tượng. Khuyến khích người chưa thành niên chấp hành tốt để được chấm dứt trước thời hạn việc thi hành biện pháp xử lý chuyển hướng Đổi mới trình tự, thủ tục xử lý chuyển hướng theo hướng kịp thời, hiệu quả….

Thẩm tra dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, Ủy ban Tư pháp tán thành sự cần thiết ban hành Luật Tư pháp người chưa thành niên (NCTN) và đánh giá cao quá trình chuẩn bị hồ sơ của Tòa án nhân dân tối cao (TANDTC). Dự thảo Luật đã thể chế hóa đầy đủ và bảo đảm phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng liên quan đến trẻ em; cơ bản phù hợp với nhiều quy định trong các văn bản pháp luật có liên quan và tương thích với Công ước quốc tế về quyền trẻ em mà Việt Nam là thành viên. 

Tuy nhiên, dự thảo Luật với tính chất là một đạo luật chuyên biệt, quy định khá nhiều chính sách đổi mới về tư pháp NCTN sẽ dẫn tới việc phải sửa đổi, bổ sung một số luật như Bộ luật Hình sự (BLHS), Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS), Luật Thi hành án hình sự… Do đó, đề nghị TANDTC tiếp tục rà soát đầy đủ, đề xuất sửa đổi các quy định có liên quan để bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật. Đồng thời, bổ sung đánh giá tác động đầy đủ hơn đối với một số chính sách mới, phát sinh điều kiện bảo đảm thực hiện.

Về phạm vi điều chỉnh của Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, theo quy định tại Điều 1 dự thảo Luật, phạm vi điều chỉnh chỉ trong lĩnh vực tư pháp hình sự, gồm: (1) quy định về xử lý chuyển hướng (XLCH), hình phạt và thủ tục tố tụng đối với NCTN phạm tội; (2) thủ tục tố tụng đối với NCTN là bị hại, người làm chứng; (3) thi hành án; (4) tái hòa nhập cộng đồng; (5) nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong hoạt động tư pháp NCTN.

Ủy ban Tư pháp có 02 loại ý kiến:

- Loại ý kiến thứ nhất, tán thành dự thảo Luật quy định về hình phạt và thủ tục tố tụng hình sự đối với NCTN.

- Loại ý kiến thứ hai, đề nghị không quy định về hình phạt và thủ tục tố tụng hình sự đối với NCTN trong dự thảo Luật.

Về các biện pháp XLCH (Điều 34), Ủy ban Tư pháp cơ bản tán thành 12 biện pháp XLCH và việc làm rõ nội hàm của từng biện pháp dự thảo Luật, tạo điều kiện cho cơ quan tiến hành tố tụng có nhiều lựa chọn để áp dụng biện pháp phù hợp nhất với từng đối tượng NCTN, bởi vì mỗi NCTN có hoàn cảnh gia đình, nhân thân, nguyên nhân thực hiện hành vi phạm tội khác nhau. Tuy nhiên, có ý kiến đề nghị tiếp tục rà soát các biện pháp XLCH để bảo đảm phù hợp.

 

Liên quan đến đối tượng được áp dụng biện pháp XLCH (Điều 35) và đối tượng không được áp dụng biện pháp XLCH (Điều 36), Ủy ban Tư pháp đề nghị tiếp tục rà soát các quy định về tiêu chuẩn, chế độ đối với NCTN tại Trường giáo dưỡng để bảo đảm phù hợp với tính chất, mức độ vi phạm của NCTN và thực hiện tốt mục tiêu giáo dục, bảo đảm thân thiện. Đồng thời, đề nghị TANDTC cung cấp thông tin, làm rõ căn cứ quy định tại khoản 1 và khoản 2  Điều 36 của dự thảo Luật về việc không áp dụng XLCH đối với 05 tội danh do NCTN từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi thực hiện và 06 tội danh do NCTN từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi thực hiện.

Về hình phạt đối với NCTN, Ủy ban Tư pháp tán thành Điều 101 dự thảo Luật quy định 04 hình phạt áp dụng đối với NCTN phạm tội trên cơ sở kế thừa Điều 98 của BLHS hiện hành (không phát sinh thêm loại hình phạt mới), bao gồm: Cảnh cáo; phạt tiền; cải tạo không giam giữ; tù có thời hạn.

Tuy nhiên, đối với hình phạt cảnh cáo, có ý kiến đề nghị mở rộng việc áp dụng đối với người từ đủ 14 tuổi đến 16 tuổi phạm tội lần đầu, là người giúp sức trong vụ án đồng phạm nhưng có vai trò không đáng kể.

Về thủ tục tố tụng (từ Điều 114 đến Điều 148), Ủy ban Tư pháp tán thành với nhiều nội dung của dự thảo Luật và nhận thấy, so với quy định hiện hành, dự thảo Luật đã tách bạch 02 thủ tục tố tụng cho 02 nhóm đối tượng là: (1) Thủ tục tố tụng đối với NCTN bị buộc tội; (2) Thủ tục tố tụng đối với NCTN là người bị hại, người làm chứng. Việc tách bạch 02 quy trình này là tiến bộ và cần thiết, phù hợp với 02 nhóm đối tượng có tư cách tố tụng, quyền và nghĩa vụ khác nhau.

Về thi hành án phạt tù và tái hòa nhập cộng đồng (từ Điều 149 đến Điều 164), tại Điều 149, dự thảo Luật quy định NCTN được giam giữ tại trại giam riêng để tạo điều kiện giáo dục, phục hồi. Ủy ban Tư pháp cơ bản tán thành quy định của dự thảo Luật, bảo đảm phù hợp với tâm lý, lứa tuổi, sự phát triển của NCTN, đặc biệt là bảo đảm tối đa quyền được học tập của NCTN, hạn chế các tác động tiêu cực của việc giam giữ chung trại giam với phạm nhân là người trưởng thành. Đồng thời, quy định này cũng bảo đảm phù hợp với Quy tắc của Liên hợp quốc về bảo vệ NCTN bị tước quyền tự do.

Điều hành nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định khẳng định đây là dự án luật mới, lần đầu được Quốc hội khóa XV đưa vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh theo đúng định hướng xây dựng pháp luật của nhiệm kỳ. Dự án luật có nội dung chuyên biệt.

Sau khi luật được đưa vào chương trình, Tòa án nhân dân tối cao đã chủ trì, phối hợp với các cơ quan xây dựng, trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội để chuẩn bị trình Quốc hội theo đúng tiến độ đề ra.

Phó Chủ tịch Quốc hội cho biết, hồ sơ dự án luật đã được chuẩn bị công phu, đúng quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Thường trực Ủy ban Tư pháp đã phối hợp chặt chẽ với cơ quan soạn thảo từ công tác nghiên cứu, tổ chức khảo sát trực tiếp tại 2 tỉnh, thành phố, làm việc với 2 Trường Giáo dưỡng thuộc Bộ Công an, yêu cầu các cơ quan có liên quan của nhiều tỉnh, thành phố…

Ủy ban Tư pháp cũng đã phối hợp với Viện Nghiên cứu lập pháp tổ chức hội thảo quốc tế để tham vấn kinh nghiệm của các chuyên gia quốc tế về định hướng xây dựng luật này. Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị các đại biểu cho ý kiến về phạm vi điều chỉnh, xử lý chuyển hướng đối với người chưa thành niên phạm tội, hình phạt đối với người chưa thành niên, thủ tục tố tụng… cùng các vấn đề khác các đại biểu quan tâm.

Cơ bản đồng tình với nội dung Tờ trình và Báo cáo thẩm tra, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường nêu sự cần thiết ban hành luật. Thực tế cho thấy việc xử lý người chưa thành niên trong hệ thống tư pháp hình sự được quy định rải rác ở các điều, các chương riêng biệt của Bộ Luật hình sự, Bộ Luật Tố tụng hình sự, Luật Thi hành án hình sự và một số văn bản khác. Tuy nhiên, việc quy định rải rác trong các luật dẫn đến bất cập là các chính sách tư pháp cho người chưa thành niên không có nhiều khác biệt so với người thành niên.

Do đó, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường tán thành với sự cần thiết ban hành luật để thể chế hóa chủ trương nghị quyết của Đảng về phát triển hệ thống tư pháp thân thiện và bảo vệ trẻ em, cũng như luật hoá công ước quốc tế mà chúng ta là thành viên. 

Về hồ sơ tài liệu, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường cho rằng, dự án luật đảm bảo đầy đủ theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, nội dung Tờ trình rất dễ hiểu, dễ theo dõi và rất logic. 

Về biện pháp xử lý chuyển hướng, tham khảo kinh nghiệm quốc tế cho thấy xử lý chuyển hướng là yếu tố quan trọng của hệ thống tư pháp người chưa thành niên trên thế giới, vì đã được chứng minh là giải pháp hiệu quả tiết kiệm để buộc người chưa thành niên vi phạm pháp luật chịu trách nhiệm về hành vi vi phạm của mình và ngăn ngừa tái phạm. Cơ quan trình đang đề xuất 12 biện pháp xử lý chuyển hướng, trong đó thì có 5 biện pháp đã được Bộ Luật hình sự quy định và 7 biện pháp mới. Đại biểu đề nghị cơ quan trình đánh giá làm rõ  việc đưa biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng là biện pháp xử lý chuyển hướng mà không phải là biện pháp tư pháp giáo dục như đã quy định tại Bộ Luật Hình sự.

Tại Điều 35 của dự thảo luật, đại biểu đề nghị cân nhắc quy trình xử lý chuyển hướng, dự thảo luật chưa làm rõ thời điểm áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng là khi nào, trong khi đó tham khảo kinh nghiệm quốc tế cho thấy các nước có quy định áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng là giải pháp thay thế cho việc tham gia hoặc tiếp tục tham gia tố tụng hình sự. Do đó, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường tán thành với loại ý kiến thứ nhất quy định người chưa thành niên được áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng thay thế; đồng thời quy định rõ hơn nguyên tắc này trong luật, trong đó thì cần làm rõ thời điểm xem xét quyết định.

Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường cũng cho ý kiến về thẩm quyền áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng, việc thành lập quỹ hỗ trợ hoạt động tư pháp người chưa thành niên... trong dự thảo luật.

Tham gia đóng góp ý kiến tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng đánh giá cao những nỗ lực của Tòa án nhân dân tối cao trong nghiên cứu xây dựng dự án luật, đồng tình với sự cần thiết xây dựng dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật, Đảng và Nhà nước luôn ưu tiên và có những chính sách cụ thể để nâng cao chất lượng giáo dục, chăm sóc đối với trẻ em, người chưa thành niên. Hiện nay, có nhiều văn bản dưới luật về tư pháp hình sự đối với người chưa thành niên, tuy nhiên, các quy định hiện hành đang bộc lộ hạn chế, dẫn tới một số trường hợp, việc xử lý vụ án hình sự có liên quan đến người chưa thành niên chưa phù hợp với đặc điểm tâm lý của trẻ em. Vì vậy, việc xây dựng dự án luật này là cần thiết để đáp ứng yêu cầu thực tiễn. 

Nhấn mạnh nội hàm của dự án luật là về tư pháp hình sự đối với người chưa thành niên, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật đề nghị tiếp tục rà soát để đảm bảo sự đồng bộ với Luật Hình sự, Luật Tố tụng hình sự, Luật Thi hành án hình sự. Về phạm vi điều chỉnh, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật thống nhất với phạm vi điều chỉnh như Tòa án nhân dân tối cao đã trình, chỉ điều chỉnh lĩnh vực hình sự, không điều chỉnh lĩnh vực dân sự, hành chính.

Theo đó, dự án luật này quy định về xử lý chuyển hướng, hình phạt và thủ tục tố tụng đối với người chưa thành niên phạm tội; thủ tục tố tụng đối với bị hại và người làm chứng là người chưa thành niên; thi hành án; tái hòa nhập cộng đồng; nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong hoạt động tư pháp người chưa thành niên. 

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật cho rằng, dự án luật cần điều chỉnh đồng bộ cả các biện pháp xử lý chuyển hướng, hình phạt và thủ tục tố tụng hình sự đối với người chưa thành niên, thiết kế các chính sách xử lý theo cách tiếp cận chuyên biệt, toàn diện, đầy đủ, thống nhất, đáp ứng yêu cầu bảo đảm lợi ích tốt nhất cho người chưa thành niên.

Phát biểu tại phiên họp, quan tâm tới phạm vi điều chỉnh, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Đắc Vinh cho biết, theo pháp luật quốc tế, khái niệm về tư pháp chưa thành niên để chỉ hệ thống các quy định pháp luật và việc áp dụng các quy định này đối với người chưa thành niên vi phạm pháp luật. 
Người chưa thành niên là nạn nhân, nhân chứng bao gồm các nội dung về phòng ngừa, giáo dục, xử lý vi phạm và tái hòa nhập cộng đồng cho các em đối với các mục tiêu tư pháp phục hồi.

Trong hệ thống pháp luật Việt Nam hiện nay, để xử lý người chưa thành niên vi phạm pháp luật, bên cạnh chế tài hình sự thì có chế tài hành chính được quy định trong Luật Xử lý vi phạm hành chính. Do vậy, Chủ nhiệm Nguyễn Đắc Vinh đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu, cân nhắc quy định đầy đủ các hình thức, biện pháp, quy trình xử lý hình sự và hành chính áp dụng đối với người chưa thành niên để đảm bảo thuận lợi và tăng cường tính khả thi trong quá trình thực hiện....

Về nguyên tắc cơ bản đối với tư pháp người chưa thành niên, Chủ nhiệm Nguyễn Đắc Vinh bày tỏ nhất trí với 16 nguyên tắc quy định trong dự thảo Luật. Tuy nhiên, đề nghị bổ sung nguyên tắc bảo đảm và tôn trọng quyền học tập của người chưa thành niên phù hợp với quy định của Luật Trẻ em và Luật Giáo dục. 

Đối với các quy định về xử lý chuyển hướng đối với người chưa thành niên phạm tội, Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hoá, Giáo dục đề nghị cân nhắc quy định biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng là biện pháp chuyển hướng cho phù hợp với pháp luật quốc tế.

Phát biểu tại Phiên họp, Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh đồng tình với dự án Luật mới này có tính chất nhân văn cao đối với đối tượng NCTN, đánh giá cao sự nghiêm túc, công phu, kỹ lưỡng của Cơ quan soạn thảo xây dựng dự án Luật này. Đồng thời đánh giá cao Ủy ban Tư pháp đã thẩm tra rất chi tiết dù đây là dự án Luật lần đầu cho ý kiến.

Về phạm vi điều chỉnh, Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh bày tỏ đồng tình với loại ý kiến thứ nhất trong Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp, tức là phạm vi điều chỉnh quy định về hình phạt và thủ tục tố tụng hình sự đối với NCTN. Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh cho rằng, cần điều chỉnh 2 nội dung này trong Luật để tạo cơ sở thiết kế các hình phạt và thủ tục tố tụng phù hợp với đặc điểm của NCTN, khắc phục những bất cập của Bộ luật Hình sự và Luật Tố tụng hình sự hiện hành. 

Về thẩm quyền áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng, Tờ trình có 2 loại ý kiến: Loại ý kiến thứ nhất là giao cho cả 3 cơ quan cơ quan (Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án) đều có thẩm quyền xem xét, áp dụng các biện pháp này; 
Loại ý kiến thứ hai là chỉ giao cho Tòa án xem xét, quyết định.

Các cơ quan và Ủy ban Tư pháp đồng tình với loại ý kiến thứ nhất. Tuy nhiên, Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh đồng tình với loại ý kiến thứ 2, đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc. Để tránh nguy cơ bỏ lọt tội phạm và tránh lạm dụng, cần cân nhắc xem xét kỹ lưỡng, phải thông qua các thủ tục tố tụng của Tòa án trên cơ sở phiên họp công khai do Tòa án tổ chức với sự tham gia của NCTN phạm tội và đại diện các cơ quan tổ chức có liên quan giúp cho NCTN nhận thức rõ hành vi vi phạm của mình. Sau khi nghe ý kiến trao đổi, đề xuất của các cơ quan có liên quan, Tòa án sẽ quyết định biện pháp xử lý chuyển hướng phù hợp nhất với NCTN. 

Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh cho rằng, quy định như vậy cũng tương tự như thẩm quyền của Tòa án trong áp dụng một số biện pháp xử lý vi phạm hành chính đang được quy định tại Pháp lệnh số 03/2022/UBTVQH15 về trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân.

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Y Thanh Hà Niê Kđăm bày tỏ tán thành với sự cần thiết của việc xây dựng dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên nhằm thể chế hóa quan điểm của Đảng, thể hiện tính nhân văn của Nhà nước ta...

Về phạm vi điều chỉnh, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Y Thanh Hà Niê Kđăm bày tỏ đồng tình với phương án 1.

Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Y Thanh Hà Niê Kđăm cũng đánh giá cao việc cơ quan soạn thảo đã quan tâm, có các quy định về đảm bảo chính sách dân tộc trong dự thảo Luật như tại Điều 7, Điều 14, Điều 34...

“Để thực hiện hiệu quả các biện pháp chuyên biệt như công tác tư pháp người chưa thành niên, ngoài việc quy định tiêu chuẩn, trình độ, kiến thức chuyên môn về người chưa thành niên đối với các cơ quan tổ chức, cá nhân liên quan như thẩm phán, điều tra viên, phiên dịch viên tiếng dân tộc... cần có chính sách ưu tiên người dân tộc thiểu số, hiểu biết tiếng dân tộc thiểu số, kể cả những người có uy tín trong cộng đồng trong việc đào tạo, bồi dưỡng kiến thức, sự hiểu biết người chưa thành niên, bổ sung đào tạo liên quan đến kiến thức, tiếng dân tộc, chính sách dân tộc để tiếp cận tốt hơn với người chưa thành niên là người dân tộc thiểu số...”, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Y Thanh Hà Niê Kđăm nêu quan điểm.

Phát biểu tiếp thu giải trình tại phiên họp, Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình cảm ơn các ý kiến phát biểu trong đó cơ bản đánh giá cao việc chuẩn bị hồ sơ dự án luật, thống nhất với sự cần thiết xây dựng và ban hành luật, đánh giá cao chất lượng nội dung luật, tuân thủ các quy trình xây dựng pháp luật. Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Ủy ban Tư pháp cũng đồng hành với cơ quan soạn thảo trong quá trình xây dựng luật, từ việc lấy ý kiến chuyên gia, nhà khoa học, khảo sát thực tế tại các địa phương. Các ý kiến phát biểu tại phiên họp đã gợi mở nhiều nội dung, cơ quan soạn thảo sẽ tiếp thu các ý kiến góp ý.

Về một số nội dung đại biểu quan tâm về tách vụ án hình sự, Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình cho biết, các ý kiến cơ bản thống nhất với phương án 1 nhưng có một số ý kiến băn khoăn. Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình khẳng định, nếu không tách vụ án hình sự, các cháu sẽ phải xét xử trong phòng xét xử không thân thiện và phải tiếp cận với toàn bộ nội dung vụ án. Nếu phải tiếp cận phương thức, thủ đoạn của các đối tượng là người lớn phạm tội sẽ có tác động ngược chiều, ấn tượng tham gia phiên tòa như vậy sẽ nặng nề cho việc tổ chức phiên tòa thân thiện; hơn nữa những phiên tòa như vậy sẽ là những thẩm phán không hiểu nhiều về tâm lý trẻ em.

Về thẩm quyền quyết định xử lý chuyển hướng, Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình cho biết, có những vụ án không cần thiết phải mở phiên tòa, có thể xử lý ngay từ giai đoạn điều tra. 

Đối với phạm vi điều chỉnh, Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình ghi nhận các ý kiến phát biểu, có sức thuyết phục cao, về cơ bản các ý kiến đồng tình với nhiều nội dung của dự thảo luật. Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình khẳng định, nếu không có hình phạt và tố tụng thân thiện, sẽ không hình thành được luật Tư pháp người chưa thành niên. 

Đối với băn khoăn về các quy định đã có trong các luật hiện hành, Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình cho biết, đối với các quy định đã có nhưng chưa đủ và còn tản mạn, do vậy cần được quy định đầy đủ trong dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên.

Phát biểu kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tán thành sự cần thiết xây dựng Luật Tư pháp người chưa thành niên; đánh giá cao Tòa án nhân dân tối cao trong việc chuẩn bị hồ sơ dự án Luật đầy đủ, chi tiết, đúng quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, đủ điều kiện để trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến tại kỳ họp thứ 7. 

Phó Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp chi tiết, đầy đủ, đề cập toàn diện các nội dung và nêu nhiều vấn đề gợi ý để tiếp tục thảo luận, hoàn thiện. Để chuẩn bị trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 7, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị cơ quan soạn thảo, cơ quan thẩm tra tiếp tục phối hợp để hoàn chỉnh hồ sơ trình Quốc hội, trong đó, cần đánh giá tác động kỹ lưỡng hơn đối với một số chính sách mới, báo cáo chi tiết hơn các căn cứ chính trị, pháp lý, thực tiễn và kinh nghiệm quốc tế để tạo sự đồng thuận của Quốc hội.

Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Tòa án nhân dân tối cao hoàn chỉnh hồ sơ dự án luật và gửi trước Kỳ họp 20 ngày để đại biểu Quốc hội có thời gian nghiên cứu. Ủy ban Tư pháp hoàn chỉnh báo cáo thẩm tra trên cơ sở dự thảo mới của Tòa án nhân dân tối cao để báo cáo đại biểu Quốc hội. Nội dung thảo luận về dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên kết thúc.

Cổng Thông tin điện tử Quốc hội

 

Nguồn: Cổng Thông tin điện tử Quốc hội